Chính sách đã lạc hậu

Năm 2011, khi phân tích cán cân thanh toán quốc tế, nhóm cố vấn của Thủ tướng nhận thấy trong thâm hụt cán cân thanh toán quốc tế, vàng nhập lậu và chính thức khoảng 5 tỷ USD, chiếm tỷ trọng 1/2. Vì vậy, ngoài việc hạn chế nhập khẩu mặt hàng xa xỉ, Chính phủ yêu cầu hạn chế đến mức tối đa nhập khẩu vàng, lấy mục tiêu phục hồi nhanh chóng dự trữ ngoại tệ.

Theo đó, Chính phủ quyết định bỏ chế độ cấp quota nhập khẩu vàng, giao cho NHNN độc quyền nhập khẩu vàng. Nhưng điều này lại khiến giá vàng trong nước và thế giới giãn ra, đã kích thích nhập lậu vàng. Qua khảo sát tại thời điểm này, cho thấy nhập lậu vàng vào TP. Hồ Chí Minh luôn có lãi, bởi có thể dập thành vàng SJC.

Trước thực trạng này, Chính phủ quyết định giao NHNN độc quyền sản xuất cả vàng SJC. Nhờ vậy, dù chênh lệch giá vàng trong nước và thế giới vẫn ở mức cao nhưng buôn lậu vàng đã giảm hẳn. Đây là một trong những yếu tố giúp phục hồi nhanh dự trữ ngoại tệ.

Cùng đà đó, Chính phủ quyết định loại bỏ vàng ra khỏi ngân hàng thương mại (NHTM). Cần biết rằng những NHTM lớn của Việt Nam duy trì tài sản dưới dạng vàng chiếm 1/3 tổng tài sản. Trên thực tế, NHTM dùng tiền gửi của dân mua vàng và kiếm lời rất lớn trong những năm 2008-2009.

Hiện nay các NHTM đã đóng trạng thái và không được huy động, cho vay vàng, chỉ được giữ vàng hộ. Chúng ta cũng sẽ chống đô la hóa tương tự như vậy. Lộ trình chống đô la hóa nền kinh tế kéo dài đến năm 2020 nhưng hiện nay Chính phủ đã bắt tay thực hiện thông qua việc tăng dự trữ bắt buộc đối với tiền gửi ngoại tệ, giảm tỷ lệ trạng thái ngoại tệ của NHTM từ ±30% xuống còn ±20%; đưa ra danh mục đối tượng không được phép vay ngoại tệ, đề nghị giảm lãi suất huy động tiền gửi bằng ngoại tệ đối với cá nhân và doanh nghiệp.

Những giải pháp này hướng đến mục tiêu năm 2017-2018 không còn tiền gửi ngoại tệ và cho vay ngoại tệ trong hệ thống NHTM Việt Nam, chính thức chấm dứt tình trạng đô la hóa kéo dài suốt 30 năm nay.

Hiện nay NHNN đang nghiên cứu một đề án để trả vàng lại cho thị trường, chỉ chịu trách nhiệm là cơ quan giám sát toàn bộ hoạt động của thị trường vàng, không còn đứng ra mua bán. Tuy nhiên, muốn bỏ một nghị định để xây dựng nghị định mới không phải là chuyện đơn giản, cần có thời gian, phải cân nhắc.

Cần sàn giao dịch vàng

Một vấn đề cần thiết nữa để ổn định thị trường vàng trong thời gian tới là phải xây dựng sàn giao dịch vàng quốc gia. Về lâu dài, vàng bán lẻ vẫn được duy trì do thói quen tích trữ vàng của người dân, nhưng việc bắt buộc mua vàng lẻ bằng chứng chỉ sẽ không nhận được sự đồng tình của người dân.

Sàn vàng được lập sẽ tạo điều kiện các giao dịch lớn phát triển, đồng thời giúp NHNN siết chặt kiểm soát thị trường hơn. Trước đây, do thiếu kiểm soát, nhiều nhà đầu tư đã ngấm ngầm buôn bán vàng tài khoản trên thị trường quốc tế, gây ra các cú sốc lớn về giá vàng những năm 2007-2008.

Vì thế, để kiểm soát các hoạt động giao dịch vàng cần phải có cơ chế giám sát vàng tài khoản, chứng chỉ vàng thông qua việc giao dịch trên sàn. Đây là việc NHNN quan tâm, nhưng theo quan điểm của tôi, để lập sàn giao dịch vàng, NHNN không cần phải đứng ra thực hiện mà có thể giao cho một số NHTM có kinh nghiệm về việc lập sàn và quản lý sàn vàng xây dựng, NHNN chỉ làm nhiệm vụ giám sát toàn bộ hoạt động của sàn vàng.

Kinh tế thế giới dù còn nhiều khó khăn nhưng khả năng phục hồi đã rõ ràng hơn bao giờ hết. Những hiệu ứng của cuộc khủng hoảng vừa qua có thể kéo dài thêm vài năm, nhưng chưa bao giờ xử lý kinh tế toàn cầu lại có sự hợp tác chặt chẽ giữa các chính phủ như bây giờ.

Theo đó, các chính phủ, từ những quốc gia nhỏ hay quốc gia lớn, đều rất quan tâm đến việc xử lý các vấn đề kinh tế. Do vậy, thị trường luôn đặt lòng tin chính phủ là người tạo lập thị trường mạnh mẽ nhất. Điều này thể hiện rõ qua giá chứng khoán một số thị trường thời gian qua đã tăng cao trong khủng hoảng nhờ lòng tin vào sự can thiệp và xử lý vấn đề kinh tế của các chính phủ. Xu thế phục hồi của thị trường là không thể chối cãi và ngày càng rõ ràng, mạnh mẽ hơn.

Sự hợp tác, nỗ lực của các chính phủ và các định chế tài chính đa biên cũng ngày càng có kinh nghiệm hơn. Do đó, tôi tin rằng rủi ro của thị trường tài chính nói chung trong những năm tới sẽ giảm, mối lo ngại của dân chúng, nhà đầu tư về những rủi ro tài chính cũng ít hơn.

Đây là lý do để chúng ta thấy giá vàng có thể biến động nhưng không lớn, không đáng lo ngại như trong thời gian trước đây. Vì vậy, dù nhiều dự báo giá vàng sẽ trở lại, tức có thể tăng lên mức 1.300-1.400USD/ounce, nhưng theo quan điểm của tôi, vàng tiếp tục diễn biến trong hình thái ổn định.