Thủ tướng Chính phủ vừa quy định mức lãi suất cho vay nhà ở xã hội là 5%/năm (theo Quyết định số 255/QĐ-TTg có hiệu lực từ ngày 4/3/2019). Nhiều ý kiến cho rằng, mức lãi suất này sẽ giúp làm giảm áp lực về tài chính, tạo điều kiện cho người thu nhập thấp có cơ hội an cư, song điều quan trọng là phải có nguồn để cho vay.

Theo số liệu tổng hợp của Bộ Xây dựng, nhu cầu nhà ở xã hội toàn quốc trong giai đoạn từ 2011-2020 là khoảng 440.000 căn hộ. Trong đó, TP. Hồ Chí Minh khoảng 134.000 căn, Hà Nội 110.000 căn, Bình Dương 41.250 căn. Đến nay, cả nước chỉ mới thực hiện được khoảng 30% kế hoạch đã đề ra.

Nhu cầu nhà ở rất lớn

Thống kê của Sở Xây dựng TP. Hồ Chí Minh cho thấy, Thành phố có khoảng 476.158/2.029.202 hộ gia đình (chiếm tỷ lệ 23,46%) chưa có nhà ở. Trong đó, có khoảng 20.000 hộ gia đình cán bộ công chức, viên chức; 300.000 hộ gia đình tương ứng khoảng 1.214.000 người nhập cư; 156.000 hộ gia đình thu nhập thấp.

Đại diện Sở Xây dựng TP. Hồ Chí Minh chia sẻ: "Kết quả thực hiện nhà ở xã hội vẫn chưa đáp ứng nhu cầu rất lớn về nhà ở trên địa bàn thành phố, vẫn còn không ít các khó khăn, hạn chế trong quá trình triển khai. Bên cạnh khó khăn về quỹ đất, nguồn vốn để cấp bù lãi suất cho các tổ chức tín dụng để cho vay thực hiện chính sách nhà ở xã hội đến nay vẫn chưa được bố trí".

Về thực trạng này, ông Nguyễn Vân Nam, Phó giám đốc Sở Xây dựng Đà Nẵng cũng cho biết: do tình hình nguồn vốn ngân sách khó khăn nên hiện nay thành phố có chủ trương kêu gọi các thành phần kinh tế tham gia đầu tư để phục vụ nhu cầu nhà ở cho người dân thu nhập thấp theo chương trình phát triển nhà ở thành phố. 

Tuy vậy, việc đầu tư nhà ở xã hội bằng nguồn vốn ngoài ngân sách rất khó khăn. Các doanh nghiệp không đủ nguồn vốn để thực hiện dự án, tiến độ triển khai các dự án còn chậm. Việc vay vốn ưu đãi để thực hiện dự án nhà ở xã hội gặp không ít khó khăn. Đây là một số trở ngại cho việc đầu tư phát triển nhà ở xã hội".

Thiếu vốn là trở ngại lớn nhất

"Nguồn vốn kích thích, hỗ trợ phát triển nhà ở xã hội cho các đối tượng thu nhập thấp khu vực đô thị đã được quy định khá đầy đủ (Luật Nhà ở 2014, Nghị định số 100/2015/NĐ-CP, Thông tư số 20/2016/TT-BXD hướng dẫn  Nghị định số 100/2015/NĐ-CP), trong đó, đã giao Ngân hàng Chính sách xã hội và 4 ngân hàng thương mại cổ phần do Nhà nước chi phối cho người dân và doanh nghiệp vay vốn ưu đãi với lãi suất không cao hơn 50% lãi suất thương mại cùng thời điểm", ông Nguyễn Trần Nam, Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản Việt Nam, cho biết.

Ông Nam nhấn mạnh, Thủ tướng đã có các quyết định quy định lãi suất cho vay hỗ trợ năm 2019 là 5%; Ngân hàng Nhà nước đã có Thông tư số 25 hướng dẫn thực hiện, nhưng do sự phối hợp giữa các bộ ngành thời gian qua chưa tốt nên hiện nay chưa có nguồn để cho người dân cũng như doanh nghiệp vay.

Vì vậy, đề nghị Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các bộ ngành liên quan sớm cân đối nguồn vốn bù lãi suất, đưa chính sách hỗ nhà ở xã hội cho người thu nhập thấp khu vực đô thị theo Luật Nhà ở 2014,  Nghị định số 100/2015/NĐ-CP vào cuộc sống.

Đồng quan điểm, ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP. Hồ Chí Minh (HoREA) cũng khẳng định: đến nay, Nhà nước gần như chưa bố trí được nguồn ngân sách để thực hiện chính sách nhà ở xã hội. Các ngân hàng thương mại được Ngân hàng nhà nước chỉ định cũng chưa thể tham gia thực hiện chính sách nhà ở xã hội do chưa được tái cấp vốn ngân sách nhà nước. 

"Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã có Văn bản số 102 gửi Chính phủ về phương án phân bổ chi tiết kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2016-2020 đối với phần vốn còn lại, đồng ý bổ sung 2.000 tỷ đồng cho Ngân hàng Chính sách xã hội, trong đó dành một phần khoảng 1.260 tỷ đồng để thực hiện chính sách nhà ở xã hội. 

Nhưng trên thực tế, đa số các đối tượng thụ hưởng nhà ở xã hội chưa được tiếp cận nguồn vốn vay ưu đãi do nhu cầu quá lớn. Việc tiếp cận vốn vay mua nhà ở xã hội tại Ngân hàng Chính sách xã hội đang bị vướng mắc do căn hộ nhà ở xã hội thường đã bị chủ đầu tư dự án thế chấp ngân hàng, trong lúc Ngân hàng Chính sách xã hội chưa được phép cho chủ đầu tư dự án nhà ở xã hội vay. 

Do vậy, đã dẫn đến tình trạng nhiều chủ đầu tư dự án nhà ở xã hội đang xây dựng dở dang không được tiếp tục vay để hoàn thành dự án, nhiều người vay mua nhà ở xã hội nhưng chưa được nhận nhà trong năm 2016 cũng không còn được tiếp tục vay ưu đãi, mà phải chuyển sang vay thương mại nên cả chủ đầu tư dự án và người vay mua nhà ở xã hội gặp rất nhiều khó khăn", ông Châu nhấn mạnh.

Trên cơ sở đó, HoREA kiến nghị Quốc hội bổ sung "Chương trình thực hiện chính sách nhà ở xã hội" vào Điều 7 Nghị quyết số 1023 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về "Các chương trình mục tiêu", bao gồm 21 danh mục được ưu tiên sử dụng vốn ngân sách đầu tư công trung hạn giai đoạn 2016-2020 và bố trí khoản chi ngân sách thực hiện chính sách nhà ở xã hội hàng năm tùy theo khả năng ngân sách, trước hết là năm 2019, để Chính phủ có căn cứ thực hiện. 

Trước mắt, đối với khoản chi ngân sách 1.260 tỷ đồng, Hiệp hội đề nghị Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước xem xét phân bổ nguồn vốn ngân sách cho cả 4 tổ chức tín dụng được Ngân hàng Nhà nước chỉ định, gồm có Vietcombank, Vietinbank, BIDV, Agribank. Đó là những ngân hàng chủ lực đã tham gia thực hiện chính sách cho vay ưu đãi các đối tượng thụ hưởng nhà ở xã hội theo Nghị quyết 02/CP của Chính phủ, chứ không phải chỉ có Ngân hàng Chính sách xã hội.