Tại hội thảo về “cách mạng 4.0: định hình và phát triển nền sản xuất công nghiệp thông minh (CNTM) trong tương lai” do Ban Kinh tế Trung ương tổ chức sáng 5/12, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh: CMCN 4.0 là cơ hội thực hiện khát vọng phồn vinh của dân tộc, chúng ta không thể bỏ lỡ và cần chủ động nắm bắt.

Không nhanh sẽ “tụt hậu”

Tuy nhiên, theo Thủ tướng, để tận dụng được cơ hội, Việt Nam cần vượt qua những khó khăn trước mắt. Cụ thể, nhiều ngành thâm dụng lao động như dệt may, da giày… sẽ thay đổi công nghệ sản xuất theo hướng tự động hóa, rô-bốt hóa, ảnh hưởng đến việc làm của hàng triệu lao động. 

Sự tiếp cận với CNTM còn thiếu tính kết nối và chưa có sáng tạo, đột phá. Trình độ công nghệ của nền kinh tế xuất phát điểm còn khiêm tốn, chưa đồng đều, nhiều ngành, lĩnh vực còn lạc hậu. 

doanh nghiệp Việt Nam phần lớn là nhỏ và vừa, chưa đủ năng lực cạnh tranh, chưa sẵn sàng tiếp cận công nghệ mới. Nhiều doanh nghiệp còn bị động với các xu thế phát triển mới, chưa sẵn sàng chuyển hướng mô hình tổ chức kinh doanh. Trong khi đó, áp lực cạnh tranh ngày càng gay gắt và đứng trước áp lực lớn về nguồn lực để chuyển đổi, đổi mới sáng tạo, tạo đột phá.

“Việt Nam sẽ phải đối mặt với nguy cơ tụt hậu ngày càng xa, dư thừa lao động trình độ thấp, nhập khẩu công nghệ lạc hậu, mất an toàn, an ninh thông tin; đồng thời chịu tác động nhiều mặt về văn hóa, xã hội, môi trường, quốc phòng, an ninh”, Thủ tướng chỉ rõ nguy cơ. 

Nguy cơ càng có căn cứ khi trên thế giới, các nước đều có những đối sách khác nhau nhằm tận dụng được xu thế của CMCN 4.0 như Chương trình “Công nghiệp 4.0” của CHLB Đức; Chương trình “Hợp tác Sản xuất Tiên tiến” của Mỹ với sáng kiến “Cộng đồng Công nghiệp Internet”… 

Hầu hết các nước phát triển và đang phát triển ở châu Á như Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc, Singapore đều đã đưa ra những chiến lược phát triển kinh tế số, thúc đẩy CNTM. Trưởng Ban Kinh tế Trung ương Nguyễn Văn Bình cho biết ở Việt Nam, đến nay vẫn chưa chính thức có một chiến lược riêng về thúc đẩy CN 4.0. Việt

Nam cần có một cái nhìn đầy đủ hơn, đa chiều hơn và phải có một chiến lược tiếp cận hợp lý để có thể nắm bắt cơ hội cải thiện vị thế của cá nhân, tổ chức và của quốc gia, không bị tụt hậu trong cuộc cách mạng này. 
Trong điều kiện trình độ phát triển tại nhiều vùng miền còn khác nhau, theo ông Bình, chiến lược riêng về CN 4.0 của Việt Nam cần phải được thiết kế có những lộ trình cụ thể, với bước đi phù hợp, có các chính sách cụ thể, rõ ràng và khả thi. 

“Hơn nữa, đối với cuộc CMCN 3.0 trước đây, do hoàn cảnh lịch sử và điều kiện chiến tranh, Việt Nam đã không thể bắt nhịp ngay từ đầu. Vì vậy, đối với cuộc CMCN 4.0 lần này, Việt Nam phải nhanh chóng nắm bắt cơ hội vàng, phải kiên trì vượt qua các thách thức để phát triển nhanh và bền vững trong tương lai. Tuy vậy, nếu chỉ quá kỳ vọng mà không phân tích kỹ lưỡng thời cơ và thách thức sẽ rất nguy hiểm và phải trả giá đắt”, ông Bình khuyến cáo.

Sản phẩm sáng tạo, không bắt chước

Ở góc độ doanh nghiệp, ông Nguyễn Mạnh Hùng, Phó Tổng Giám đốc MobiFone, chia sẻ: Trên báo chí nói rất nhiều về CN 4.0, smart city (thành phố thông minh)… Hiện nay, hạ tầng của các nhà mạng viễn thông đều theo chuẩn quốc tế GSM, đi từ 3G đến 4G, và tương lai là 5G thì không có gì lo ngại về chuẩn đó. 

“Tuy nhiên, về tiêu chuẩn cho các thiết bị thông minh, thành phố thông minh, chúng ta cần quan tâm hơn vì thực ra cũng có nhiều nhà khoa học trao đổi có thể chuẩn thành phố thông minh của các đơn vị đưa ra là khác nhau nên có khả năng các thành phố thông minh không nói chuyện được với nhau nếu không có chuẩn thế nào về thành phố thông minh và các thiết bị trong đó phải được chuẩn hóa”. 

Ông Nguyễn Đặng Hùng, CEO Dicom cho rằng với Việt Nam, chúng ta sẽ học được xu hướng chung, nhưng phải đi theo hướng riêng biệt chứ không thể bắt chước. Bản thân các doanh nghiệp phải đưa ra sản phẩm công nghệ mang tính ứng dụng thiết thực. Đồng thời, doanh nghiệp cũng mong muốn có được sự đánh giá khách quan và xem xét của chủ đầu tư với sản phẩm trong nước. Nhà nước và các tổ chức tạo điều kiện để các doanh nghiệp trong nước quảng bá sản phẩm, tạo môi trường phát triển công nghệ tốt hơn.

Ts. Brian Hull, Tổng Giám đốc công ty ABB, cũng kiến nghị, giải pháp để doanh nghiệp tận dụng tốt cơ hội từ CMCN 4.0 là cần phải hướng đến đào tạo nhiều hơn cho giá trị của ngành CN 4.0, các sản phẩm thiết bị cũng cần phải nâng cấp lên để có thể thích ứng được với yêu cầu của ngành CN 4.0 này. Nên tập trung và phát triển cho năng lượng tái tạo, mặc dù cách đây vài năm cũng đã được phát triển rồi nhưng cần phải phát triển hơn để đảm bảo cho CN 4.0.

Ở góc độ cơ quan quản lý, ông Phạm Đại Dương, Thứ trưởng Bộ KH&CN cho hay: Từ kinh nghiệm của các nước cho thấy, để tiếp cận thành công CMCN 4.0, Việt Nam cần xây dựng thế mạnh và giá trị cốt lõi dựa trên nhân tố đột phá là đổi mới sáng tạo.

Theo đó, Nhà nước cần chủ động hơn trong phối hợp với doanh nghiệp, đặt doanh nghiệp là trung tâm trong xây dựng chính sách, nhất là chính sách hướng tới phát triển CN 4.0, chính sách hỗ trợ lãi suất cho doanh nghiệp chuyển đổi số hóa, chuyển giao và đổi mới công nghệ. Các doanh nghiệp cũng cần chủ động hơn với Chính phủ, chia sẻ với Chính phủ về nguồn lực để phát triển hạ tầng cũng như các tiềm lực khoa học, công nghệ.

Theo ông Dương, trên thực tế, phải quyết liệt phát triển một số sản phẩm có khả năng cạnh tranh chiến lược ở tầm quốc gia; đồng thời có chiến lược hợp tác cụ thể với các quốc gia đi đầu trong khu vực để phát triển thế mạnh của mình, tận dụng cơ hội của CMCN 4.0

Trước thực tế trên, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh: Cả hệ thống chính trị, cộng đồng doanh nghiệp và người dân cần chung tay, vào cuộc trong phong trào đổi mới, sáng tạo, chủ động nắm bắt và khai thác có hiệu quả các cơ hội to lớn mà CMCN 4.0 mang lại. 

Trong đó, các doanh nghiệp phải có tầm nhìn, mơ ước lớn vượt ra biên giới quốc gia, đưa sản phẩm và dịch vụ sản xuất tại Việt Nam chinh phục thị trường trong nước, thế giới; góp phần làm thay đổi, nâng tầm thị hiếu của người tiêu dùng và đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường trong nước, quốc tế.

Để doanh nghiệp làm được điều này, Thủ tướng lưu ý cơ quan quản lý phải có thái độ ứng xử cởi mở, sẵn sàng thử nghiệm những mô thức mới. Phải tạo dựng môi trường thể chế, chính sách, pháp luật thông thoáng, sẵn sàng thích ứng và kiến tạo, thúc đẩy các mô hình sản xuất kinh doanh mới phát triển.