Phóng viên: Tăng trưởng kinh tế dự kiến đạt 5,4% nhưng Chính phủ báo cáo số liệu hụt thu nội địa khá lớn. Theo ông đâu là vấn đề cốt lõi khiến nguồn thu ngân sách giảm?

Ông Bùi Đức Thụ: Sau nhiều năm vượt thu, đây là năm đầu tiên số thu cân đối ngân sách Nhà nước (NSNN) ước không đạt dự toán, ảnh hưởng lớn tới việc cân đối điều hành NSNN, bố trí vốn để thực hiện các nhiệm vụ chi NSNN. Theo báo cáo của Chính phủ, thu cân đối NSNN năm 2013 ước đạt 752.370 tỷ đồng, giảm 63.630 tỷ đồng (tương đương 7,8%) so với dự toán.

Tình hình tài chính - ngân sách của nước ta trong năm 2013 - 2014 gặp rất nhiều khó khăn và đặt ra nhiều vấn đề cần giải quyết. Trước tình hình đó Ủy ban Tài chính- Ngân sách của Quốc hội đã có trên 10 buổi làm việc trực tiếp với Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch và Đầu tư để xem xét, xử lý các vấn đề phát sinh trong năm 2013 và dự toán NSNN năm 2014, trình Quốc hội xem xét, quyết định.

Nguyên nhân thì có nhiều, nhưng theo Ủy ban Tài chính - Ngân sách, có một số nguyên nhân chủ yếu sau: Tăng trưởng kinh tế không đạt kế hoạch, hoạt động sản xuất, kinh doanh của các tổ chức, cá nhân nộp thuế gặp nhiều khó khăn, dẫn đến số thuế phát sinh phải nộp thấp làm cho số thu nội địa giảm mạnh. Hiệu quả hoạt động của nền kinh tế thấp, 9 tháng đầu năm 2013, số DN ngừng hoạt động vẫn lớn, 65,8% DN kê khai lỗ; dự toán thu, chi NSNN năm 2013 được Quốc hội quyết định với mức phấn đấu khá cao: Thực hiện chính sách miễn, giảm, giãn một số khoản thu theo Nghị quyết của Quốc hội, của Chính phủ và theo một số luật thuế làm giảm thu ngân sách khoảng 16.600 tỷ đồng. Bên cạnh đó là, số nợ thuế lớn và có xu hướng tăng đột biến ở nhiều địa phương.

Cũng phải nhìn nhận những cố gắng lớn từ phía Chính phủ trong việc quản lý NSNN, chủ động tiết kiệm chi, cắt giảm các khoản chi không cần thiết; chỉ đạo ngành Thuế, Hải quan chống nợ đọng, gian lận thuế. Ông nhìn nhận về những nỗ lực này ra sao, thưa ông?

Trong điều kiện kinh tế phát triển hết sức khó khăn, việc thu NSNN sụt giảm lớn, Chính phủ đã chủ động rà soát, kiên quyết cắt giảm những khoản chi chưa thật cần thiết, chưa thật cấp bách lên đến trên 30 nghìn tỷ đồng. Chỉ tính riêng trong 7 tháng đầu năm 2013, Chính phủ đã tiết kiệm chi tiêu được trên 16 nghìn tỷ đồng. Theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương phải tiết kiệm thêm 10% dự toán chi thường xuyên còn lại của 7 tháng cuối năm 2013, với số tiền khoảng 3.080 tỷ đồng.

Trong báo cáo thẩm tra tình hình thực hiện dự toán NSNN năm 2013; dự toán NSNN và phương án phân bổ ngân sách Trung ương năm 2014, Ủy ban Tài chính- Ngân sách đã đánh giá cao nỗ lực của Chính phủ trong điều hành thực hiện dự toán chi NSNN và cho rằng, trong bối cảnh thu NSNN giảm khá lớn nhưng chi NSNN về cơ bản vẫn được bảo đảm.

Mặc dù như vậy, cân đối NSNN năm 2013 cũng hết sức khó khăn, hụt thu lớn. Do đó, Chính phủ cần tiếp tục thực hiện tiết kiệm, tiết giảm hơn nữa đồng thời cả chi thường xuyên và chi đầu tư. Tiết kiệm chi NSNN phải trở thành nhiệm vụ thường xuyên, lâu dài trong hoạt động quản lý NSNN các cấp, các ngành, đơn vị.

Như ông vừa nói, tiết kiệm chi chính là giải pháp cứu cánh trong thời điểm này. Tuy nhiên, kỷ luật ngân sách chưa được thực hiện nghiêm khi chi không hề giảm, không cân đối với với tỷ lệ thu, thưa ông?

Đúng vậy. Chỉ nhìn vào con số 10 năm qua đầu tư xây dựng tăng 3 lần nhưng chi thường xuyên tăng đến 10 lần, hay chi quản lý hành chính dự toán 95.000 tỉ đồng, nhưng thực chi 97.000 tỉ đồng… cho thấy trong khi thu hụt rất nhiều thì một số khoản chi không những không giảm mà lại vượt dự toán.

Như vậy có nghĩa kỷ luật ngân sách chưa nghiêm. Hiệu quả một số khoản chi thấp. Vì vậy, tôi đề nghị, Chính phủ cần có thông điệp để tiết kiệm chi tiêu với những giải pháp cụ thể, sử dụng NSNN có hiệu quả hơn để Quốc hội và cử tri cả nước thấy được quyết tâm chính trị của Chính phủ nhằm thực hiện tốt cân đối ngân sách trong năm nay và những năm tiếp theo.

Trách nhiệm của Quốc hội, đại biểu Quốc hội cũng được nhắc đến nhiều khi “bấm nút” các quyết sách, đường hướng quan trọng của đất nước, trong đó có lĩnh vực tài chính - ngân sách. Theo ông, Quốc hội cần làm gì để cải thiện tình hình mất cân đối ngân sách hiện nay?

Tôi cho rằng, vấn đề quan trọng nhất của đất nước là phải đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội, đẩy mạnh cải cách nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của nền kinh tế, thu NSNN gia tăng. Trong điều kiện nguồn thu NSNN có hạn, cần chỉ đạo thu quyết liệt, chống thất thu NSNN, quản lý chặt chẽ các khoản chi ngân sách như đã nói ở trên, đồng thời cân nhắc thận trọng khi ban hành các chế độ, chính sách mới làm tăng chi lớn.

Khi nguồn thu không đạt kế hoạch, thì không thể chấp nhận chi vượt kế hoạch, đồng thời phải dựa vào khả năng thu để quyết định và điều hành chi NSNN cho phù hợp. Đặc biệt, trong giai đoạn khó khăn khi tốc độ tăng thu giảm, bội chi NSNN đã cao hơn kế hoạch, dư nợ công tăng nhanh, nhiều khoản nợ của NSNN chưa được xử lý nhưng dự toán chi NSNN dự kiến vẫn tiếp tục tăng. Do đó, Quốc hội cần yêu cầu Chính phủ thể hiện rõ thông điệp phải triệt để tiết kiệm, thắt chặt chi tiêu hơn nữa cho phù hợp với tình hình khó khăn hiện nay, cân nhắc thận trọng trước khi có quyết định cuối cùng.

Chính phủ đã trình Quốc hội phương án xử lý hụt thu. Ông nhận định như thế nào về phương án này và quan điểm của ông về xử lý hụt thu, thưa ông?

Tôi đồng tình với nguyên tắc xử lý hụt thu của Chính phủ đã trình. Cụ thể: Đối với ngân sách địa phương, chúng tôi thống nhất cho phép sử dụng 50% số dự phòng của ngân sách địa phương, sử dụng khoản tiết kiệm chi để bù đắp số hụt thu này. Đồng thời, đề nghị Quốc hội cho phép sử dụng nguồn cải cách tiền lương và tối đa 70% dự trữ tài chính để bù đắp số hụt thu này (theo Luật NSNN chỉ được sử dụng không quá 30% số dư Quỹ dự trữ tài chính).

Trường hợp NSNN vẫn còn thiếu nguồn, đề nghị Chính phủ cho tạm ứng ngân sách năm sau để xử lý và sẽ thu hồi dần trong các năm sau. Đối với ngân sách Trung ương sau khi sử dụng số tiết kiệm chi còn hụt 33.500 tỷ đồng. Tôi cho rằng, nếu giữ mức bội chi là 4,8% GDP như Nghị quyết Quốc hội thì ngân sách Trung ương vẫn sẽ treo nợ lại 33.500 tỷ đồng đó.

Vì vậy, tôi đồng tình với việc điều chỉnh tăng bội chi của năm 2013 lên 5,3% GDP để phản ánh đúng thực trạng cân đối của NSNN. Từ giờ tới cuối năm tình hình thu chi còn biến động, tôi đề nghị Chính phủ chỉ đạo các bộ, ngành kiên quyết quản lý chặt chẽ các khoản thu, chống nợ đọng thuế để tăng thu cho ngân sách. Trường hợp số thu cao hơn số báo cáo Quốc hội tại kỳ họp này thì tôi đề nghị chỉ sử dụng tập trung vào việc thanh toán nợ của NSNN.

Trong phiên họp mới đây của Chính phủ, Bộ Tài chính báo cáo tình hình thu ngân sách tháng 10 khả quan hơn khi tăng 18.800 tỷ đồng so với tháng 9. Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo ngành Tài chính quyết liệt hơn để có thể đạt kế hoạch thu ngân sách cả năm, nhất là thu nội địa. Theo dự báo của ông, tình hình thu ngân sách đến cuối năm ra sao?

Con số dự toán thu ngân sách do Chính phủ trình Quốc hội mới chỉ là ước thực hiện. Không vì thế mà tình hình thu ngân sách năm nay không được cải thiện. Bởi vì, theo tính toán của chúng tôi, vẫn còn dư địa tăng thu từ việc tăng cường đôn đốc thu hồi nợ thuế, tăng cường thanh tra, kiểm tra chống thất thu; thu vào NSNN một số khoản còn để ngoài NSNN… Những khoản thu này chắc chắn sẽ mang lại những mảng màu sáng cho “bức tranh” ngân sách kém sắc năm nay. Tin rằng, nếu Chính phủ và các bộ, ngành, địa phương quyết liệt vào cuộc, dự toán thu ngân sách năm nay có thể đạt được như chỉ đạo của Chính phủ.

Ông có khuyến nghị nào gửi đến Chính phủ trong điều hành ngân sách trong năm 2014 để tránh rơi vào thế “tiến thoái lưỡng nan” như năm nay?

Tình hình năm 2014 hết sức khó khăn, tôi đề nghị Chính phủ phải hết sức cân nhắc trong việc ban hành chính sách làm tăng chi, nếu như chúng ta không tính đến nguồn cân đối thì vô hình trung chúng ta sẽ làm tăng nợ công và làm bị động trong quản lý điều hành ngân sách. Trong điều kiện NSNN 2014 khó khăn, tôi cũng đề nghị các bộ, ngành, các địa phương phải triệt để tiết kiệm chi, cắt giảm những khoản chi chưa thật cần thiết, chưa thật cấp bách như mua sắm ô tô, xây dựng trụ sở, tổ chức lễ hội, khởi công...

Xin trân trọng cảm ơn ông!