Trong năm 2017, Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX), cũng đã hoàn thành tốt các nhiệm vụ chính trị mà Bộ Tài chính và Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) giao, đặc biệt là việc khai trương TTCKPS vào tháng 8/2017; chủ động phối hợp với UBCKNN, Cục Tài chính Doanh nghiệp (Bộ Tài chính) thúc đẩy cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước (CPH DNNN) và thoái vốn; các hoạt động thúc đẩy quản trị công ty (QTCT) và công bố thông (CBTT) minh bạch đã có những chuyển biến tích cực... bảo đảm hoạt động thị trường an toàn, hiệu quả.

Năm 2017 - Nhiều mảng màu tươi sáng

Thị trường cổ phiếu tiếp tục gia tăng về quy mô và thanh khoản

Trên thị trường cổ phiếu niêm yết, quy mô vốn hóa tiếp tục tăng mạnh, tuy nhiên quy mô giao dịch chỉ tăng nhẹ. Năm 2017, HNX đã chấp thuận niêm yết cho 21 doanh nghiệp với giá trị niêm yết mới đạt 3,89 nghìn tỷ đồng, chấp thuận niêm yết bổ sung cho 69 doanh nghiệp với giá trị niêm yết bổ sung đạt 9,33 nghìn tỷ đồng, hủy niêm yết 13 doanh nghiệp với giá trị hủy là 4,84 nghìn tỷ đồng. Tại thời điểm cuối năm 2017, HNX có 384 doanh nghiệp niêm yết (DNNY) với giá trị niêm yết đạt gần 118,25 nghìn tỷ đồng, tăng 7,61% so với cuối năm 2016. Giá trị vốn hóa thị trường đạt 214,6 nghìn tỷ đồng, tăng 45% so với cuối năm 2016. Chỉ số HNX Index ghi nhận sự tăng trưởng mạnh khi vượt mốc 100 điểm sau 6 năm, HNX Index phiên cuối năm 2017 đạt 116,86 điểm (tăng 45,86% so với phiên cuối năm 2016). Khối lượng giao dịch (KLGD) bình quân đạt 55,6 triệu cổ phiếu, giá trị giao dịch (GTGD) bình quân đạt hơn 644 nghìn tỷ đồng, tăng 20% về khối lượng và 24,7% về giá trị so với năm trước.

Trên thị trường giao dịch dành cho cổ phiếu của công ty đại chúng chưa niêm yết (UPCoM), số lượng doanh nghiệp đăng ký giao dịch (ĐKGD) và giá trị vốn hoá tăng nhanh. Tính đến cuối năm 2017, có 690 doanh nghiệp giao dịch trên UPCoM, vốn hóa thị trường đạt hơn 677 nghìn tỷ đồng, tăng gấp 2,2 lần so với cuối năm 2016. Trong năm, HNX đã chấp thuận và đưa vào giao dịch 285 doanh nghiệp với tổng giá trị ĐKGD 114 nghìn tỷ đồng, chấp thuận niêm yết bổ sung cho 50 doanh nghiệp với giá trị niêm yết bổ sung đạt 6,6 nghìn tỷ đồng. Thanh khoản thị trường tăng mạnh so với năm 2016, tính bình quân, KLGD đạt 12,5 triệu cổ phiếu/phiên, GTGD đạt 241 tỷ đồng/phiên, tăng 50,8% về khối lượng và 90% về GTGD so với cùng kỳ năm trước.

Để hỗ trợ sức tăng của thị trường, trong năm qua, HNX đã tiếp tục triển khai nhiều giải pháp nhằm thúc đẩy thanh khoản, nâng cao chất lượng DNNY, ĐKGD và tăng cường kiểm soát tuân thủ về CBTT, bao gồm các giải pháp sau:

Một là, thúc đẩy QTCT, tăng cường minh bạch hóa

Các hoạt động thúc đẩy QTCT luôn được HNX tổ chức thường xuyên, liên tục như tổ chức tuần lễ QTCT hàng quý, phát hành các sổ tay, ấn phẩm về QTCT. HNX đã nâng cấp chương trình đánh giá CBTT minh bạch cho các DNNY hàng năm thành đánh giá về QTCT. Từ thành công của khối DNNY, HNX đã xây dựng bộ tiêu chí đánh giá CBTT và minh bạch cho các doanh nghiệp ĐKGD, dự kiến triển khai hoạt động này trong năm 2018.

Với sự gia tăng mạnh mẽ số lượng doanh nghiệp ĐKGD trên thị trường UPCoM, để hỗ trợ nhà đầu tư theo dõi, giám sát thị trường, tháng 5/2017, HNX đã ban hành Bộ nguyên tắc phân bảng UPCoM mới theo quy mô vốn và được nhà đầu tư nhiệt tình đón nhận.

Hai là, thiết lập cơ chế tạo lập thị trường để thúc đẩy thanh khoản

Tháng 5/2017, HNX đã ban hành Quy chế hoạt động của thành viên tạo lập thị trường¹ (TLTT), làm việc với các công ty chứng khoán (CTCK) tiềm năng để giới thiệu về điều kiện thành viên, các quyền lợi và trách nhiệm của thành viên TLTT. Hạ tầng hệ thống giao dịch cũng đang được chỉnh sửa để đáp ứng yêu cầu nghiệp vụ mới như kiểm soát việc chào giá của thành viên, đánh giá nghĩa vụ thành viên tạo lập thị trường. Hiện đã có 01 CTCK trở thành thành viên tạo lập thị trường trên HNX là CTCP Chứng khoán IB (IBSC).

Ba là, tăng cường quản lý giám sát, ngăn ngừa sai phạm

Với vai trò giám sát tuyến đầu, HNX đã phối hợp với các đơn vị thuộc UBCKNN tiếp tục thực hiện hiệu quả công tác giám sát tuân thủ, giám sát bất thường, giám sát thông tin, tin đồn trên TTCK. Năm 2017, HNX đã triển khai giám sát giao dịch cổ đông lớn theo ID và mang lại hiệu quả giám sát cao hơn, giúp hạn chế khả năng bỏ sót trường hợp vi phạm.

Thị trường trái phiếu phát triển ổn định, thanh khoản thị trường tăng mạnh

Năm 2017, HNX đã tổ chức 240 đợt đấu thầu, huy động được hơn 194,3 nghìn tỷ đồng, trong đó Kho bạc Nhà nước (KBNN) huy động được 159,9 nghìn tỷ đồng, hoàn thành 87,2% kế hoạch năm. Trái phiếu phát hành đều có kỳ hạn dài từ 5 năm trở lên, trong đó tỷ trọng trái phiếu có kỳ hạn 20 năm, 30 năm đã tăng đáng kể, chiếm lần lượt 9,98% và 14,7% tổng khối lượng phát hành (năm 2016 tương ứng là 1% và 8%). Kỳ hạn bình quân trái phiếu chính phủ (TPCP) do KBNN phát hành được nâng lên mức 12,75 năm, dài hơn 4 năm so với mức bình quân năm 2016. Đặc biệt, lãi suất trúng thầu so với cuối năm 2016 giảm trên tất cả các kỳ hạn (khoảng từ 62 - 188 điểm cơ bản), trong đó giảm mạnh nhất ở kỳ hạn 30 năm, tiếp đến là 20 năm và 15 năm.

Thị trường TPCP sơ cấp đang đạt được những kết quả bước đầu đối với mục tiêu phát triển các nhà đầu tư dài hạn. Các doanh nghiệp bảo hiểm (bảo hiểm tiền gửi, bảo hiểm xã hội, các công ty bảo hiểm) đã tham gia nhiều hơn vào thị trường, giá trị trúng thầu TPCP của khối bảo hiểm trong năm 2017 chiếm hơn 13% giá trị trúng thầu toàn thị trường, tăng 3% so với năm 2016.

Năm 2017, dư nợ TPCP niêm yết đạt trên 997,5 nghìn tỷ đồng, tăng 7,2% so với năm 2016, tương đương 22% GDP. Mặc dù quy mô thị trường chỉ tăng nhẹ song thanh khoản thị trường tăng khá mạnh. GTGD bình quân đạt gần 9 nghìn tỷ đồng/phiên, tăng 42% so với năm 2016, trong đó có tới 1/4 số phiên có GTGD trên 10 nghìn tỷ đồng/phiên.

Sau khi Thông tư số 10/2017/TT-BTC² được ban hành (Thông tư 10), HNX đã sửa đổi các quy chế, quy trình nghiệp vụ để phù hợp với các quy định tại Thông tư 10 về giao dịch, thành viên, thông tin, chỉ báo. Đồng thời, Sở đã khẩn trương phối hợp với nhà thầu triển khai xây dựng hệ thống nhằm bổ sung thêm sản phẩm giao dịch vay trái phiếu, giao dịch bán kết hợp mua lại...  Bên cạnh đó, nhằm tạo nền tảng cho việc triển khai TTCKPS và tăng cường chất lượng thông tin phục vụ quản lý, điều hành, HNX đã tiến hành nâng cấp hệ thống đường cong lợi suất trái phiếu và chính thức triển khai từ đầu tháng 8/2017.

Đối với mảng thị trường trái phiếu doanh nghiệp (TPDN), trên cơ sở Đề án tổ chức và quản lý giao dịch TPDN đã trình UBCKNN năm 2016, trong năm 2017, HNX đã tiếp tục chỉnh sửa, hoàn thiện, báo cáo UBCKNN để trình Bộ Tài chính nhằm đề xuất các giải pháp để tổ chức thị trường TPDN trong thời gian tới.

TTCKPS chính thức vận hành và đạt được những kết quả khả quan

Dưới sự lãnh đạo sát sao của Bộ Tài chính, UBCKNN, trong năm 2017 HNX đã phối hợp cùng Trung tâm Lưu ký Chứng khoán (TTLKCK) và các thành viên tích cực xây dựng, chuẩn bị cơ sở hạ tầng, nhân lực và các điều kiện cần thiết cho sự ra đời của TTCKPS. Được sự chấp thuận của Chính phủ và Bộ Tài chính, ngày 10/8/2017, TTCKPS đã chính thức khai trương và vận hành. Sau hơn 4 tháng đi vào hoạt động, thị trường tăng trưởng tốt và ổn định, cụ thể:

Đối với hoạt động giao dịch:

Tính đến hết ngày 29/12/2017, tổng KLGD trên TTCKPS đạt 1.106.353 hợp đồng, tổng giá trị tính theo quy mô danh nghĩa hợp đồng đạt hơn 96.297 tỷ đồng. Bình quân KLGD đạt 10.954 hợp đồng/phiên, GTGD đạt hơn 953 tỷ đồng/phiên, trong đó phiên giao dịch ngày 12/12/2017 có KLGD kỷ lục, đạt 27.994 hợp đồng, tương ứng GTGD đạt 2.508,56 tỷ đồng. Khối lượng mở (OI) toàn thị trường duy trì xu hướng tăng. Tính đến ngày 29/12/2017, khối lượng OI của toàn thị trường đạt 8.077 hợp đồng, tăng gấp 3,7 lần so với thời điểm cuối tháng 8/2017.

Tuy nhiên, hoạt động giao dịch đang tập trung chủ yếu ở các nhà đầu tư cá nhân trong nước, chiếm 97,68% tổng KLGD, nhà đầu tư tổ chức trong nước mới chỉ chiếm 2,21%, tập trung chủ yếu vào hoạt động tự doanh của các CTCK. Giao dịch của nhà đầu tư nước ngoài (ĐTNN) chỉ chiếm 0,11% KLGD toàn thị trường và từ tháng 11/2017, nhà ĐTNN bắt đầu giao dịch phái sinh nhiều hơn.

Đối với công tác vận hành thị trường:

TTCKPS hiện có 7 CTCK thành viên và 17.116 tài khoản giao dịch phái sinh của nhà đầu tư được mở tính tới hết ngày 29/12/2017. Trong suốt quá trình hoạt động, hệ thống vận hành ổn định không phát sinh sự cố, đường truyền kết nối với thành viên và TTLKCK hoạt động ổn định, không đứt quãng.

Đối với công tác tuyên truyền: HNX đã hoàn thành xây dựng và vận hành chính thức website phái sinh ngay khi khai trương TTCKPS để cung cấp đầy đủ và kịp thời cho các nhà đầu tư các thông tin giao dịch trên thị trường. HNX cũng ban hành bộ tài liệu chuẩn hóa thông tin phái sinh, tổ chức đoàn khảo sát đưa thành viên đi học tập kinh nghiệm thị trường nước ngoài về TLTT.

Đối với công tác giám sát TTCKPS: HNX đã hoàn thiện và ban hành hệ thống tiêu chí giám sát giao dịch CKPS để triển khai hoạt động giám sát đối với thị trường này ngay khi thị trường đi vào hoạt động. Hiện HNX đang phối hợp với Sở Giao dịch Chứng khoán Tp. Hồ Chí Minh (HOSE) và báo cáo UBCKNN về việc xây dựng cơ chế giám sát liên thị trường để nâng cao chất lượng hoạt động giám sát.

Hoạt động đấu giá hỗ trợ tích cực công tác CPH DNNN, gắn với niêm yết/ĐKGD trên TTCK

Trong năm 2017, HNX tiếp tục tăng cường các hoạt động để thúc đẩy, hỗ trợ hoạt động CPH thoái vốn các DNNN như tổ chức các buổi tiếp xúc doanh nghiệp, hướng dẫn các thủ tục đấu giá cổ phần và niêm yết, ĐKGD trên TTCK; phối hợp với Cục Tài chính Doanh nghiệp (Bộ Tài chính) để rà soát danh sách các doanh nghiệp phải tham gia TTCK tập trung theo quy định để báo cáo Bộ Tài chính, Chính phủ đôn đốc, nhắc nhở kịp thời. Bên cạnh đó, HNX đã phối hợp với UBCKNN hoàn thiện mẫu xác nhận kết quả đấu giá cổ phần nhằm tháo gỡ khó khăn khi triển khai Thông tư số 115/2016/TT-BTC³, trong năm đã có 3 doanh nghiệp đầu tiên thực hiện ĐKGD trên thị trường UPCoM sau đấu giá theo quy định tại Thông tư này.

Về kết quả hoạt động đấu giá, trong năm qua, HNX đã tổ chức 48 phiên đấu giá cổ phần, trong đó chủ yếu là đấu giá thoái vốn nhà nước (34 phiên, chiếm tỷ lệ 71%), đấu giá CPH (10 phiên) và 4 phiên đấu giá ra công chúng. Các phiên đấu giá qua HNX tiếp tục nhận được sự quan tâm của nhà đầu tư, tổng khối lượng đặt mua của nhà đầu tư cao hơn 9% so với tổng khối lượng chào bán; có 35 phiên đấu giá (tương ứng 72,9% số phiên) bán hết 100% vốn cổ phần chào bán; tổng khối lượng cổ phần trúng giá đạt hơn 321 triệu cổ phiếu, chiếm tỷ lệ 49% trên tổng số cổ phần chào bán. Tổng giá trị cổ phần bán được đạt hơn 5.045 tỷ đồng.

Năm 2018 - Tập trung cho 5 nhóm giải pháp trọng tâm

Trên cơ sở Chiến lược và Lộ trình phát triển TTCK đến năm 2020⁴ và bối cảnh kinh tế trong nước và trên thế giới, HNX xác định 5 nhóm mục tiêu, nhiệm vụ trọng tâm năm 2018 như sau:

Thứ nhất, tiếp tục hoàn thiện các quy định pháp lý trên TTCKPS, nghiên cứu phát triển thêm các sản phẩm mới, tăng thanh khoản của các hợp đồng trung và dài hạn. Tăng cường hoạt động giám sát thị trường, liên thị trường để đảm bảo thị trường hoạt động an toàn, hiệu quả, tạo được sự tin cậy và thu hút các nhà đầu tư ở trong và ngoài nước, đặc biệt là các nhà đầu tư tổ chức.

Thứ hai, đảm bảo việc huy động vốn từ TPCP an toàn, hiệu quả, kịp thời cho ngân sách nhà nước và đầu tư phát triển; Thúc đẩy tính thanh khoản thị trường thứ cấp; Hoàn thiện cơ sở pháp lý, nghiên cứu hạ tầng công nghệ kỹ thuật để triển khai thị trường TPDN.

Thứ ba, tiếp tục triển khai công tác đấu giá hiệu quả nhằm góp phần thúc đẩy CPH, thoái vốn nhà nước, gắn với niêm yết, ĐKGD trên TTCK, hỗ trợ công tác tái cơ cấu DNNN; tổ chức đấu giá cho tối thiểu 30 doanh nghiệp.

Thứ tư, phát triển quy mô thị trường cổ phiếu, dự kiến sẽ đưa 15 doanh nghiệp lên niêm yết và 220 doanh nghiệp lên UPCoM; Nâng cao tính minh bạch cho thị trường cổ phiếu niêm yết/UPCoM. Từng bước tái cấu trúc thị trường cổ phiếu niêm yết theo chỉ đạo của Bộ Tài chính, UBCKNN.

Thứ năm, tiếp tục hoàn thiện hệ thống quản trị nội bộ, nâng cao chất lượng và năng lực quản trị điều hành HNX, sẵn sàng cho việc hợp nhất Sở Giao dịch Chứng khoán...

Để hoàn thành được các mục tiêu trọng tâm đã đặt ra, HNX đề ra một số giải pháp cụ thể như sau:

Một là, phối hợp với các cơ quan quản lý hoàn thiện các văn bản hướng dẫn liên quan đến giá dịch vụ, triển khai sản phẩm giao dịch hợp đồng tương lai (HĐTL) trên TPCP và nghiên cứu xây dựng cơ sở pháp lý để triển khai thêm các sản phẩm mới (calendar spread trading, hợp đồng quyền chọn); nghiên cứu và triển khai cơ chế tạo lập thị trường, vận hành ổn định và phát triển hệ thống giao dịch...; nghiên cứu xây dựng chỉ số VNX200 làm tài sản cơ sở cho HĐTL chỉ số VNX200.

Hai là, phối hợp với cơ quan quản lý xây dựng các chính sách hỗ trợ phát triển thị trường TPCP, đặc biệt là những chính sách để thu hút sự tham gia của nhà ĐTNN; Tập trung hoàn chỉnh và đưa vào thị trường sản phẩm Mua lại TPCP trước hạn; Phối hợp xây dựng và triển khai Đề án hoán đổi trái phiếu Ngân hàng Phát triển;

Ba là, tiếp tục tham gia xây dựng các quy định, nghiên cứu và phát triển sản phẩm, hạ tầng giao dịch liên quan đến việc thành lập và vận hành thị trường giao dịch TPDN tập trung.

Bốn là, hoàn thành nâng cấp và đưa vào vận hành hệ thống đấu giá cổ phần mới, đồng thời tích cực phối hợp với các Bộ, ngành, tập đoàn, Tổng công ty tuyên truyền, phổ biến các quy định về TTCK, triển khai công tác CPH và thoái vốn nhà nước gắn với tham gia TTCK.

Năm là, phối hợp với các CTCK phổ biến và triển khai cơ chế TLTT; đưa vào vận hành hệ thống giao dịch nâng cấp để triển khai các lệnh mới và đánh giá nghĩa vụ tạo lập thị trường; Tiếp tục triển khai các hoạt động QTCT đối với DNNY và triển khai đánh giá CBTT và minh bạch đối với doanh nghiệp ĐKGD.