Những rào cản phi thuế quan mới xuất hiện trong năm 2014 có thể kể đến như: Thị trường EU có hệ thống kiểm tra chứng nhận thủy sản khai thác tự nhiên có khai báo, có kiểm soát (loại rào cản TBT); Hoa Kỳ: Luật hiện đại hóa thực phẩm (loại rào cản SPS, TBT), Luật trang trại (loại rào cản SPS), điều tra chống bán phá giá cá tra có nguy cơ lặp lại... Những rào cản này đã và đang gây ra rất nhiều khó khăn và thiệt hại về kinh tế cho các doanh nghiệp (DN) xuất khẩu nói riêng và ngành thủy sản nói chung.

Bà Nguyễn Thị Thu Sắc, Giám đốc Công ty TNHH Hải Nam cho biết: Nhiều năm qua con tôm, cá tra của Việt Nam không năm nào không phải chịu thuế chống bán phá giá và cả chống trợ cấp. Tháng 4/2014, Bộ Thương mại Mỹ (DOC) đã công bố sơ bộ thuế chống bán phá giá (CBPG) đợt xem xét hành chính lần 8 (POR8) giai đoạn xuất hàng từ ngày 1/2/2012 đến 31/1/2013) với kết quả rất bất lợi cho các DN xuất khẩu tôm của Việt Nam. Theo đó mức thuế tạm thời đối với hai bị đơn bắt buộc, Công ty cổ phần Minh Phú và Công ty cổ phần Thủy sản Sóc Trăng lần lượt là 4,98% và 9,75%.

Trong khi các DN còn đang bối rối với POR8 họ vẫn phải tiếp tục với POR9, tức đợt xem xét hành chính tương ứng với giai đoạn xuất hàng trong năm 2014. Số tiền 11- 15 ngàn USD mà mỗi DN phải bỏ ra để trả cho luật sư đại diện để cung cấp thông tin và tranh luận với DOC trong suốt các đợt xem xét hành chính là không nhỏ.

Ngoài ra, chính những rào cản này đã khiến một số DN thủy sản chuyển hướng xuất khẩu sang những thị trường dễ dãi về chất lượng, không áp các loại thuế rào cản như Trung Quốc khiến thương lái Trung Quốc thu mua ào ạt trên biển, dành hết nguồn nguyên liệu phục vụ cho xuất khẩu.

Vượt rào cản bằng những giải pháp căn cơ

Theo ông Võ Hùng Dũng, Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam tại Cần Thơ (VCCI Cần Thơ), không chỉ những thị trường lớn mà các thị trường lân cận trong khu vực như Indonesia, Malaysia cũng đang tạo áp lực về thuế chống phá giá với các mặt hàng nhập khẩu từ Việt Nam. Vì vậy, để đối diện tình trạng kiện cáo, các cơ quan hữu quan và hiệp hội ngành hàng cần hỗ trợ chi phí cho DN và lập ra đội ngũ kỹ thuật chuyên trách ứng phó với các vụ kiện. Các DN cần chủ động tiên đoán khả năng bị kiện bằng cách đánh giá mặt hàng mình sản xuất có tác động đến ngành hàng sản xuất của quốc gia nhập khẩu hay không.

Bên cạnh đó, các DN cần chuyển từ cạnh tranh bằng giá cả sang cạnh tranh bằng chất lượng, thay đổi thói quen canh tác đảm bảo an toàn, hiện đại, không nên sử dụng các loại hóa chất cấm trong quá trình bảo quản, chế biến, kiểm soát nguồn nguyên liệu trước khi chế biến… nhằm tránh khả năng bị kiện.

Ông Dũng cũng cho biết thêm Chính phủ cần tranh thủ cơ hội đàm phán những hiệp định FTA để các nước công nhận Việt Nam là nền kinh tế thị trường nhằm tránh các vụ kiện.