Kinh tế số hiện hữu mọi lúc, mọi nơi

Trong nhịp sống hối hả tại các đô thị ở Việt Nam, với mỗi người dân, việc đặt các chuyến xe máy/ô tô qua ứng dụng trên điện thoại di động đang trở nên ngày càng phổ biến. Cùng với đó là việc mua/bán online đang hiện hữu ở mọi nhà, từ mua đồ ăn đến đồ gia dụng. Nhìn chung, mọi thứ cần mua bán đều có thể đặt qua mạng.

Nhiều báo cáo thống kê đã chỉ ra rằng, tần suất sử dụng các ứng dụng để mua - bán của người Việt ngày càng nhiều hơn. Báo cáo "Thói quen sử dụng siêu ứng dụng tại Việt Nam 2025" vừa được Cimigo - một công ty nghiên cứu thị trường độc lập hoạt động tại khu vực châu Á, công bố mới đây cho thấy: trung bình người Việt sử dụng siêu ứng dụng 5 lần mỗi tuần, tập trung vào 3 nhóm dịch vụ chính: thanh toán điện tử 3,88 lần/tuần, gọi xe máy 3,04 lần/tuần, và đặt giao đồ ăn 2,83 lần/tuần.

Còn theo khảo sát gần đây của Rakuten Insight Global với người dùng tại Việt Nam, có tới 66% người được hỏi xác nhận sử dụng ứng dụng đặt xe ô tô và 67% đặt xe máy. Với việc gọi xe ô tô, mức chi trung bình là 245.450 đồng/lần; chi tại các thành phố lớn là 252.101 đồng/lần. Với xe máy, mức chi trung bình là 102.996 đồng/lần; tại các thành phố lớn là 104.907 đồng/lần, tại các thành phố khác là 94.880 đồng/lần.

Không chỉ thuần túy đáp ứng các nhu cầu đi lại hay công việc, các ứng dụng cũng hiện hữu ngày một nhiều hơn ở các các nhóm dịch vụ giải trí. Báo cáo “Nhu cầu giải trí số 2024 - 2025” do Appota phối hợp cùng Soi.Pro công bố đầu tháng 6 cũng cho thấy những con số đáng lưu ý.

Theo đó, khoảng 50% người dùng sẵn sàng chi trả từ 100.000 - 500.000 VND/tháng cho các gói premium của Netflix, Apple Music, Spotify... nhằm cá nhân hóa nội dung theo đúng sở thích, yêu cầu. 

Cũng không quá khó để thấy rằng, không chỉ dừng lại ở phạm vi khu đô thị hay thành phố lớn, các ứng dụng hay nền tảng thương mại điện tử đã và đang “len lỏi” khắp các vùng miền, bao gồm cả khu vực nông thôn hay miền núi.

Việc một người dân vùng nông thôn hay vùng núi livestream bán hàng nông sản qua các nền tảng như Youtube, Facbook, Tiktok… không còn quá lạ lẫm, hay nói đúng hơn là ngày càng phổ biến. Phương thức mới này đã xóa nhòa những giới hạn cả về không gian và thời gian giữa cung - cầu, kết nối mạnh mẽ và thúc đẩy đáng kể quy trình sản xuất và tiêu thụ hàng hóa. 

Theo Báo cáo tình kinh kinh tế - xã hội tháng 5 và 5 tháng đầu năm 2025 của Bộ Tài chính, kết quả thu thuế từ các tổ chức, cá nhân kinh doanh có hoạt động thương mại điện tử và kinh tế số trong 5 tháng đầu năm 2025 là 74,4 nghìn tỷ đồng, tăng 55% so với cùng kỳ.

Trong đó, 158 nhà cung cấp nước ngoài đã nộp 5,7 nghìn tỷ đồng, 100.000 hộ cá nhân kinh doanh đã nộp gần 1,1 nghìn tỷ đồng, và gần 93 nghìn tổ chức cá nhân có hoạt động thương mại điện tử đã nộp 67,6 nghìn tỷ đồng.

Nhìn từ góc độ vĩ mô

Ở trên là những lát cắt nhỏ từ góc độ vi mô, phần nào cho thấy những đóng góp của kinh tế số trong bức tranh phát triển kinh tế của cả nước. Từ góc độ vĩ mô, kinh tế số cũng đã và đang có tác động mạnh mẽ hơn, tạo dòng chảy không ngừng nghỉ trong nhiều mặt của nền kinh tế quốc gia.

Trước tiên, để có góc nhìn toàn diện hơn, cần bắt đầu từ định nghĩa kinh tế số được Cục Thống kê xây dựng, tạo sự thống nhất trong cách đo lường. Theo đó, kinh tế số là các hoạt động kinh tế sử dụng công nghệ số và dữ liệu số làm yếu tố đầu vào chính, sử dụng môi trường số làm không gian hoạt động chính, sử dụng công nghệ thông tin - viễn thông để tăng hiệu quả sản xuất kinh doanh, quản lý điều hành và tối ưu hoạt động kinh tế.

Theo số liệu từ Bộ Khoa học và Công nghệ, tỷ trọng kinh tế số trong GDP năm 2024 của nước ta ước tính đạt khoảng 18,3%. Mục tiêu đặt ra trong năm 2025, kinh tế số sẽ phải chiếm tỷ trọng 20% GDP của đất nước. Như vậy, để đạt mục tiêu tăng trưởng 8% trong năm 2025, bên cạnh các động lực tăng trưởng mang tính truyền thống, kinh tế số sẽ đóng vai trò quan trọng.

Đó không chỉ là câu chuyện đặt ra trong mục tiêu tăng trưởng của năm 2025. Nhìn xa hơn, các định hướng phát triển đất nước trong giai đoạn tiếp theo, kinh tế số cũng sẽ ngày càng được chú trọng và được kỳ vọng sẽ đạt tối thiểu 30% GDP vào năm 2030 và đạt 45% vào năm 2045 (Theo Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia).

Để phân tích sâu hơn, thấy rõ đóng góp về quy mô kinh tế số trên toàn bộ nền kinh tế, Cục Thống kê cũng đã đưa ra cách tính tỷ trọng giá trị tăng thêm của kinh tế số trong GDP, GRDP.

Theo đó, tỷ trọng giá trị tăng thêm của kinh tế số là tỷ lệ % giữa tổng giá trị tăng thêm do kinh tế số tạo ra so với tổng sản phẩm trong nước (GDP) hoặc tổng sản phẩm trên địa bàn (GRDP) trong kỳ báo cáo.

Theo cách tính trên, tỷ trọng giá trị tăng thêm của kinh tế số trong GDP các năm từ 2020 - 2024 lần lượt là 12,66%, 12,87%, 12,83%, 12,87% và 13,17%. Trung bình tỷ trọng giá trị tăng thêm kinh tế số trong GDP giai đoạn trên đạt khoảng 12,88%.

Con số chi tiết trong năm 2024, giá trị tăng thêm của các hoạt động kinh tế số ước đạt hơn 1,5 triệu tỷ đồng tương đương 62,7 tỷ USD, chiếm 13,17% trong GDP. Theo giá hiện hành, quy mô kinh tế số của toàn bộ nền kinh tế năm 2024 tăng 14,1 % so với năm 2023.

Nếu tiếp cận quy mô kinh tế số từ giá trị sản phẩm, năm 2024, tỷ trọng giá trị sản xuất của các hoạt động kinh tế số so với tổng giá trị sản xuất của toàn bộ nền kinh tế ước đạt 18,7%; nếu so với GDP của nền kinh tế, tỷ trọng này lên tới 49,2%.

Bình quân giai đoạn 2020 - 2024, tỷ trọng giá trị sản xuất của các hoạt động kinh tế số so với tổng giá trị sản xuất của toàn bộ nền kinh tế ước đạt 19,6%; so với GDP của nền kinh tế thì tỷ trọng này ước đạt hơn 52,3%.

Theo các báo cáo về kinh tế số, một số ngành có giá trị tăng thêm khá cao. Tiêu biểu như: thương mại bán buôn, bán lẻ ứng dụng công nghệ số (thương mại điện tử) chiếm khoảng gần 14% trong tổng giá trị tăng thêm của kinh tế số, theo giá hiện hành tăng khoảng 20% so với năm 2023.

Xét từ góc độ kinh tế địa phương, trong năm 2024, trong số 63 tỉnh, thành phố, có 5 địa phương đang có tỷ trọng giá trị tăng thêm của kinh tế số trong GRDP đạt trên 20%. Tiêu biểu là tỉnh Bắc Giang (43,6%), tỉnh Bắc Ninh (42,5%), tỉnh Thái Nguyên (35,5%), TP. Hải Phòng (27,2%), tỉnh Vĩnh Phúc (26,8%).

Tạo động lực tăng trưởng mới

Theo Báo cáo chuyển đổi số quốc gia năm 2024 của Bộ Thông tin và Truyền thông (cũ), kinh tế số nước ta được phát triển mạnh mẽ với 4 trụ cột: công nghiệp công nghệ thông tin, số hóa các ngành kinh tế (kinh tế số ngành, lĩnh vực), quản trị số, dữ liệu số.

Trong đó, công nghiệp công nghệ thông tin chiếm 10,07% GDP; doanh thu ước đạt 3.949.469 tỷ đồng (tương đương 154,76 tỷ USD, tính theo tỷ giá 25.520 đồng/USD), tăng 12,3% so với năm 2023 (137 tỷ USD); Kim ngạch xuất khẩu phần cứng, điện tử ước đạt 133,2 tỷ USD, tăng 10,4% so với năm 2023.

Số doanh nghiệp công nghệ số đang hoạt động là 74.000 doanh nghiệp, trong đó, có khoảng 1.900 doanh nghiệp có doanh thu từ thị trường nước ngoài, tăng 26,67% so với năm trước (1.500 doanh nghiệp) với tổng doanh thu khoảng 11,5 tỷ USD, tăng 53,3% so với năm trước.

Tỷ lệ giá trị Việt Nam/doanh thu lĩnh vực công nghiệp công nghệ số ước đạt 31,8%, tăng 3,1% so với năm 2023. Việt Nam được ghi nhận là 1 trong 6 quốc gia trên thế giới làm chủ được công nghệ 5G.

Số hóa các ngành kinh tế (kinh tế số ngành, lĩnh vực) chiếm 8,23% GDP. Đặc biệt, năm 2024, quy mô thị trường thương mại điện tử bán lẻ Việt Nam ước vượt mốc 25 tỷ USD, tăng khoảng 20% so với năm 2023. Việt Nam đang được xếp vào nhóm 10 quốc gia có tốc độ tăng trưởng thương mại điện tử hàng đầu thế giới.

Mặc dù đạt được những kết quả tích cực trên, nhưng theo đánh giá, kinh tế số, hạ tầng số phát triển chưa tương xứng với tiềm năng. Không gian phát triển kinh tế số ngành, lĩnh vực còn rất lớn trong thời gian tới.

Tại Phiên họp lần thứ 10 của Ủy ban chuyển đổi số quốc gia, tổ chức vào tháng 2/2025, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã nhấn mạnh tinh thần 5 "tăng tốc, bứt phá" chuyển đổi số toàn diện, đưa công nghệ số lan tỏa đến mọi lĩnh vực của nền kinh tế, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế 2 con số trong giai đoạn tới.

Theo đó, Thủ tướng chỉ đạo phải tăng tốc, bứt phá trong số hóa các ngành kinh tế, từ công nghiệp, nông nghiệp đến dịch vụ, hộ kinh doanh cá thể, hộ nông dân..., nâng cao năng suất, hiệu quả và sức cạnh tranh.

Riêng về phát triển kinh tế số, hạ tầng số và nền tảng số quốc gia, Thủ tướng yêu cầu xây dựng Đề án ứng dụng internet vạn vật trong một số ngành, lĩnh vực, như sản xuất, thương mại, năng lượng, nông nghiệp thông minh, giao thông thông minh, y tế thông minh…

Xây dựng và thực hiện Đề án chuyển đổi số cho các doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp nhỏ và vừa, hợp tác xã và 5 triệu hộ kinh doanh. Đồng thời, xây dựng bộ tiêu chí đánh giá mức độ chuyển đổi số doanh nghiệp. Đẩy mạnh triển khai thu thuế hộ gia đình bằng phương thức điện tử.

Rõ ràng, kinh tế số đang hiện hữu ở mọi lúc mọi nơi, thâm nhập ngày càng sâu vào các “ngóc ngách” của nền kinh tế, từ góc độ chi tiêu, mua - bán của từng cá nhân, hộ gia đình cho đến góc độ quản lý vĩ mô.

Thúc đẩy kinh tế số cũng là ưu tiên để tạo động lực tăng trưởng mới, hướng tới đạt mục tiêu tăng trưởng 8% trong năm 2025 và đặc biệt là tạo nền tảng chiến lược để đạt mục tiêu tăng trưởng 2 con số trong giai đoạn tới.