- Môi trường kiểm soát (MT) gồm 5 thuộc tính thành phần, cả 5 thuộc tính đều được đánh giá mức trung bình từ 3,85 trở lên.

- Đánh giá rủi ro (RR) gồm 5 thuộc tính thành phần, cả 5 thuộc tính đều được đánh giá mức trung bình từ 3,84 trở lên.

- Hoạt động kiểm soát (KS) gồm 5 thuộc tính thành phần, cả 5 thuộc tính đều được đánh giá mức trung bình từ 3,92 trở lên.

- Thông tin và truyền thông (TT) gồm 6 thuộc tính thành phần, cả 6 thuộc tính đều được đánh giá mức trung bình từ 3,96 trở lên.

- Giám sát (GS) gồm 4 thuộc tính thành phần, cả 4 thuộc tính đều được đánh giá mức trung bình từ 3,95 trở lên.

Các đối tượng khảo sát đánh giá cao KSNB của Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam bởi vì: KSNB thúc đẩy giám sát khách quan, hạn chế các quyết định chủ quan (Bargeron và cộng sự, 2010). Chất lượng KSNB tốt hơn đi kèm với chất lượng thông tin cao hơn, chất lượng KSNB cao hơn có thể giảm bớt các hạn chế tài chính bằng cách tăng chất lượng báo cáo tài chính và cải thiện tính minh bạch dẫn đến chi phí vốn thấp hơn và khả năng tiếp cận các nguồn tài chính tốt hơn (Gordon và Wilford, 2012).

Phân tích Cronbach’s Alpha

Kết quả cho thấy, các thuộc tính của biến KSNB có hệ số Cronbach’s Alpha lớn hơn 0,6; hệ số tương quan của tất cả các thuộc tính đều lớn hơn 0,3 nên tất cả các thuộc tính của biến KSNB đều có ý nghĩa thống kê (Hoàng Trọng và Chu Nguyễn Mộng Ngọc, 2008; Hair và cộng sự, 2009; Hair và cộng sự, 2014).

KSNB có thể giảm sự không chắc chắn của đổi mới công nghệ bằng cách đánh giá, kiểm soát và ngăn chặn rủi ro (Wang, Zhang, và Chun, 2021). KSNB là một hệ thống quản lý nội bộ, cách thức và cơ chế trung gian để đạt được các mục tiêu quản trị, có thể làm giảm bớt hiệu quả vấn đề người đại diện và sự bất cân xứng thông tin ở cấp độ hoạt động của đầu tư nghiên cứu và phát triển của DN.

Thảo luận và hàm ý quản trị

Kinh doanh xăng dầu là một trong những lĩnh vực được đánh giá có nhiều đặc thù riêng biệt, ảnh hưởng đến nhiều mặt của nền kinh tế, xã hội với quy mô lớn. Việc các cửa hàng xăng dầu kinh doanh tại các khu dân cư gây nên ô nhiễm, tạo ra nhiều nguy hại cho sức khỏe của người dân xung quanh. Bên cạnh đó, ô nhiễm nguồn nước tại các kho, bồn chứa xăng dầu đặc biệt là khi vệ sinh các bồn chứa, lượng nước thải nếu không được xử lý triệt để sẽ làm cho hệ sinh thái trên nước ảnh hưởng rất nghiêm trọng. Trong những năm gần đây, Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam đã quan tâm đến việc công bố các báo cáo về vấn đề này, những nội dung nêu trên chưa được công bố minh bạch hoặc công bố chưa đầy đủ trên các báo cáo của Tập đoàn, công ty thành viên cũng như các cơ quan chức năng có liên quan.

Trong nghiên cứu này, KSNB được phản ánh bởi các biến quan sát sau: Môi trường kiểm soát, Đánh giá rủi ro, Hoạt động kiểm soát, Thông tin và truyền thông, và Giám sát; các biến quan sát được đánh giá với số điểm trung bình khảo sát khá cao, cho thấy mong muốn và kỳ vọng của KSNB. Dựa trên kết quả phân tích mức độ mạnh yếu của các biến phản ánh này cho thấy, Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam cần KSNB để góp phần hoàn thiện mục tiêu, chiến lược của DN, cụ thể:

- Môi trường kiểm soát: Đây là yếu tố nền tảng cho các thành phần khác trong KSNB và tạo ra môi trường chi phối ý thức kiểm soát của các thành viên trong Tập đoàn. Môi trường kiểm soát bao gồm môi trường bên trong và môi trường bên ngoài đều có tác động đến quá trình kiểm soát. Môi trường bên trong gồm 5 yếu tố là Đặc thù quản lý, Cơ cấu tổ chức, Chính sách nhân sự, Công tác kế hoạch và Ủy ban kiểm soát. Môi trường bên ngoài là các nhân tố không nằm trong kiểm soát của DN nhưng có ảnh hưởng quan trọng đến quá trình kiểm soát như: Chính sách pháp luật, Đối thủ cạnh tranh, Chủ nợ, Khách hàng… Do đó, Tập đoàn nên ban hành các chính sách và tiêu chuẩn cho việc tuyển dụng, đào tạo, đánh giá, đề bạt, khen thưởng và sa thải nhân viên phù hợp, rõ ràng, minh bạch. Kết quả đánh giá thành tích phải được trao đổi và phản hồi đến từng cá nhân cụ thể, chi tiết và soát xét định kỳ, thường xuyên hơn.

- Hoạt động kiểm soát: Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam nên thiết kế các chính sách và thủ tục kiểm soát đảm bảo cho các hoạt động kiểm soát trên cơ sở chọn lọc để phù hợp giảm thiểu rủi ro, đạt được mục tiêu. Bên cạnh đó, Tập đoàn cũng nên thiết lập các thủ tục, chính sách cần thiết để kiểm soát chất lượng và triển khai các công việc của các cán bộ công nhân viên và các phòng ban trong công ty. Ngoài ra, cũng nên thiết lập trách nhiệm đối với cán bộ quản lý, thực hiện kịp thời các hoạt động giám sát và khắc phục kịp thời các sai sót trong quá trình hoạt động sản xuất, kinh doanh.

- Đánh giá rủi ro: Ban Lãnh đạo nên khuyến khích nhân viên báo cáo sự việc xảy ra kịp thời, từ đó có căn cứ để ra các quyết định và đánh giá, ghi nhận rủi ro, xây dựng các quy trình rà soát rủi ro sau khi thực hiện các biện pháp giảm nhẹ để xác định rủi ro. Ngoài ra, Ban Lãnh đạo nên xem xét và phân tích những trường hợp, bộ phận có thể thực hiện gian lận. Ban Quản lý rủi ro xem xét và đưa ra các quyết định phù hợp khi các rủi ro có thể xảy ra.

- Thông tin và truyền thông: Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam nên tiếp nhận và xử lý kịp thời thông tin phản hồi từ các đối tượng bên ngoài như nhà cung cấp, khách hàng, cơ quan quản lý Nhà nước và từ nhân viên trong Tập đoàn. Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam nên thiết lập nhiều kênh thông tin khác nhau như: sử dụng “Hộp thư”; các đường dây nóng, các kênh thông tin đặc biệt… Đồng thời, nên lựa chọn cách thức truyền thông phù hợp với đặc điểm hoạt động kinh doanh của Tập đoàn.

- Giám sát: Giám sát thường xuyên nên được thực hiện đồng thời trong các hoạt động hàng ngày của Tập đoàn, bao gồm các hoạt động giám sát, quản lý thường nhật và các hoạt động khác mà các nhân viên tiến hành trong quá trình thực hiện nhiệm vụ hàng ngày. Qua giám sát, các khiếm khuyết của KSNB nên được báo cáo tới các cấp lãnh đạo bộ phận/phòng ban và nếu có những vấn đề quan trọng hơn sẽ báo cáo Ban lãnh đạo, Tập đoàn.

Kết luận

Kinh doanh xăng dầu là một trong những lĩnh vực kinh doanh mặt hàng đặc thù, ảnh hưởng rất lớn đến nhiều khía cạnh trong đời sống (kinh tế, môi trường và xã hội). Kết quả nghiên cứu này được kỳ vọng sẽ trở thành một trong những tài liệu tham khảo có ý nghĩa đối với các nhà quản trị DN trong lĩnh vực kinh doanh xăng dầu, tại các DN kinh doanh xăng dầu thuộc Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam, thông qua đó nhận thức được tầm ảnh hưởng, sự quan trọng đối với việc hoàn thiện KSNB trong hoạt động sản xuất, kinh doanh.

Tài liệu tham khảo:

1. Hồ Tuấn Vũ (2016), Các nhân tố ảnh hưởng đến sự hữu hiệu của hệ thống Kiểm soát nội bộ trong các ngân hàng thương mại Việt Nam. Luận án tiến sĩ, Trường Đại học Kinh tế TP. Hồ Chí Minh;
2. Hoàng Nguyệt Quyên (2022), Nghiên cứu các yếu tố của Kiểm soát nội bộ tác động tới hiệu quả kinh doanh tại các doanh nghiệp vận tải đường bộ Việt Nam. Luận án tiến sĩ, Trường Đại học Kinh tế Quốc dân;
3. Nguyễn Thị Kim Anh, Nguyễn Thị Phương Hoa (2018), Tác động của Kiểm soát nội bộ đến hiệu quả của doanh nghiệp lâm nghiệp Việt Nam. Tạp chí Kinh tế và Phát triển, 254(2), 48-54;
4. Nguyễn Tuấn và Đường Nguyễn Hưng (2018), Nghiên cứu tác động của Kiểm soát nội bộ đến mục tiêu kiểm soát của các ngân hàng thương mại Việt Nam. Tạp chí Kinh tế và Phát triển, 247, 52-62;
5. Phạm Thị Bích Thu (2017), Tác động của môi trường kiểm soát đến hiệu quả Kiểm soát nội bộ tại các công ty bia – rượu nước giải khát Việt Nam. Tạp chí Kinh tế và Phát triển, 242(2), 67-80;
6. Trần Trung Tuấn và Trần Thị Song Lam (2021), Tác động của quy mô doanh nghiệp đến Kiểm soát nội bộ tại các doanh nghiệp Dệt May Việt Nam. Tạp chí Kinh tế và Phát triển, 291), 97-86;
7. Asiligwa, Rennox (2017), The effect of internal controls on the financial performance of Commercial Banks in Kenya. Journal of Economics and Finance, 8(3), 92-105;
8. Byanguye, M. (2007), The effectiveness of internal control systems in achieving value for money in school facilities grant the case of Kamuli District Local Government. PhD Thesis, Makerere University, Uganda;
9. COSO (2013), Internal Control – Integrated Framework, retrieved on April 20th, 2021, from <https://www.coso. org/Pages/default.aspx>.