Đây là báo cáo được trích ra từ ấn phẩm đầu tiên về Chỉ số CBDC toàn cầu của PwC, ra mắt vào tháng 4/2021. Báo cáo này nhằm đưa ra thước đo tiến độ cho các dự án CBDC với hai mô hình chính: Bán lẻ và Liên ngân hàng/Bán buôn. CBDC bán lẻ do người tiêu dùng và doanh nghiệp trực tiếp nắm giữ, trong khi CBDC liên ngân hàng/bán buôn chỉ dành cho các tổ chức tài chính với mục đích thanh toán liên ngân hàng hoặc quyết toán tài chính.

Tiền số sẽ thay đổi cục diện ngành ngân hàng thế giới

Tại báo cáo này, PwC nhận định, được thúc đẩy bởi những tiến bộ công nghệ và sự phát triển của thanh toán không tiếp xúc, Central Bank Digital Currencies - CBDC (Tiền kỹ thuật số của Ngân hàng Trung ương) - một dạng tiền điện tử chính thức của một quốc gia - hứa hẹn sẽ trở thành nhân tố tiếp theo thay đổi cục diện ngành ngân hàng và thanh toán trên toàn thế giới. CBDC sẽ cho phép thực hiện giao dịch, dù là trong hay ngoài nước, một cách an toàn và hiệu quả hơn với chi phí thấp hơn. Mặc dù CBDC vẫn đang là một khái niệm khá mới mẻ, nhiều ngân hàng trung ương trên thế giới đã thể hiện sự quan tâm và đang xem xét ứng dụng CBDC rộng rãi.

Báo cáo đưa ra thước đo tiến độ cho các dự án CBDC tại khu vực Châu Á với hai mô hình chính: Bán lẻ và Liên ngân hàng/Bán buôn. CBDC bán lẻ do người tiêu dùng và doanh nghiệp trực tiếp nắm giữ, trong khi CBDC liên ngân hàng/bán buôn chỉ dành cho các tổ chức tài chính với mục đích thanh toán liên ngân hàng hoặc quyết toán tài chính. Theo nhận định tại báo cáo, châu Á hiện đang dẫn đầu trong cuộc đua phát triển CBDC, đặc biệt về lĩnh vực bán lẻ. Trong đó, 3 dự án CBDC bán lẻ hàng đầu tại Châu Á thuộc về Campuchia, Trung Quốc Đại Lục và Hàn Quốc.

3 xu hướng của CBDC nổi bật toàn cầu

PwC đã chỉ ra 3 xu hướng CBDC nổi bật trên toàn cầu, đó là: Các dự án CBDC đang có những bước tiến đáng kể. Hơn 60 ngân hàng trung ương trên toàn thế giới đã nghiên cứu CBDC từ năm 2014; Tiến độ của CBDC được đẩy nhanh với nhiều dự án bán buôn và bán lẻ được phát triển mạnh mẽ; Hơn 88% các dự án CBDC đang trong giai đoạn thử nghiệm hay sản xuất, đều sử dụng công nghệ chuỗi khối (blockchain) nhằm tận dụng một số ưu điểm chính của công nghệ này như độ bảo mật cao, tính minh bạch và khả năng lập trình đa dạng.

Cụ thể, theo PwC, xu hướng nổi bật đầu tiên là các dự án CBDC đang có những bước tiến đáng kể. Hơn 60 Ngân hàng Trung ương trên toàn thế giới đã nghiên cứu CBDC từ năm 2014. Tại châu Á, Campuchia, Thái Lan, Trung Quốc Đại Lục, Hàn Quốc và Nhật Bản là những quốc gia đã chính thức tham gia cuộc đua phát triển tiền điện tử. Tiếp theo là tiến độ của CBDC được đẩy nhanh với nhiều dự án bán buôn và bán lẻ được phát triển mạnh mẽ. Cuối cùng, hơn 88% các dự án CBDC đang trong giai đoạn thử nghiệm hay sản xuất, đều sử dụng công nghệ chuỗi khối (blockchain) nhằm tận dụng một số ưu điểm chính của công nghệ này như độ bảo mật cao, tính minh bạch và khả năng lập trình đa dạng.

Báo cáo của PwC cũng chỉ ra rằng, các dự án CBDC bán lẻ phát triển hơn tại các quốc gia có nền kinh tế mới nổi, nơi có động lực chính là tài chính toàn diện và số hoá. Ba dự án CBDC lớn nhất tại châu Á thuộc về Campuchia, Trung Quốc và Hàn Quốc. Dự án Bakong của Campuchia hiện đứng đầu tại châu Á, và thứ hai trên toàn cầu, chỉ sau Bahamas. Đây là một trong hai dự án CBDC bán lẻ duy nhất đã được chính thức đi vào hoạt động. Vào tháng 8/2021, Bakong đã đạt thêm một bước tiến mới cùng với sự ra mắt của các giao dịch xuyên quốc gia giữa Campuchia và Malaysia. Trong khi đó, Trung Quốc và Hàn Quốc đều đã bắt đầu thí điểm CBDC bán lẻ, tuy nhiên, hai quốc gia này hiện chưa ấnđịnh ngày chính thức ra mắt rộng rãi.

Các dự án CBDC bán buôn có thời gian nghiên cứu ngắn hơn nhưng đòi hỏi chương trình thử nghiệm dài hơn so với CBDC bán lẻ. Tính tới nay, vẫn chưa có dự án CBDC bán buôn nào thật sự chín muồi. Tuy nhiên, khoảng 70% số dự án CBDC bán buôn được công bố đang chạy thử nghiệm với nhiều sáng kiến tân tiến. Những chương trình này đa số tập trung vào các dự án xuyên quốc gia, cho phép các

Ngân hàng Trung ương thử nghiệm mức độ kết nối quốc tế và khả năng tương tác của dự án. Một số dự án bán buôn nổi bật tại Châu Á có thể kể đến như Inthanon-LionRock (Đặc khu hành chính Hồng Kông - Thái Lan), Ubin (Singapore) và Stella (Nhật Bản).

Ông Võ Tấn Long, Giám đốc Chuyển đổi số tại PwC Việt Nam cho rằng, các dự án CBDC thành công và sự phát triển của giấy phép ngân hàng số tại châu Á sẽ trở thành bước đệm thúc đẩy tài chính toàn diện tại khu vực này. “Chính phủ Việt Nam đã khởi động chiến lược tài chính toàn diện toàn quốc đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 theo Quyết định 149/QĐ-TTg. Việc CBDC có thể hiện thực hoá hay không sẽ phụ thuộc vào khung pháp lý và các chính sách hỗ trợ việc phát hành và phân phối tiền số cũng như phương pháp giải quyết rủi ro về bảo mật. Đây là một lời kêu gọi tới các cơ quan quản lý và các tổ chức tài chính hãy bắt tay vì một mô hình phát triển hài hòa”, ông Long nhận định.

Việt Nam sẽ gia nhập cuộc đua phát triển CBDC cùng khu vực?

Việt Nam có thể sẽ trở thành quốc gia tiếp theo tham gia vào cuộc đua cùng bạn bè trong khu vực, sau khi Ngân hàng Nhà nước được Chính phủ giao vai trò nghiên cứu và thí điểm tiền ảo. Tuy chương trình thí điểm chưa được ấn định thời gian chính thức, động thái của các nhà hoạch định chính sách tại Việt Nam sẽ là tâm điểm trong thời gian tới.

Theo nhiều nguồn tin đáng tin cậy từ truyền thông Việt Nam, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã đảm nhận vai trò nghiên cứu và thí điểm sử dụng tiền số, dựa trên công nghệ blockchain, trong vòng 3 năm tới. Trong bối cảnh Việt Nam đã liên tục thúc đẩy thanh toán điện tử từ năm 2018, CBDC sẽ đóng vai trò quan trọng trong hệ sinh thái thanh toán không tiền mặt tại Việt Nam. Điều này cũng phù hợp Quyết định 942/QĐ-TTg ban hành ngày 15/6/2021 của Chính phủ, đề ra chiến lược phát triển và hướng tới chính phủ số.

Chia sẻ về vấn đề này, bà Đinh Hồng Hạnh, lãnh đạo Dịch vụ tư vấn Tài chính tại PwC Việt Nam cho biết, đây là lần đầu tiên Việt Nam tiếp cận với tiền điện tử của Ngân hàng Trung ương. “Quyết định 942/QĐ-TTg hứa hẹn sẽ nâng tầm vị thế của Việt Nam đối với các quốc gia có nền công nghệ tiên tiến khác. Đồng thời, quyết định này cũng cho thấy sự cam kết của Chính phủ Việt Nam trong việc xây dựng một xã hội không tiền mặt và nền kinh tế số mạnh mẽ trong tương lai”, bà Hạnh bình luận.

Mặc dù luật pháp Việt Nam chưa công nhận tiền số là phương pháp thanh toán hợp pháp, đây chính là thời điểm thích hợp để khám phá xu hướng tất yếu này. Một ví dụ nổi bật có thể kể đến là chương trình hợp tác nghiên cứu về cơ sở pháp lý cho quản lý tiền ảo và tài sản ảo giữa NHNN, Bộ Tư pháp và Bộ Tàichính. Những nỗ lực trên cho thấy Chính phủ Việt Nam đã có quan điểm cởi mở hơn về các loại tiền kỹ thuật số. Mặc dù chương trình thí điểm tiền kỹ thuật số vẫn chưa ấn định thời gian cụ thể, động thái của các nhà hoạch định chính sách tại Việt Nam sẽ là tâm điểm trong thời gian tới.