Nhiều người gửi tiền tiết kiệm tại Đức đã nhìn thấy rằng, lãi suất ngân hàng còn thấp hơn cả mức lạm phát vốn rất thấp. Vì vậy, Deutsche Skatbank, nằm ở bang Thuringia phía Đông Đức có kế hoạch áp dụng mức lãi suất tiêu cực đối với một số khoản tiền gửi đã khiến nhiều người kinh ngạc.

Hình phạt sẽ chỉ áp dụng cho số dư trên 500.000 euro (625.000 USD) trong tài khoản được rút tiền ngay vốn không nhiều. Về mặt kỹ thuật, đây là lần đầu tiên các ngân hàng Đức đã áp dụng lãi suất tiêu cực: một số ngân hàng yêu cầu doanh nghiệp phải trả tiền gọi là phí dịch vụ. Một số trái phiếu chính phủ đã được giao dịch với lợi tức tiêu cực. Nhưng đây là lần đầu tiên tài khoản cá nhân bị đối xử như vậy. Có lẽ các ngân hàng hy vọng người gửi tiền sẽ gửi tiền dài hạn hoặc các khoản đầu tư cho lợi nhuận cao.

Những người gửi tiền tiết kiệm tại Đức rất kỳ lạ; họ tránh xa cổ phiếu, trái phiếu và bất động sản, thay vào đó là gửi hơn 2 nghìn tỷ euro vào tài khoản tiết kiệm tại ngân hàng. Nói cách khác, họ rất thận trọng.

Theo một khảo sát mới nhất, trong khi hơn một nửa người Mỹ đầu tư vào cổ phiếu của các doanh nghiệp Mỹ, chỉ 15% người Đức trực tiếp sở hữu cổ phiếu của doanh nghiệp Đức, 21% sở hữu các quỹ tương hỗ. Điều này càng đáng ngạc nhiên hơn khi mức lãi suất ở mức thấp kỷ lục.

Một số người Đức nghĩ rằng gửi tiền tại các ngân hàng chỉ đơn giản là được hưởng lãi suất trong khi đó thị trường chứng khoán và bất động sản giống như một hình thức đánh bạc.

Người Mỹ có các kênh tin tức cập nhật 24/24 các thông tin kinh tế tài chính với những chuyên gia hào hứng đưa ra lời khuyên đầu tư. Ví dụ gần nhất ở Đức là Dirk Müller - nhà giao dịch ở Frankfurt được biết đến với biệt danh “Mr DAX”. Đây là chuyên gia xuất hiện khá thường xuyên trên tivi và những cuốn sách của ông cũng được bán rất chạy.

Tuy nhiên, ông là người hiếm hoi khuyên người Đức nên mạo hiểm đầu tư vào các tài sản ngoài sổ tiết kiệm. Ông coi đây là "một trong những sản phẩm tồi tệ nhất mà các ngân hàng có thể cung cấp" bởi đây nhà đầu tư bị giới hạn số tiền và số lần mà họ có thể rút ra. Thêm vào đó, lãi suất cũng ở mức thấp hơn so với lạm phát.

Tuy nhiên, chỉ có rất ít người Đức nghe theo lời khuyên này. Theo khảo sát của Hiệp hội ngân hàng Đức chỉ có 30% người Đức cho biết họ tiết kiệm tiền "cho tuổi già", 27% cho "trường hợp khẩn cấp" và 27% để "mua các tài sản lớn". Chỉ có 7% nhắc đến việc "đầu tư làm giàu". Khi được hỏi nhân tố nào ảnh hưởng nhiều nhất đến quyết định đầu tư, 60% có câu trả lời là "an toàn", chỉ có 15% quan tâm đến lợi nhuận.

Các chính sách công cũng coi chứng khoán là tài sản đầu tư chứa đầy rủi ro, hoặc thậm chí là trái phép. Chính phủ duy trì chế độ theo dõi các nhân viên tư vấn một cách chặt chẽ, có hệ thống ghi lại bất cứ lời phàn nàn nào từ khách hàng. Thêm vào đó, luật bảo vệ người tiêu dùng yêu cầu nhân viên tư vấn phải đọc lời khuyên bắt buộc (giá cổ phiếu có thể đi lên cũng như đi xuống) bất cứ khi nào họ gặp gỡ khách hàng.

Kết quả là, mặc dù người Đức có thu nhập khá cao nhưng tài sản ròng trung bình chỉ ở mức 51.400 euro - tương đương 69.221 USD. Đây là mức không chỉ thấp hơn của Pháp (115.800 euro), Hà Lan (103.600 euro) mà còn thấp hơn cả Hy Lạp (101.900 euro) và Slovakia (61.200 euro). Tỷ lệ sở hữu nhà ở mức thấp là lý do chính, nhưng người Đức chỉ kiếm được quá ít lợi nhuận từ những khoản tiết kiệm là lý do quan trọng hơn.

Ngân hàng Trung ương châu Âu đã hy vọng sẽ khuyến khích các ngân hàng cho vay bằng cách đánh lãi suất tiêu cực đối với một số khoản tiền gửi vượt quá con số quy định. Nhưng người Đức hoài nghi rằng chính sách tiền tệ siêu lỏng có thể thúc đẩy hoạt động cho vay và do đó không cần phải cải cách tài chính và cấu trúc sâu hơn.

Họ cáo buộc ECB có những sai lầm trong quá khứ với chính sách lãi suất của mình. Quan hệ giữa ECB và Bundesbank, ngân hàng trung ương có truyền thống hiếu chiến của Đức đang trong tình trạng căng thẳng.

Ý định của ECB, tuy nhiên, không phải là quá khác so với Deutsche Skatbank: để khuyến khích người tiết kiệm chuyển sang tài sản rủi ro, thúc đẩy đầu tư sản xuất. Nhưng xem ra không hiệu quả, thay vì chuyển sang các tài sản đầu tư sinh lợi nhiều hơn, người Đức phản ứng với lãi suất thấp bằng cách giảm tiết kiệm. Tuy nhiên, đầu tư tư nhân đã giảm trong những năm gần đây, phản ánh việc thiếu đầu tư của chính phủ Đức. Đây là một vấn đề ngày càng lộ rõ.

Số liệu thống kê cho thấy do hoạt động xuất khẩu yếu, đầu tư đi xuống, GDP của nền kinh tế lớn nhất Eurozone là Đức giảm 0,2% trong giai đoạn từ tháng 4 đến tháng 6/2014 và đánh dấu lần suy giảm đầu tiên trong hơn một năm. Nhiều viện nghiên cứu hàng đầu dự đoán Đức sẽ đạt tăng trưởng yếu trong năm nay và các nhà kinh tế đã hạ dự báo tăng trưởng GDP của Đức từ 1,9% xuống 1,3% và từ mức 2% xuống còn 1,2% trong năm 2015.

Động lực chính giúp Đức thoát khỏi cuộc suy thoái cận kề là chi tiêu hộ gia đình gia tăng mạnh mẽ. Thêm vào đó, ngoại thương cũng góp phần không nhỏ khi cán cân nghiêng về phía xuất khẩu so với nhập khẩu. Tuy nhiên, giới phân tích vẫn chưa vội lạc quan khi vẫn còn những lo ngại về tình hình thu hút đầu tư, xây dựng tại Đức.