Thấy gì từ vụ chuyển giá của Keangnam
(Tài chính) Cuộc chiến chống chuyển giá tại các doanh nghiệp (DN) có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) đang được ngành thuế thúc đẩy mạnh mẽ. Tuy nhiên, phía sau cuộc chiến này, ngành thuế nhận thấy những lỗ hổng pháp lý quá lớn để các DN có thể lách qua, như trong trường hợp của Keangnam Vina.
“Nghệ thuật” dàn xếp giá nội bộ
Chủ sở hữu tòa nhà Keangnam Hanoi Landmark trong 5 năm qua luôn than lỗ. Tính tới năm 2011, khi tòa nhà bắt đầu vận hành, với doanh thu đạt trên 5.200 tỉ đồng, công ty này vẫn báo lỗ 140 tỉ đồng.
Tháng 5/2007, để chuẩn bị tài chính cho dự án tổ hợp Keangnam Vina đã ký hợp đồng vay vốn từ Ngân hàng Kookmin Bank. Cho đến nay, công ty này đã vay tổng cộng 400 triệu USD từ ngân hàng này và tổng số lãi vay và chi phí tài chính của việc vay đã lên tới trên 2.000 tỉ đồng.
Các chuyên gia của Cục Thuế Hà Nội tính toán rằng Keangnam Vina đã trả lãi suất trung bình khoảng 12% mỗi năm cho khoản vay từ Kookmin Bank. Trong khi đó, lãi suất vay vốn bằng USD tại Việt Nam trong thời gian gần đây chỉ dao động trong khoảng từ 5 - 7% mỗi năm. Rõ ràng Keangnam Vina đã tiến hành một giao dịch liên kết.
Tuy nhiên, Việt Nam hiện chưa có quy định khống chế mức trần lãi suất tiền vay bằng ngoại tệ (nhất là với trường hợp DN hoạt động trên lãnh thổ Việt Nam vay đối tác nước ngoài dưới các hình thức: cung ứng tín dụng, phát hành trái phiếu quốc tế). Quy định hiện hành cho phép các ngân hàng tự định ra lãi suất đối với khách hàng theo hình thức thỏa thuận, qua đó thật khó để đưa ra một kết luận nào đó mà không đi kèm tranh cãi vì không có căn cứ pháp lý vững chắc.
Không chỉ có chênh lệch lãi suất, một chi tiết khác cũng khiến các chuyên gia ngành thuế đặt câu hỏi: tổng cộng, một khoản tiền lên tới 30 triệu USD, tương đương hơn 485 tỉ đồng (tỉ giá năm 2008) đã được Keangnam Vina hạch toán vào chi phí tài chính với tên gọi là “phí cung cấp dịch vụ tư vấn tài chính, thu xếp vốn vay”.
Đáng chú ý là việc Keangnam Vina đã ký hợp đồng xây dựng với công ty Keangnam Enterprises, cũng là một thành viên trong tập đoàn Keangnam Investment tại Hàn Quốc, theo hình thức chìa khóa trao tay. Hợp đồng này đưa lại cho Keangnam Enterprises một khoản doanh thu và đi theo đó là một khoản lợi nhuận khủng, lên tới hàng ngàn tỉ đồng.
Trong tình huống này, Keangnam Enterprises có hai lựa chọn: hoặc đóng thuế thu nhập DN theo tỉ lệ phần trăm trên lợi nhuận, hoặc đóng thuế nhà thầu theo tỉ lệ phần trăm trên doanh thu sau khi đã trừ đi doanh thu của các nhà thầu phụ.
Keangnam Enterprises sau đó đã chọn cách thứ hai. Khi kiểm tra lại trên các chứng từ và tính toán chi tiết, các chuyên gia ngành thuế phát hiện rằng mức thuế phải nộp theo cách thứ hai chỉ bằng khoảng 10% cách thứ nhất.
Phần lớn doanh thu và lợi nhuận đã “ở lại” với Keangnam Enterprises chỉ vì đơn giản là các quy định hiện hành của Việt Nam đã cho phép họ làm điều đó. Sau thanh tra, cơ quan thuế xác minh loại trừ tất cả những khoản chi phí đầu vào bất hợp lý. Tổng giá trị hợp đồng EPC từ mức 871 triệu USD thực chất giảm chỉ còn 699 triệu USD.
Và hành vi “ăn cướp - la làng”
Đặc biệt, khi kế hoạch thanh tra giá chuyển nhượng tại Keangnam Vina được duyệt, đại gia xứ Hàn này đã có những bước đi để đối phó. Mức lãi suất của khoản vay 400 triệu USD mà Keangnam - Vina vay từ ngân hàng Kookmin Bank (Hàn Quốc), cũng là một người anh em trong cùng tập đoàn ban đầu được kê khai tới 12%/năm, gấp đôi cả mức lãi suất vay USD của các ngân hàng Việt Nam thời điểm đó, khiến tổng mức chi trả cho lãi vay lên tới 2.030 tỉ đồng.
Nhưng ngay trước thời điểm đoàn thanh tra thuế đến làm việc, khoản vay này đã được chủ đầu tư tự hạ khai hạ thấp lãi suất xuống còn 5 - 7%. Vì động thái “sửa sai” này nên Keangnam Vina không bị phạt chuyển giá ở hành vi này. Đặc biệt, tòa nhà Keangam Hanoi Landmark Tower nổi tiếng đình đám trong giới bất động sản ngay từ khi còn nằm trên giấy.
Dự án này được quảng cáo là tòa nhà hiện đại cao nhất Việt Nam và đứng thứ 5 trên thế giới xét về tổng diện tích của một công trình kiến trúc đơn lẻ. Dự án ban đầu chỉ thiết kế hơn 40 tầng nhưng sau đó, đã nhanh chóng được điều chỉnh nâng lên thành 72 tầng. Năm 2008, giá căn hộ tại đây được rao ở mức cao kỷ lục, tới tận 3.000 USD/m2, tức khoảng 60-80 triệu đồng/m2 tính theo tỉ giá USD bấy giờ. Mỗi căn hộ tại đây được bán với giá 5-6 tỉ đồng, có căn tới 7-8 tỉ đồng.
Keangnam Vina vào Việt Nam đã hưởng không biết bao nhiêu điều lợi, được cấp phép nhanh, lại bán căn hộ giá đắt đúng đỉnh cao của cơn sốt nhà đất. Chưa kể, Tập đoàn mẹ của đại gia này còn là nhà thầu chính ở các dự án Cảng hàng không Nội Bài, đường cao tốc Lào Cai- Nội Bài nên đã được ngân sách ứng tiền cả nghìn tỉ đồng nhưng tiến độ cũng ì ạch, mãi năm 2011 mới khởi công.
Hành vi chuyển giá, trốn thuế của Keangnam – Vina rõ ràng nhưng điều đáng nói là công ty này lại có những hành động hết sức “chí phèo”. Cách đây không lâu, Keangnam – Vina đã có động thái đòi Bộ Tài chính thanh toán khoản nợ thuế giá trị gia tăng hơn 1 tỉ đồng khi công ty này tiến hành đầu tư vào dự án tổ hợp khách sạn, văn phòng, trung tâm thương mại Keangnam Hanoi Landmark Tower ở Hà Nội.
Cái lý mà Keangnam – Vina đưa ra là trong quá trình triển khai dự án, công ty này buộc phải nhập khẩu nhiều vật tư, máy móc mà trong nước chưa có. Tuy nhiên, ngay sau đó, cơ quan Hải quan đã bác đề nghị này của Keangnam – Vina vì xác định một số mặt hàng mà công ty này cho là “buộc phải nhập khẩu” thì trong nước vẫn sản xuất được.
Cũng phải nói thêm là, Keangnam Landmark cũng là tòa nhà bị cư dân “bêu riếu”, kiện tụng nhiều nhất khi phí chung cư quá đắt đỏ lên tới 15.000/m2/tháng. Năm 2012, chủ đầu tư này còn dọa cắt điện, cắt thang máy của cư dân, rồi tuyên bố sẽ trả lại tòa nhà cho TP. Hà Nội vì... lỗ, phí chung cư không đủ trang trải phí vận hành tòa nhà.
Đây là lần đầu tiên một thương hiệu tập đoàn lớn bị phanh phui xác thực bộ mặt thật giả lỗ, chuyển giá của những ông lớn nước ngoài trên đất Việt Nam. Hành vi chuyển giá trong hoạt động đầu tư nước ngoài tại Việt Nam đang có dấu hiệu gia tăng, gây hậu quả xấu về nhiều mặt.
Chuyển giá dẫn đến môi trường cạnh tranh không lành mạnh, tạo sức ép bất bình đẳng, gây phương hại đối với các DN chấp hành tốt nghĩa vụ thuế. Chuyển giá còn làm suy giảm hiệu lực quản lý nhà nước trong việc thực hiện các chủ trương kêu gọi đầu tư để phát triển kinh tế.