Không để TTCK phái sinh hình thành và hoạt động tự phát

Theo Quyết định trên, quan điểm và nguyên tắc xây dựng và phát triển TTCK phái sinh được dựa trên quan điểm và nguyên tắc: Dựa trên các tiêu chuẩn và thông lệ quốc tế, phù hợp với điều kiện thực tế và phát triển kinh tế- xã hội của đất nước; Theo mô hình tập trung, hoạt động thống nhất dưới sự quản lý của Nhà nước, không để TTCK phái sinh hình thành và hoạt động tự phát; Lựa chọn và chuẩn hóa các chứng khoán phái sinh giao dịch trên Sở giao dịch chứng khoán là các hợp đồng tương lai, hợp đồng quyền chọn dựa trên các chứng khoán cơ sở là chỉ số TTCK, trái phiếu chính phủ, cổ phiếu niêm yết.

Các chứng khoán phái sinh được đưa vào giao dịch trên Sở giao dịch chứng khoán theo lộ trình từ đơn giản đến phức tạp, phù hợp với sự phát triển của TTCK và nhu cầu của thị trường. Trước mắt, tập trung phát triển thị trường giao dịch các chứng khoán phái sinh dựa trên chỉ số chứng khoán, trái phiếu Chính phủ, cổ phiếu.

Một nguyên tắc quan trọng nữa của Đề án là xây dựng và phát triển đề án TTCK phái sinh gắn kết với chiến lược phát triển TTCK Việt Nam giai đoạn 2011-2020. Việc gắn kết này đảm bảo sự phù hợp với định hướng phát triển TTCK Việt Nam và tái cấu trúc TTCK, đặc biệt phải đồng bộ và thống nhất với các sản phẩm cơ bản, phù hợp với công tác tái cấu trúc các sở giao dịch chứng khoán và phân định các khu vực thị trường cơ sở giao dịch cổ phiếu, trái phiếu theo chiến lược phát triển TTCK; Hoạt động công khai, minh bạch, hiệu quả và an toàn; Từng bước liên kết với các TTCK trong ASEAN...

Đề án có mục tiêu tổng quát là: Xây dựng TTCK phái sinh là bước kế tiếp nhằm hoàn chỉnh cấu trúc TTCK, hỗ trợ sự phát triển bền vững các TTCK cơ sở, góp phần thúc đẩy và tăng cường vai trò của TTCK trong thị trường tài chính nói riêng và nền kinh tế nói chung; Xây dựng TTCK phái sinh để từng bước đa dạng hóa các sản phẩm giao dịch, phù hợp với tiến trình phát triển của thị trường tài chính và đáp ứng nhu cầu đầu tư và quản lý rủi ro của nhà đầu tư và các tổ chức phát hành, tăng tính cạnh tranh của TTCK Việt Nam.

Trong đó, mục tiêu cụ thể là hướng đến việc xây dựng và phát triển TTCK phái sinh theo lộ trình và từ đơn giản đến phức tạp, đảm bảo khả năng quản lý, giám sát các rủi ro trên thị trường.  Cụ thể:

Giai đoạn 2013-2015: Xây dựng khung pháp lý, hoàn thiện hạ tầng cơ sở vật chất, công nghệ bao gồm hệ thống giao dịch, thanh toán bù trừ chứng khoán phái sinh, hệ thống giám sát và công bố thông tin tại các Sở giao dịch chứng khoán, Trung tâm lưu ký chứng khoán và thành viên thị trường...

Giai đoạn 2016-2020: Tổ chức vận hành TTCK phái sinh, trước mắt là các sản phẩm phái sinh dựa trên chỉ số chứng khoán, trái phiếu Chính phủ và cổ  phiếu.

Giai đoạn sau 2020: Hoàn thiện và nâng cao chất lượng hoạt động của TTCK phái sinh, từng bước đa dạng hóa các sản phẩm giao dịch.

Phương án xây dựng thị trường

Về tổ chức, TTCK phái sinh được tổ chức theo hình thức là một đơn vị thuộc Sở Giao dịch chứng khoán. Trung tâm thanh toán bù trừ chứng khoán phái sinh theo mô hình bù trừ đối tác trung tâm được tổ chức dưới hình thức là một đơn vị trực thuộc Trung tâm lưu ký chứng khoán Việt Nam, là tổ chức duy nhất được thực hiện chức năng đăng ký, bù trừ, thanh toán chứng khoán tại Việt Nam.

Về mô hình tổ chức giao dịch, với loại chứng khoán phái sinh giao dịch và tài sản cơ sở, trong giai đoạn đầu, các chứng khoán phái sinh được phép giao dịch tại Sở giao dịch chứng khoán là các hợp đồng tương lai dựa trên chỉ số TTCK và hợp đồng tương lai dựa trên trái phiếu Chính phủ.

Về hệ thống giao dịch chứng khoán phái sinh, hệ thống được vận hành độc lập với hệ thống giao dịch cổ phiếu, trái phiếu trong hệ thống giao dịch của Sở giao dịch chứng khoán.

Về mô hình thanh toán, Trung tâm Lưu ký chứng khoán Việt Nam là tổ chức duy nhất thực hiện chức năng thanh toán bù trừ chứng khoán phái sinh theo mô hình đối tác trung tâm thông qua Trung tâm Thanh toán bù trừ chứng khoán.

Thành viên trên TTCK phái sinh gồm: Thành viên giao dịch là các công ty chứng khoán, ngân hàng thương mại đáp ứng đủ tiêu chuẩn quy định; Thành viên thanh toán, bù trừ là các công ty chứng khoán, ngân hàng thương mại đáp ứng yêu cầu là thành viên của Trung tâm thanh toán bù trừ chứng khoán phái sinh.

Về giám sát, công tác giám sát TTCK phái sinh bao gồm: Công tác giám sát thực hiện tại Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, công tác giám sát thực hiện tại Sở giao dịch chứng khoán và Trung tâm lưu ký chứng khoán Việt Nam. Ủy ban Chứng khoán Nhà nước giám sát toàn bộ hoạt động của TTCK phái sinh.