Trung Quốc: Từ chủ nghĩa dân tộc trong chính trị đến chủ nghĩa dân tộc trong kinh tế
(Tài chính) Trong hơn ba thập kỷ qua, các nhà lãnh đạo Trung Quốc thường trấn an các Giám đốc điều hành người nước ngoài đến Bắc Kinh làm ăn rằng “họ là những người bạn của Trung Quốc”. Điều đó từng được duy trì trong nhiều năm. Nhưng gần đây, các Giám đốc điều hành của một số công ty đa quốc gia lớn nhất phương Tây nhận thấy rằng họ không còn thực sự được đối xử như những người bạn khi ban lãnh đạo mới của Trung Quốc liên tục thông qua những chính sách ít thân thiện với các doanh nghiệp nước ngoài hoạt động tại đây.
Xu hướng này thực sự bắt đầu từ cách đây một năm với việc các nhà quản lý Trung Quốc mở chiến dịch điều tra “chống độc quyền” nhằm vào các công ty sữa bột cho trẻ sơ sinh của phương Tây, cáo buộc họ định giá quá cao. Mặc dù cáo buộc này hoàn toàn vô căn cứ (thị trường Trung Quốc đã có hơn 10 thương hiệu trong lĩnh vực này), sự quấy rối và hăm dọa của các cơ quan chức năng Trung Quốc đã buộc các công ty như Mead Johnsson và Abbott Laborratoires phải cắt giảm giá để xoa dịu Chính phủ Trung Quốc.
Trong những ngày gần đây, Bắc Kinh đã mở rộng và tăng cường thực thi chính sách chống độc quyền nhằm vào các công ty khổng lồ của phương Tây như Daimlerr, BMW, Volkswagen, Chrysler, Qualcomm và Microsoft... Nhiều trong số các công ty này đang đứng trước nguy cơ bị phạt những khoản tiền lớn nếu bị chứng minh là vi phạm luật pháp Trung Quốc.
Mặc dù cuộc trấn áp của Bắc Kinh có thể khiến các công ty phương Tây ngạc nhiên, nó thực sự là một sự bổ sung hợp lý cho chính sách đối ngoại đầy cứng rắn của ban lãnh đạo mới của quốc gia này. Kể từ khi lên nắm quyền vào tháng 11/2012, Chủ tịch Tập Cận Bình đã thể hiện thái độ ít thân thiện với phương Tây, đồng thời Bắc Kinh cũng chứng tỏ chủ trương sẵn sàng leo thang căng thẳng trong các tranh chấp chủ quyền biển đảo với các nước láng giềng, thậm chí họ còn liên tục có những hành động khiêu khích gây căng thẳng trên Biển Đông.
Chiến lược kinh doanh của Trung Quốc cũng đang thay đổi. Chủ nghĩa dân tộc trong kinh tế đang ngày càng được khuyến khích và phát triển. Mặc dù không có quốc gia nào được hưởng lợi từ quá trình toàn cầu hóa nhiều như Trung Quốc, song Bắc Kinh lại ít tin tưởng vào một hệ thống thương mại mở. Lãnh đạo Trung Quốc bao gồm cả các quan chức cấp cao nhất thường công khai bày tỏ lo ngại rằng ảnh hưởng kinh tế và sự thống trị công nghệ của ngoại bang đang gây hại cho an ninh Trung Quốc. Một trong số những nỗi sợ này được chuyển thành chính sách. Chính phủ Trung Quốc đã loại các sản phẩm của Apple ra khỏi danh sách mua sắm chính thức với lý do rằng Apple đã không nộp hồ sơ đúng hạn. Doanh số bán của Cisco tại Trung Quốc giảm mạnh do những lo ngại về an ninh. Các kênh thông tin doanh nghiệp Trung Quốc cũng thông báo kế hoạch thay thế IOE (gồm IBM, Oracle và EMC – ba công ty đang thống trị dịch vụ công nghệ thông tin phục vụ các công ty tài chính Trung Quốc) bằng các thiết bị và dịch vụ của các nhà cung cấp nội địa.
Trong bối cảnh này, các công ty phương Tây cần phải có một chiến lược rõ ràng để bảo vệ quyền và lợi ích kinh doanh của họ ở Trung Quốc. Họ đang tìm cách chống lại chính sách cứng rắn này bằng yêu cầu sự minh bạch, đồng thời sử dụng ảnh hưởng của các cơ quan đại diện thương mại để làm sáng tỏ sự thật.
Nhờ toàn cầu hóa, Trung Quốc giờ đây cũng có lợi ích kinh tế to lớn ở phương Tây. Nhiều công ty Trung Quốc đang tìm cách mở rộng quy mô hoạt động trên toàn thế giới. Chính vì vậy, Bắc Kinh cũng sẽ không thể không lưu ý rằng những biện pháp cạnh tranh thiếu công bằng hoặc các biện pháp bảo hộ thiếu minh bạch của họ đối với các công ty phương Tây có thể dẫn đến các biện pháp trả đũa nhằm vào các công ty Trung Quốc ở nước ngoài. Khi Trung Quốc không còn đối xử các công ty nước ngoài “như những người bạn” giống như họ từng cam kết trước kia, rất khó để họ hy vọng điều ngược lại.