Theo đánh giá của các chuyên gia, trong vòng 10 năm trở lại đây, xuất khẩu rau quả nói chung, đặc biệt là mặt hàng trái cây ghi nhận sự gia tăng nhanh chóng. 

Nếu như năm 2005, rau quả có mặt ở 36 nước và vùng lãnh thổ trên thế giới, đạt kim ngạch trên 235 triệu USD, thì đến năm ngoái, số thị trường thâm nhập được đã tăng lên hơn 60 quốc gia và vùng lãnh thổ, với kim ngạch xuất khẩu hơn 1,8 tỷ USD, tăng 123% so với năm 2014 và tăng 782% so với năm 2005.

Vẫn trên đà đi lên, trong 8 tháng năm 2016, kim ngạch xuất khẩu rau quả cả nước đã đạt 1,7 tỷ USD, tăng 130% so với cùng kỳ năm ngoái. Xuất khẩu rau quả tăng trưởng không những trở thành động lực thu hút thêm các doanh nghiệp tham gia đầu tư mà còn giúp nông dân tăng thêm thu nhập và thay đổi nhận thức trong tổ chức sản xuất với các quy trình sản xuất nông nghiệp sạch theo tiêu chuẩn VietGap, GlobalGap…

Ông Giáp Văn Thành, nhóm trưởng nhóm sản xuất vải thiều sạch xuất khẩu sang Mỹ thôn Kép 1, xã Hồng Giang, huyện Lục Ngạn, tỉnh Bắc Giang chia sẻ: “Trong thôn có khoảng 270 hộ nhưng trong dự án chỉ có 6 mã vùng. Chính vì vậy còn rất nhiều hộ gia đình thấy lợi ích từ trồng vải sạch xuất khẩu của các nhóm sản xuất. Đề nghị mở rộng hơn nữa vùng sản xuất vải sạch xuất khẩu để không những các hộ trong thôn mà nông dân trên địa bàn xã Hồng Giang tham gia”. 

Bên cạnh những thị trường truyền thống, thời gian qua ngành rau quả cũng tích cực mở mới nhiều thị trường, đặc biệt là những thị trường “khó tính” đòi hỏi chất lượng cao như: Mỹ, Liên minh Châu Âu, Nhật Bản, Hàn Quốc, Canada, Ốt-xtrây-li-a, Niu-di-lân...Chỉ tính riêng từ đầu năm đến nay, quả vải thiều của Việt Nam đã đến được thị trường Ốt-xtrây-li-a, Mỹ và sắp tới xoài Việt Nam cũng sẽ có mặt tại Ốt-xtrây-li-a.

Ông Nguyễn Trí Ngọc, chuyên gia tư vấn thị trường, Công ty Cổ phần tiến bộ quốc tế, Tập đoàn AIC – chuyên xuất khẩu nông sản và đầu tư nông nghiệp công nghệ cao cho rằng, việc khơi thông những thị trường khó tính mang lại “lợi ích kép” khi vừa tránh cho rau quả phụ thuộc vào một thị trường, vừa giúp cho người nông dân thay đổi thói quen, phương thức sản xuất, chuyển từ bán cái mình có sang bán những gì thị trường cần. Đây cũng là hướng đi tất yếu mà ngành nông nghiệp nói chung, lĩnh vực nông sản nói riêng cần hướng tới trong bối cảnh Việt Nam hội nhập ngày càng sâu rộng với thị trường thế giới.

Ông Nguyễn Trí Ngọc cho biết, hội nhập kinh tế đòi hỏi phải sản xuất theo chuỗi giá trị và chính điều này tạo ra sự phát triển bền vững đối với nông sản Việt Nam và ổn định thu nhập cho nông dân khi hướng ra thị trường quốc tế. Điều này còn có ý nghĩa rất lớn đối với các doanh nghiệp xuất khẩu bởi chất lượng là yếu tố quyết định hiệu quả kinh doanh nông sản của doanh nghiệp khi thâm nhập thị trường và ký kết hợp đồng với các đối tác.

Theo ông Trần Đình Long, Chủ tịch Hội Giống cây trồng Việt Nam, tiềm năng xuất khẩu rau quả còn rất lớn trong tương lai. Thị trường rau quả chế biến toàn cầu năm 2014 đạt khoảng 203 tỷ USD và có mức tăng trưởng 7,9%/năm, dự báo sẽ đạt 319 tỷ đô la vào năm 2020. Có thể thấy giá trị xuất khẩu rau quả của Việt Nam dù đang tăng trưởng mạnh nhưng còn khá khiêm tốn so với nhu cầu.

“Thị trường rau quả thế giới đang phát triển mạnh với nhu cầu cao. Bây giờ nông dân đã bắt đầu nhận thức và thay đổi tập quán canh tác, áp dụng các mô hình sản xuất Thực hành Nông nghiệp Tốt(Viet Gap) an toàn qua đó giúp gia tăng thêm giá trị cho nông sản. Ngành rau quả rất có tiềm năng phát triển trong thời gian tới, đặc biệt khi có sự tham gia nhiều hơn của các doanh nghiệp với công nghệ cao, giống mới chất lượng của các Viện nghiên cứu và nông dân áp dụng các quy trình sản xuất tiên tiến những yếu tố này sẽ đưa lại thành công cho ngành rau quả” - Trần Đình Long nói.

Tuy nhiên, theo các chuyên gia, rào cản lớn nhất đối với ngành rau quả hiện nay là những quy định về kiểm dịch thực vật và an toàn thực phẩm. Để xuất khẩu rau quả tiếp tục tăng trưởng mạnh, song song với kiểm soát chất lượng trồng trọt rau quả trong nước, các doanh nghiệp cần bám sát những quy định nhập khẩu của các thị trường.

Ông Lê Sơn Hà, Trưởng phòng Kiểm dịch, Cục Bảo vệ thực vật, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho biết, trái cây Việt Nam ngày càng có mặt tại những thị trường khó tính, đòi hỏi chất lượng cao. Trên cơ sở này, sắp tới chúng tôi sẽ nghiên cứu nhu cầu của các thị trường và tập trung chủ yếu vào những thị trường có nhu cầu tiêu thụ lớn và có giá trị cao.

Đồng thời khai thác các thị trường tiềm năng trong khu vực ASEAN và Trung Quốc. Với mỗi 1 thị trường phải có giải pháp để xuất khẩu để hiệu quả cao hơn.

Rau quả tăng trưởng mạnh trong những tháng đầu năm trong bối cảnh xuất khẩu nông sản còn gặp nhiều khó khăn cho thấy, tiềm năng ngành rau quả ngày càng lớn nếu được đầu tư đúng mức. Bên cạnh việc đẩy mạnh quy hoạch vùng trồng, hỗ trợ giống, hướng dẫn kỹ thuật, chính sách tín dụng cho vay ưu đãi; cần quan tâm đầu tư công nghiệp chế biến, qua đó nâng cao giá trị nông sản, tránh được tình trạng dư thừa và phụ thuộc vào thị trường do các nông sản có tính thời vụ./.