Cầm cố sổ BHXH là vi phạm pháp luật

Tình trạng cầm cố, cầm cố sổ BHXH đã xuất hiện ở một số tỉnh, thành phố. Đây là việc làm trái quy định của pháp luật. NLĐ đem sổ BHXH đi cầm cố, không thuộc đối tượng được cấp lại sổ. Chia sẻ tại hội nghị cung cấp thông tin về BHXH, BHYT mới đây, ông Chu Minh Tộ, Trưởng ban Sổ thẻ BHYT - BHXH Việt Nam, cho biết việc cầm cố sổ BHXH sẽ ảnh hưởng rất lớn đến quyền lợi của NLĐ, của người nhận sổ BHXH để cầm cố cũng như ảnh hưởng đến cơ quan BHXH, doanh nghiệp có người tham gia BHXH. Ông Tộ lý giải, Luật BHXH và các văn bản hướng dẫn không quy định việc cầm cố, thế chấp sổ BHXH và không quy định cấp lại sổ BHXH đối với trường hợp NLĐ đem sổ BHXH đi cầm cố, chỉ cấp lại sổ BHXH do bị hỏng, mất.

Tại Khoản 3, Điều 19 Luật BHXH quy định: NLĐ có trách nhiệm bảo quản sổ BHXH. Còn Khoản 1, Điều 96 Luật BHXH quy định: Sổ BHXH được cấp cho từng NLĐ để theo dõi việc đóng, hưởng các chế độ BHXH và là cơ sở để giải quyết các chế độ BHXH theo quy định của Luật này. Khoản 2, Điều 97 Luật BHXH quy định hồ sơ cấp lại sổ BHXH trong trường hợp NLĐ bị hỏng, mất sổ BHXH, không quy định đối với trường hợp cầm cố sổ BHXH.

Đại diện của cơ quan BHXH Việt Nam nêu rõ, sổ BHXH được cấp cho người tham gia để theo dõi việc đóng, hưởng các chế độ BHXH, BHTN và là cơ sở để giải quyết các chế độ BHXH, BHTN theo quy định của pháp luật. Người tham gia được cấp và bảo quản một sổ BHXH duy nhất. Trường hợp sổ BHXH bị mất, hỏng phải thông báo với cơ quan BHXH để xem xét cấp lại.

Pháp luật về BHXH không cho phép mua bán, chuyển nhượng thời gian NLĐ tham gia BHXH. Điều này có nghĩa, chỉ người nào tham gia BHXH thì người đó hoặc thân nhân của họ mới được hưởng quyền lợi liên quan. Vì vậy, nếu NLĐ cầm cố sổ BHXH, sau đó được cơ quan BHXH cấp lại vì lý do bị mất và đem sổ cấp lại đi giải quyết BHXH một lần, khi đó, người nhận cầm cố sổ BHXH sẽ không thể đem sổ BHXH nhận thế chấp đi giải quyết BHXH một lần, mặc dù có giấy ủy quyền theo quy định của pháp luật.

Chưa kể, hình thức cầm cố sổ BHXH để cho vay nặng lãi cũng tiềm ẩn hệ lụy cho người lao động. Sổ BHXH đang được coi là vật “bảo chứng” để người lao động được vay một khoản tiền. Tuy nhiên, những khoản vay này mặc nhiên chịu lãi suất cao “cắt cổ”. Một khi không trả được sẽ chịu cảnh “lãi mẹ đẻ lãi con”, bị đe dọa hoặc bị xử bằng thứ “luật rừng”...

Hậu quả khó lường

Theo các chuyên gia, việc cầm cố sổ BHXH sẽ ảnh hưởng đến quyền lợi của cả NLĐ và người nhận sổ BHXH để cầm cố, đồng thời liên đới ảnh hưởng đến doanh nghiệp quản lý lao động và cơ quan BHXH. Luật BHXH quy định, NLĐ có trách nhiệm bảo quản sổ BHXH. Sổ BHXH được cấp cho từng NLĐ để theo dõi việc đóng, hưởng các chế độ BHXH và là cơ sở để giải quyết các chế độ BHXH theo quy định của pháp luật. Cơ quan BHXH chỉ cấp lại sổ BHXH trong trường hợp NLĐ bị hỏng, mất sổ, không quy định cấp lại đối với trường hợp cầm cố sổ BHXH.

Ông Chu Minh Tộ cảnh báo, sổ BHXH không có giá trị cầm cố, ký gửi. Việc cầm cố hoàn toàn là tự phát, mang tinh chất dân sự giữa hai bên. NLĐ đem sổ BHXH đi cầm cố, sau đó đề nghị cơ quan BHXH cấp lại do bị mất, hỏng không thuộc đối tượng được cấp lại sổ. Trường hợp NLĐ mang sổ BHXH đi cầm cố, sau đó đề nghị cấp lại với lý do bị mất, hỏng, nếu cơ quan BHXH phát hiện thì họ sẽ bị phạt tiền từ 500.000 đồng đến 1.000.000 đồng theo quy định.

Đối với cá nhân, đơn vị nhận cầm cố sổ BHXH, khi NLĐ không có khả năng thanh toán thì quyền lợi của họ không được đảm bảo vì pháp luật không quy định việc dùng sổ BHXH để lĩnh hộ lương hưu hay lĩnh BHXH một lần.

“Theo quy định tại Điểm 2.2, Khoản 2, Điều 28 Quy định về hồ sơ và quy trình giải quyết hưởng các chế độ BHXH ban hành kèm theo Quyết định số 636/QĐ-BHXH ngày 22-4-2016: Khi giải quyết hưởng BHXH một lần phải kiểm tra, đối chiếu các yếu tố về nhân thân, số sổ BHXH, dữ liệu về quá trình đóng BHXH của NLĐ đảm bảo không giải quyết hưởng trùng. Khi cơ quan BHXH quyết chế độ BHXH cho NLĐ phải căn cứ trên dữ liệu về quá trình đóng BHXH của NLĐ trên phần mềm nên chỉ giải quyết chế độ 1 lần, không thể giải quyết trùng lần nữa được” – ông Tộ phân tích.