Trong thế kỷ 21, thế giới đang chứng kiến những cuộc khủng hoảng lớn, trong đó quan trọng nhất là biến đổi khí hậu. Đó là sự biến đổi trạng thái của khí hậu so với trung bình theo một xu hướng nhất định và/hoặc dao động của khí hậu duy trì trong một khoảng thời gian dài, thường là vài thập kỷ hoặc dài hơn.

Theo Tài liệu tập huấn về quản lý và bảo tồn đất ngập nước của Tổng cục Môi trường (Bộ Tài nguyên và Môi trường), biến đổi khí hậu có những biểu hiện/dấu hiệu chính như: Nhiệt độ trung bình, tính biến động và bất thường của thời tiết và khí hậu tăng lên; Lượng mưa thay đổi; Mực nước biển dâng lên do tan băng ở các Cực và các đỉnh núi cao, và do nước biển dãn nở khi nhiệt độ tăng; Các thiên tai và hiện tượng thời tiết, khí hậu cực đoan (nắng nóng, giá rét, bão, lũ lụt, hạn hán,...) xảy ra với tần suất, cường độ bất thường và gia tăng (Trương Quang Học, 2012 a,b).

Biến đổi khí hậu đang làm thay đổi toàn diện và sâu sắc quá trình phát triển và an ninh toàn cầu, tác động nghiêm trọng đến môi trường và các hệ sinh thái, đến đời sống và sản xuất của con người.

Các báo cáo của Ủy ban Liên chính phủ về biến đổi khí hậu (IPCC) cho biết, nhiệt độ trung bình toàn cầu đã tăng khoảng 0,74oC trong 100 năm qua (1906 - 2005) và những năm gần đây liên tục có những đợt nóng cực điểm. Độ axit của bề mặt đại dương đã tăng 26% kể từ cuộc cách mạng công nghiệp 1750 và trong ba thập kỷ gần đây, cứ sau mỗi thập kỷ bề mặt Trái đất đã liên tục nóng lên hơn bất kỳ thập kỷ nào trước đó kể từ năm 1850. Trên đất liền, nhiệt độ tăng nhiều hơn trên biển và thập kỷ 90 là thập kỷ nóng nhất trong thiên niên kỷ vừa qua. Ở Bắc bán cầu, giai đoạn từ 1983 đến 2012 là khoảng thời gian 30 năm ấm nhất trong 1.400 năm qua.

Việt Nam được dự tính là một trong số rất ít quốc gia chịu tác động nặng nề nhất của biến đổi khí hậu. Ở Việt Nam, nhiệt độ trung bình năm trong 50 năm qua đã tăng khoảng 0,5oC, mực nước biển đã dâng khoảng 20 cm và hiện tượng El-Nino, La-Nina tác động mạnh mẽ, thiên tai cực đoan gia tăng. Đặc biệt, hiện tượng hạn hán xảy ra ngày càng khốc liệt hơn, điển hình là đợt hạn hán, thiếu nước nghiêm trọng ở các tỉnh Nam Trung bộ và hạn mặn mở rộng ở khu vực đồng bằng sông Cửu Long hồi tháng 3, 4 năm 2016, gây thiệt hại khoảng 5.572 tỷ đồng.

Trong hơn 30 năm qua, tại Việt Nam, bình quân mỗi năm, thiên tai đã làm chết và mất tích khoảng 500 người, bị thương hàng nghìn người, thiệt hại về kinh tế vào khoảng 1,5% GDP, cao hơn so với khoảng 1% GDP đối với các nước có thu nhập trung bình, và khoảng 0,3% GDP đối với các nước có thu nhập thấp.

Do đó, ứng phó với biến đổi khí hậu là yêu cầu bứt thiết đối với các quốc gia. Đó là việc triển khai các hoạt động của con người nhằm thích ứng với biến đổi khí hậu và giảm phát thải khí nhà kính (khí nhà kính) để giảm nhẹ biến đổi khí hậu.

Sau 20 cuộc họp của các Bên nước tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP), tới cuộc họp lần thứ 21 (COP 21) (12/2015) tại Paris (Pháp), cộng đồng quốc tế đi tới thống nhất và thông qua được “Thỏa thuận về khí hậu” với các mục tiêu đầy tham vọng: Giữ cho nhiệt độ Trái đất không tăng quá 20C và nỗ lực giới hạn mức tăng ở mức 1,5 0C; Định kỳ đánh giá hiệu quả và kiểm điểm tình hình thực hiện sau mỗi 5 năm (dự kiến từ 2023); Đóng góp cho quỹ ứng phó với biến đổi khí hậu ít nhất là 100 tỷ USD/năm trước năm 2025…

Ngày 4/11/2016, Thoả thuận Paris chính thức có hiệu lực. Điều này đã tạo ra xung lực mạnh mẽ, thúc đẩy các quốc gia thành viên thực hiện cam kết của mình đã được nêu ra trong năm 2015. Giai đoạn mới này cũng là một tín hiệu mạnh mẽ đối với toàn thể các tác nhân của xã hội, các doanh nghiệp, nhà đầu tư cho thấy rằng một mô hình phát triển mới, ít cacbon từ nay được tất cả các quốc gia trên thế giới lựa chọn.

Ở Việt Nam, Kế hoạch thực hiện Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu được Chính phủ phê duyệt ngày 28/10/2016, gồm 5 nhóm nhiệm vụ: Nhiệm vụ giảm nhẹ phát thải khí nhà kính; Nhiệm vụ thích ứng với biến đổi khí hậu; Nhiệm vụ chuẩn bị nguồn lực; Nhiệm vụ thiết lập hệ thống công khai, minh bạch; Nhiệm vụ xây dựng và hoàn thiện chính sách, thể chế. Hiện nay, thích ứng là giải pháp chủ yếu, nhưng đứng về lâu dài phải tập trung vào giảm nhẹ biến đổi khí hậu/giảm phát thải khí nhà kính theo chiến lược toàn cầu.