Điều hành giá là yếu tố then chốt giúp kiểm soát lạm phát

Năm 2023, trong bối cảnh lạm phát toàn cầu vẫn ở mức khá cao thì tại Việt Nam, bình quân cả năm lạm phát vẫn được kiểm soát ở mức 3,25%. Một trong những nhân tố quan trọng đem đến thành công trong kiểm soát lạm phát ở nước ta năm qua phải nói đến công tác quản lý, điều hành giá của Chính phủ.

Công tác này luôn được Chính phủ, Ban Chỉ đạo điều hành giá thực hiện chủ động, linh hoạt, quyết liệt chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương tổ chức triển khai nhằm quản lý, điều hành để bình ổn giá, hạn chế những biến động của mặt bằng giá gây tác động tiêu cực đến phát triển kinh tế - xã hội, hoạt động sản xuất, kinh doanh và đời sống Nhân dân.

Theo đại diện Cục Quản lý giá (Bộ Tài chính), trong năm 2023, trước biến động tăng giá mạnh của các mặt hàng chiến lược (dầu, than, ..) trên thị trường thế giới, gây áp lực lên lạm phát trong nước, Bộ Tài chính đã thường xuyên báo cáo Ban Chỉ đạo giá về tình hình và các giải pháp điều hành. Đồng thời, Bộ Tài chính tăng cường phối hợp với các bộ, ngành, địa phương theo dõi sát diễn biến thị trường, kịp thời tham mưu đề xuất và tập trung triển khai thực hiện quyết liệt các biện pháp, giải pháp về quản lý, điều hành giá, bình ổn giá cả thị trường.

Đặc biệt, công tác quản lý, điều hành giá một số mặt hàng quan trọng thiết yếu có ảnh hưởng lớn tới mặt bằng giá chung được thực hiện thận trọng ngay từ đầu năm. Đơn cử như mặt hàng xăng dầu được điều hành nhất quán, đúng quy định pháp luật và phù hợp với diễn biến giá xăng dầu thế giới; sử dụng công cụ Quỹ Bình ổn giá một cách hiệu quả, linh hoạt nhằm hạn chế mức biến động mạnh của giá xăng dầu trong nước so với biến động của giá thế giới giúp các hoạt động kinh tế, đời sống của người dân không bị tác động tiêu cực bởi các cú sốc về giá cả hay lạm phát tăng cao.

Việc giảm giá xăng dầu theo diễn biến giá thế giới còn có sự hỗ trợ từ chính sách tài khóa, trọng tâm là việc giảm thuế bảo vệ môi trường đối với xăng dầu đã rất kịp thời, góp phần giảm giá bán xăng dầu trong thời gian qua.

Đối với mặt hàng điện, Bộ Tài chính đã trình Thủ tướng Chính phủ ban hành khung mức giá bán lẻ điện bình quân, trên cơ sở đó, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) đã ban hành các quyết định điều chỉnh mức giá bán lẻ điện bình quân. Cùng với đó, theo dõi chặt chẽ, có biện pháp phù hợp để giảm thiểu tác động của việc điều chỉnh giá bán lẻ điện đến giá cả hàng hóa, dịch vụ thiết yếu; phối hợp với Bộ Y tế, Bộ Giáo dục – Đào tạo điều hành giá các dịch vụ giáo dục, y tế cơ bản giữ ổn định như năm trước.

Với những kết quả đạt được, PGS. TS. Ngô Trí Long - chuyên gia kinh tế đánh giá, công tác điều hành giá trong năm 2023 đã có sự chủ động, linh hoạt. Việc chủ động trong công tác dự báo, đánh giá tác động, xây dựng kịch bản điều hành giá và tăng cường sự phối hợp giữa các bộ, ngành, địa phương là yếu tố then chốt giúp cho việc kiểm soát lạm phát năm 2023, tạo cơ sở cho việc triển khai đồng bộ các chính sách về tài khóa, tiền tệ và các chính sách vĩ mô khác.

Đáng chú ý, CPI bình quân năm 2023 tăng 3,25% so với bình quân năm 2022. Đây là mức tăng cao hơn của bình quân các năm 2015, 2016, 2019 đến 2022 nhưng thấp hơn khá nhiều so với mức tăng CPI bình quân của các năm còn lại trong giai đoạn 2008-2023. Lạm phát cơ bản bình quân năm 2023 tăng 4,16% so với bình quân năm 2022. Đặc biệt, đây là năm thứ 10 liên tiếp lạm phát được kiểm soát theo mục tiêu của Quốc hội.

Cũng có những đánh giá tích cực về công tác điều hành giá trong năm qua, PGS.TS. Đinh Trọng Thịnh - chuyên gia kinh tế cho biết, CPI đạt mục tiêu Quốc hội đề ra nhờ sự phối hợp nhịp nhàng giữa chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ trong việc quản lý thị trường tài chính - tiền tệ. Đặc biệt, phải kể đến sự vào cuộc nhanh chóng, kịp thời, đồng bộ và quyết liệt của các cơ quan quản lý giá cả, cơ quan quản lý thị trường, tránh các đợt tăng giá sốc vào một số thời điểm nhạy cảm.

Lạm phát 2024 không đáng quan ngại nhưng đừng chủ quan

Năm 2024, nhiều chuyên gia kinh tế dự báo lạm phát sẽ không đáng quan ngại, nhưng không vì thế mà chủ quan trong kiểm soát giá cả vì tình hình kinh tế vẫn có biến động khó lường, tình hình xung đột ở nhiều nơi trên thế giới chưa được kiểm soát.

Bà Nguyễn Thu Oanh - Vụ trưởng Vụ Thống kê giá (Tổng cục Thống kê) cho biết, những yếu tố chính có thể gây áp lực với lạm phát 2024 là giá nguyên vật liệu đầu vào thế giới đang ở mức cao, Việt Nam là nước nhập khẩu nhiều nguyên liệu phục vụ sản xuất nên sẽ ảnh hưởng đến chi phí, giá thành, tạo áp lực cho sản xuất của doanh nghiệp và từ đó đẩy giá hàng hóa tiêu dùng trong nước tăng lên; Đồng USD tăng giá làm tăng chi phí nhập khẩu nguyên nhiên vật liệu, gây sức ép lên mặt bằng giá hàng hóa trong nước.

Năm 2024, Việt Nam cũng thực hiện điều chỉnh giá dịch vụ do Nhà nước quản lý theo hướng tính đúng, tính đủ các yếu tố, các chi phí thực hiện vào giá dịch vụ y tế và học phí giáo dục, từ đó tác động làm tăng CPI. Thêm vào đó, việc thực hiện cải cách tiền lương và tăng lương tối thiểu vùng từ giữa năm 2024 sẽ kéo theo giá các hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng trong gia đình tăng; Các chương trình hỗ trợ phục hồi, giải ngân đầu tư công của Chính phủ dự kiến cũng sẽ gây áp lực lên mặt bằng giá.

PGS. TS. Ngô Trí Long cho rằng, để kiểm soát lạm phát theo mục tiêu Quốc hội đề ra, cần theo dõi chặt chẽ diễn biến giá cả, lạm phát trên thế giới, kịp thời cảnh báo các nguy cơ ảnh hưởng đến giá cả, lạm phát của Việt Nam. Đặc biệt, cần đánh giá, nhận định các mặt hàng, nguyên vật liệu nào có khả năng thiếu hụt tạm thời hay trong dài hạn để từ đó đưa ra được chính sách phù hợp.

Đối với các mặt hàng thiếu hụt trong dài hạn, theo PGS. TS. Ngô Trí Long, cần có chính sách ưu đãi, khuyến khích đầu tư sản xuất, chủ động nguồn nguyên vật liệu, tăng tính độc lập, tự chủ của nền kinh tế. Cộng đồng doanh nghiệp cần chủ động chuẩn bị đầy đủ các điều kiện đẩy mạnh sản xuất kinh doanh, bảo đảm nguồn cung và lưu thông hàng hóa.

Nhằm giữ tốc độ tăng chỉ số CPI ở mức dưới 4,5%, PGS.TS. Đinh Trọng Thịnh cũng khuyến nghị, Chính phủ, Bộ Tài chính và Ngân hàng Nhà nước cần có theo sát đối với những biến động trên cả thị trường bất động sản, thị trường chứng khoán và thị trường trái phiếu doanh nghiệp, có các biện pháp xử lý kịp thời nhằm tránh các tình huống đột xuất có thể ảnh hưởng xấu đến thị trường tài chính tiền tệ và lạm phát.

PGS.TS. Đinh Trọng Thịnh lưu ý thêm, cần tăng cường công tác thông tin, tuyên truyền về điều hành giá, thực hiện tốt các quy định về công khai, minh bạch các thông tin về giá, đặc biệt là đối với các mặt hàng bình ổn giá, mặt hàng thuộc danh mục kê khai giá, các mặt hàng hóa, dịch vụ do nhà nước định giá, tránh lạm phát kỳ vọng, tránh các tin đồn thất thiệt gây hoang mang tâm lý, ảnh hưởng xấu tới mặt bằng giá cả của một số mặt hàng và mặt bằng giá cả của nền kinh tế.

Về phía cơ quan quản lý, đại diện Cục Quản lý giá cho biết, để tiếp tục phát huy các thành công vừa qua, Bộ Tài chính sẽ chủ động phối hợp với các bộ, ngành để tham mưu Chính phủ và thực hiện theo thẩm quyền đồng bộ các giải pháp, biện pháp chủ động ứng phó với những thách thức trong công tác quản lý giá. Trong đó, tiếp tục theo dõi sát diễn biến kinh tế và lạm phát thế giới tác động đến Việt Nam để có những giải pháp ứng phó phù hợp; giám sát chặt chẽ biến động giá cả thị trường trong nước để tham mưu chính sách, kịch bản điều hành giá phù hợp, linh hoạt, kịp thời.