GDP năm 2030 có thể tăng thêm 60,6 tỷ USD nếu thúc đẩy ứng dụng công nghệ và đổi mới sáng tạo, TS. Vũ Viết Ngoạn, Tổ trưởng Tổ Tư vấn kinh tế của Thủ tướng cho biết.

Đột phá về tăng năng suất

Trình bày báo cáo về mô hình tăng trưởng kinh tế của Việt Nam giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến 2045, TS. Vũ Viết Ngoạn, Tổ trưởng Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng cho biết, mô hình tăng trưởng của Việt Nam giai đoạn 2011 - 2020 dựa chủ yếu vào đầu vào. Đến nay, mô hình này đã đến ngưỡng, các lợi thế so sánh dựa vào thâm dụng lao động, xuất khẩu hàng công nghiệp chế tạo đang giảm dần. Trong khi đó, cách mạng công nghệ mang tính đột phá đang phát triển mạnh, buộc các nền kinh tế phải điều chỉnh chiến lược phát triển kinh tế - xã hội.

Giai đoạn 2021 - 2030, vì thế là cực kỳ quan trọng, có tính quyết định đến việc Việt Nam có thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình hay không. Đây cũng được xác định là giai đoạn “bứt phá” với tốc độ tăng trưởng GDP dự tính phải đạt 7 - 7,5%, cao hơn nhiều so với mức tăng trưởng 6,3% trong các năm 2011 - 2020. Trong giai đoạn này, Việt Nam đặt mục tiêu trở thành nước thu nhập trung bình cao (4.859 USD/người/năm) vào năm 2030 và trở thành nước thu nhập cao (12.642 USD/người/năm) vào năm 2045.

Tổ trưởng Tổ Tư vấn của Thủ tướng TS. Vũ Viết Ngoạn cho rằng, nguyên nhân chủ yếu khiến các nền kinh tế sập bẫy thu nhập trung bình là chậm chuyển sang mô hình tích lũy tri thức, năng lực công nghệ. Hệ quả của điều này là năng suất yếu tố tổng hợp (TFP) không tăng khi vốn đầu tư, hiệu quả đầu tư giảm và quốc gia không vượt qua ngưỡng chuyển tiếp công nghệ.

Các nền kinh tế mắc bẫy thu nhập trung bình có TFP trung bình là 0,4%, trong khi đó các nền kinh tế vượt bẫy thành công có TFP lên tới 1,2%. TFP của Việt Nam hiện nay thấp hơn rất nhiều so với các quốc gia thành công. Và để thành công trong giai đoạn 2021 - 2045, TFP của Việt Nam phải tăng 2,67%. “Động lực tăng trưởng của Việt Nam trong giai đoạn tới chính là sự đột phá về tăng năng suất”, Tổ trưởng Tổ tư vấn của Thủ tướng khẳng định.

Dựa trên các phân tích trên, các chuyên gia đưa ra mô hình tăng trưởng mới của Việt Nam trong giai đoạn 2021 - 2030 với các đặc trưng: Chuyển dần từ thâm dụng lao động sang thâm dụng vốn và tri thức; chuyển dần từ lượng sang chất; thúc đẩy công nghệ, sáng tạo, tinh thần doanh nhân chiếm vị trí trọng tâm thúc đẩy tăng trưởng. So với mô hình cũ, điểm khác biệt của mô hình mới là giai đoạn “thu nhập trung bình thấp” và giai đoạn “thu nhập trung bình cao” được bổ sung các yếu tố mới. Cụ thể, ở giai đoạn “thu nhập trung bình thấp”, mô hình cũ chỉ nhấn mạnh tới việc tích lũy vốn, trong khi đó mô hình mới có thêm yếu tố tích lũy năng lực công nghệ.

Ở giai đoạn “thu nhập trung bình cao”, mô hình cũ chỉ nói tới tích lũy năng lực công nghệ còn mô hình mới bổ sung thêm yếu tố “bán thâm dụng vốn, công nghệ”. “Yếu tố then chốt của mô hình tăng trưởng mới là tích lũy năng lực công nghệ và tích lũy vốn; động lực tăng TFP là tăng năng suất nội ngành và tạo doanh nghiệp mới/ngành mới; trọng tâm chính sách là xây dựng hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia”, TS. Vũ Viết Ngoạn nói. Nếu thúc đẩy ứng dụng công nghệ và đổi mới sáng tạo, GDP năm 2030 của Việt Nam có thể tăng thêm 60,6 tỷ USD; còn tới năm 2045, GDP có thể tăng thêm 168,6 tỷ USD, tăng thêm 1,1% hàng năm.

Giúp doanh nghiệp có điều kiện tối ưu để đổi mới sáng tạo

Hành trình để Việt Nam trở thành nền kinh tế có thu nhập cao bây giờ mới bắt đầu, ông Ousmane Dione Giám đốc WB tại Việt Nam nói. Những thành tựu mà Việt Nam đạt được từ hơn 30 năm qua, theo ông, không bảo đảm sẽ thành công trong tương lai. Chính vì vậy, Việt Nam cần thay đổi và đổi mới mô hình tăng trưởng để trở thành nước có thu nhập cao vào năm 2030 tầm nhìn đến năm 2045. Trong bối cảnh thế giới có nhiều biến động như hiện nay, Việt Nam cần một nền kinh tế hoạt động ổn định và hiệu quả trong 25 năm tới mới có thể đạt được mục tiêu.

“Để thành công trong tương lai, tôi cho rằng Việt Nam cần chuyển sang tăng trưởng dựa vào tăng năng suất, đây chính là thách thức mà Việt Nam cần phải giải quyết, trong đó cần phân bổ nguồn lực hiệu quả, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực cũng như đổi mới sáng tạo. Cần có một quá trình đổi mới hiệu quả với lộ trình phù hợp trong mỗi giai đoạn phát triển khác nhau. Bên cạnh đó, điều quan trọng là môi trường kinh doanh thuận lợi giúp các doanh nghiệp có điều kiện tối ưu để đổi mới sáng tạo” - ông Ousmane Dione nói.

Theo PGS.TS. Bùi Quang Tuấn, Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, hiện tăng trưởng kinh tế của Việt Nam ở mức tương đối cao nhưng thực tế không đạt được mục tiêu đề ra theo Chiến lược 2011 - 2020 mặc dù có lợi thế về “dân số vàng”.

Từ nhận định này, ông đề xuất Việt Nam nên tập trung vào việc chuyển đổi mô hình tăng trưởng theo hướng chất lượng, tiến tới chấm dứt theo đuổi mô hình theo chiều rộng vì còn ít dư địa. Cùng với đó, thay đổi tỷ lệ các nguồn lực đóng góp cho tăng trưởng, ưu tiên cho khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo, tận dụng hai cơ hội vàng là Cách mạng Công nghiệp 4.0 và cơ cấu “dân số vàng” để có thể tăng trưởng nhanh và chất lượng.

“Chúng ta không nói đến mô hình tăng trưởng nói chung mà là chuyển đổi, đổi mới mô hình tăng trưởng và phác thảo ra mô hình phát triển mà chúng ta mong muốn”, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ nói tại hội thảo. “Mô hình tăng trưởng đó không phải tự nhiên mà có được thể hiện trong quan điểm của Đảng là với các phương cách, các quan điểm lớn để đạt được mô hình tăng trưởng đó. Vì vậy, nói đến mô hình tăng trưởng thì gắn với tái cơ cấu nền kinh tế, hai thành tố này gắn rất chặt với nhau và tái cơ cấu cùng phát triển dần đến Đại hội XII và Hội nghị Trung ương 4”.

Phó Thủ tướng cho rằng, để thúc đẩy chuyển đổi mô hình tăng trưởng kinh tế theo hướng nâng cao chất lượng tăng trưởng, thì giai đoạn 2021 - 2030 tầm nhìn đến 2045 cần chú trọng chuyển đổi mô hình tăng trưởng từ chiều rộng sang chiều sâu. Tăng trưởng kinh tế lấy hiệu quả thước đo là năng suất lao động chất lượng và khả năng cạnh tranh của nền kinh tế, dựa vào gia tăng số lượng các yếu tố đầu vào của sản xuất, sang nâng cao năng suất chất lượng lao động và tăng cường ứng dụng khoa học công nghệ vào quá trình đổi mới sáng tạo.