Còn nhiều rào cản trong phát triển nhà ở xã hội

Ngày 31/5, tại Hà Nội, Báo Thanh niên tổ chức Tọa đàm "Tháo gỡ điểm nghẽn nhà ở xã hội" với sự tham gia của đại diện Lãnh đạo Bộ Xây dựng, Ngân hàng Nhà nước, Sở Xây dựng Hà Nội, các chuyên gia và doanh nghiệp.

Tại Tọa đàm, đánh giá về thực trạng nhà ở xã hội, ông Hà Quang Hưng - Phó Cục trưởng Cục Quản lý nhà và thị trường bất động sản (Bộ Xây dựng) cho biết, trên cả nước đã hoàn thành 307 dự án nhà ở xã hội, quy mô 157.000 căn, tổng diện tích 8 triệu m2 và đang tiếp tục triển khai 418 dự án, trong đó, 100/418 dự án đã được cấp phép và triển khai xây dựng.

Bên cạnh kết quả đạt được trên, đại diện Bộ Xây dựng đã nêu những rào cản, vướng mắc trong phát triển nhà ở xã hội khiến nhiều doanh nghiệp, người dân gặp khó khăn.

Đó là, việc bố trí quỹ đất để phát triển nhà ở xã hội theo Luật Đầu tư còn chưa phù hợp với thực tế. Cụ thể, Luật Đầu tư quy định, chủ đầu tư các dự án nhà thương mại, khu đô thị phải dành 20% diện tích đất trong dự án để phát triển nhà ở xã hội nhưng đây là quy định khá cứng nhắc.

Vướng mắc nữa là các thủ tục đầu tư làm nhà ở xã hội không khác gì nhà ở thương mại, thậm chí có bước còn nhiều thủ tục hơn và vẫn thiếu các chính sách hỗ trợ chủ đầu tư.

Một khó khăn, vướng mắc khác là chính sách xác minh đối tượng, điều kiện được thụ hưởng nhà ở xã hội. Theo quy định, Điều 49 Luật Nhà ở thì có 10 đối tượng, tuy nhiên lại không có quy định làm căn cứ để phân biệt điều kiện được thụ hưởng theo từng trường hợp là gì.

Ngoài ra, nguồn tài chính cho phát triển nhà ở xã hội cũng gặp khó. "Từ năm 2016 - 2021, chúng ta mới bố trí được nguồn vốn tín dụng 3.163 tỷ đồng trên nhu cầu khoảng 9.000 tỷ đồng cấp cho Ngân hàng Chính sách xã hội để cấp cho vay đối tượng người mua. Còn doanh nghiệp thì chưa bố trí được, gần đây mới có gói 120.000 tỷ đồng" - ông Hà Quang Hưng nói.

Mới có 2 địa phương vay gói 120.000 tỷ đồng làm nhà ở xã hội

Bên cạnh những vướng mắc trên, việc giải ngân gói tín dụng 120.000 tỷ đồng cho nhà ở xã hội đạt kết quả chưa như kỳ vọng.

Phân tích cụ thể về gói tín dụng này, bà Hà Thu Giang - Vụ trưởng Vụ Tín dụng các ngành kinh tế (NHNN) cho biết, thời gian qua, NHNN đã phối hợp với Bộ Xây dựng để xây dựng chính sách, cũng như tháo gỡ khó khăn trong triển khai thực hiện và đã có nhiều văn bản chỉ đạo các tổ chức tín dụng hướng dòng vốn vào nhà ở xã hội, dành cho người thu nhập thấp.

Ngân hàng Chính sách xã hội đã triển khai cho vay mua nhà ở xã hội theo Nghị định số 100/2015/NĐ-CP và Nghị định số 49/2021/NĐ-CP của Chính phủ. Các chính sách này áp dụng đối với cả người mua nhà và chủ đầu tư.

Tuy nhiên, đến nay, ngân sách mới bố trí được nguồn lực để triển khai cho người mua nhà. Đến quý I/2023, chương trình này đạt gần 11.000 tỷ đồng.

Với các ngân hàng chỉ định, Nghị định số 100/2015/NĐ-CP quy định rõ, nguồn cho vay phát triển nhà ở xã hội thông qua các ngân hàng thương mại chỉ định và ngân sách nhà nước sẽ cấp bù lãi suất cho vay. Tuy nhiên, đến nay các ngân hàng thương mại chưa bố trí được vốn để cho vay chủ đầu tư.

Gần đây nhất, khi thực hiện Nghị quyết số 33/NQ-CP của Chính phủ, NHNN đã chủ trì, phối hợp với Bộ Xây dựng triển khai cho vay gói tín dụng 120.000 tỷ đồng đối với chủ đầu tư, người mua nhà, đầu tư cải tạo nhà mới với mức lãi suất thấp hơn từ 1,5 - 2% lãi suất ngân hàng thương mại và được triển khai từ ngày 1/4.

Theo bà Giang, đến nay, mặc dù 4 ngân hàng thương mại cổ phần nhà nước đã sẵn sàng nguồn lực triển khai gói tín dụng này, nhưng đến nay chưa phát sinh kết quả.

“Hiện tại mới có 2 địa phương là Trà Vinh, Bắc Giang gửi danh sách các dự án để được vay từ gói tín dụng 120.000 tỷ đồng cho nhà ở xã hội. Danh sách này đã được chuyển đến các ngân hàng thương mại để triển khai giải ngân sớm nhất trong thời gian tới”, bà Giang nói.

Tháo gỡ “điểm nghẽn” về nhà ở xã hội

Theo các chuyên gia, để hóa giải “điểm nghẽn” khi phát triển nhà ở xã hội cần có một “cuộc cách mạng” trên nhiều khía cạnh.

Hiến kế tháo gỡ những vướng mắc trên, ông Bùi Tiến Thành - Trưởng phòng Phát triển đô thị (Sở Xây dựng Hà Nội) cho biết, vấn đề căn cốt hiện nay là cần giảm các đầu việc trong trình tự thủ tục hành chính.

Đơn cử như: Khi đã có chủ trương đầu tư của cấp có thẩm quyền thì không cần thẩm định thiết kế cơ sở để giảm được rất nhiều thời gian. Hay như về lựa chọn chủ đầu tư dự án, khi xác định các doanh nghiệp có nhu cầu tham gia triển khai dự án, xét thấy tất cả đều đủ điều kiện thì nên tổ chức bốc thăm cho nhanh, còn nếu thực hiện theo đấu thầu lựa chọn chủ đầu tư thì thủ tục hành chính phải mất đến gần 2 năm. Chưa kể các thủ tục hành chính khác nên thời gian triển khai dự án sẽ rất lâu.

“Với dự án nhà ở xã hội, nhà ở công nhân, sinh viên thì thủ tục hành chính phải thiết kế riêng, thật tinh gọn, giảm thiểu hơn dự án nhà ở thương mại. Như vậy, cũng là thu hút được DN tham gia xây dựng, tăng nguồn cung", ông Thành cho biết.

Ở góc nhìn chuyên gia, ông Đặng Hùng Võ - Nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường cho rằng, vướng mắc về thủ tục hành chính là điểm chung của nhiều ngành nghề, lĩnh vực gây bức xúc cho doanh nghiệp, người dân.

Theo chuyên gia Đặng Hùng Võ, thủ tục hành chính đối với các dự án nhà ở xã hội càng phức tạp, mà mức lợi nhuận thấp, nên doanh nghiệp “không mặn mà” với loại hình sản phẩm này. Mặt khác, nếu thủ tục hành chính phức tạp, dẫn đến vốn ứ đọng, tăng suất đầu tư thì các chi phí này lại do doanh nghiệp chịu.

Liên quan tới nhà ở xã hội, tại phiên làm việc của Quốc hội chiều 31/5, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Thanh Nghị đã giải trình, làm rõ các vấn đề đại biểu Quốc hội quan tâm về việc thực hiện gói hỗ trợ nhà ở xã hội và triển khai dự án nhà ở.

Về triển khai gói tín dụng cho nhà ở xã hội, Bộ trưởng Nguyễn Thanh Nghị cho biết, sau khi có hướng dẫn của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Bộ Xây dựng cũng đã có văn bản hướng dẫn về xác định danh mục dự án, đối tượng, điều kiện vay ưu đãi của gói tín dụng này.

Đồng thời, ủy quyền cho UBND cấp tỉnh chịu trách nhiệm xem xét, kiểm tra các thủ tục pháp lý lập danh mục dự án xây dựng nhà ở xã hội, nhà ở cho công nhân, cải tạo, xây dựng lại chung cư, công bố công khai trên Cổng thông tin điện tử của tỉnh để các ngân hàng có cơ sở áp dụng cho vay.

Qua báo cáo của các địa phương, đến nay đã có khoảng 100 dự án thuộc đối tượng cho vay của gói này. Các địa phương đã công bố nhu cầu vay vốn.

“Để giải ngân hiệu quả gói hỗ trợ, Bộ Xây dựng sẽ tiếp tục phối hợp với NHNN và các bộ, ngành, địa phương tháo gỡ các vướng mắc về cơ chế, chính sách pháp luật như tập trung sửa đổi Luật Nhà ở và các pháp luật khác có liên quan; tiếp tục làm việc một số địa phương, doanh nghiệp trọng điểm để kiểm tra, đôn đốc, tạo nguồn cung cho nhà ở xã hội; đẩy nhanh việc triển khai gói hỗ trợ đi vào thực tiễn”, Bộ trưởng Nguyễn Thanh Nghị nhấn mạnh.