Nhận diện rủi ro tốt hơn

Bản chất trái phiếu doanh nghiệp là sản phẩm tài chính mang tính chất trung và dài hạn, có độ rủi ro cao do kỳ hạn trái phiếu tương đối dài, trong khi đó hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp có thể có gặp các yếu tố không thuận lợi, khó có thể dự đoán được trong tương lai. Do đó, nhà đầu tư có thể phải đối mặt với các rủi ro liên quan đến khả năng thanh toán gốc, lãi trái phiếu trong tương lai.

Chính vì thế, theo thông lệ chung tại các nước, chỉ có số lượng nhỏ “nhà đầu tư đáp ứng điều kiện” hay “nhà đầu tư chuyên nghiệp” mới được tham gia mua trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ. Những nhà đầu tư này có năng lực đánh giá, phân tích tình hình doanh nghiệp và chấp nhận rủi ro đối với các khoản đầu tư.

Theo đó, việc bổ sung quy định mua, giao dịch, chuyển nhượng trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ phải là nhà đầu tư tổ chức chuyên nghiệp là cần thiết.

Hiện nay, Bộ Tài chính, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đang lấy ý kiến về dự thảo sửa đổi, bổ sung Luật Chứng khoán 2019, trong đó, bổ sung khoản 1a vào sau khoản 1 Điều 11 như sau: “1a. Nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp tham gia mua, giao dịch, chuyển nhượng trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ là tổ chức theo quy định tại khoản 1 Điều này”.

Theo lý giải của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, bản chất của một đợt phát hành riêng lẻ là bán cho một số đối tượng nhà đầu tư xác định, trong phạm vi giới hạn (không mang tính chất rộng rãi ra công chúng) và thường là những nhà đầu tư có hiểu biết sâu về tình hình doanh nghiệp phát hành cũng như có bộ phận chuyên môn, nghiệp vụ để thu thập thông tin, phân tích, đánh giá một cách chuyên nghiệp.

Về thực tiễn, mặc dù cơ quan quản lý đã thường xuyên tuyên truyền phổ biến giáo dục pháp luật nhưng thời gian qua đã xảy ra một số vụ việc vi phạm quy định về phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ, chẳng hạn như Tân Hoàng Minh, Vạn Thịnh Phát, số lượng nhà đầu tư cá nhân mua, nắm giữ trái phiếu tương đối lớn, trong khi đây là đối tượng nhà đầu tư chưa có nhiều kinh nghiệm đầu tư, chưa đánh giá được mức độ rủi ro của trái phiếu.

Trước thực trạng thị trường trái phiếu doanh nghiệp tăng trưởng nhanh, Đảng, Chính phủ đã có chủ trương phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ an toàn, minh bạch, hiệu quả, bền vững. Đồng thời, giao Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch và Đầu tư sửa đổi quy định về chào bán trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ tại Luật Chứng khoán, Luật Doanh nghiệp.

Theo đó, việc rà soát, sửa đổi quy định về đối tượng mua trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ tại Luật Chứng khoán, Luật Doanh nghiệp là cần thiết và có cơ sở chính trị, cơ sở thực tiễn.

Tránh “đứt gãy” thị trường

Theo ông Trần Lê Minh - Tổng Giám đốc Công ty Xếp hạng tín nhiệm đầu tư Việt Nam (VIS Rating), các thành viên thị trường đã có sự đồng thuận với quan điểm thị trường trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ là thị trường dành cho các nhà đầu tư chuyên nghiệp.

Do tính đa dạng trong việc thỏa thuận các điều khoản, điều kiện của trái phiếu đã làm cho trái phiếu doanh nghiệp loại này trở thành một sản phẩm phức tạp đòi hỏi các kiến thức chuyên sâu để đầu tư và không phù hợp với người đầu tư nhỏ lẻ.

Cùng với đó, các quy định liên quan tới thị trường sẽ luôn cần có sự cập nhật và bổ sung để đảm bảo là các trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ sẽ không thể được bán cho nhà đầu tư không có các kiến thức và kinh nghiệm cần thiết cho việc đầu tư. Đây là hoạt động thông thường để đảm bảo tính bảo vệ của khuôn khổ pháp luật đối với nhà đầu tư nhỏ lẻ.

“Trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ chỉ nên là sân chơi của người chuyên nghiệp", ông Minh cho biết.

Nếu đặt vấn đề theo hướng nâng điều kiện phát hành trái phiếu (yêu cầu doanh nghiệp phát hành phải có lãi) sẽ hạn chế khả năng huy động vốn của doanh nghiệp đang trong quá trình tái cơ cấu và doanh nghiệp đang trong quá trình phục hồi sản xuất, kinh doanh, do các doanh nghiệp này sẽ không thể đáp ứng được điều kiện phát hành để huy động vốn.

Vì vậy, để tránh việc "đứt gẫy” thị trường và phù hợp với năng lực quản lý, Bộ Tài chính lựa chọn giải pháp giới hạn nhà đầu tư mua trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ là đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp là tổ chức là phù hợp với chủ trương của Đảng, kiến nghị của Ủy ban Kiểm tra Trung ương, Thanh tra Chính phủ và thực tiễn thị trường.

Ngoài ra, việc quy định chỉ có nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp là tổ chức tham gia thị trường trái phiếu riêng lẻ là cần thiết, đặc biệt khi không nâng các tiêu chí đối với các nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp so với Luật Chứng khoán hiện hành (Bộ Tài chính đã tiếp thu theo ý kiến đóng góp của các cơ quan, tổ chức, các cơ quan báo chí…). Đồng thời, quy định này cũng phù hợp với các kiến nghị của các cơ quan có liên quan và định hướng phát triển thị trường chứng khoán tại Chiến lược phát triển thị trường chứng khoán đến năm 2030 ban hành theo Quyết định số 1726/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ.

Trên cơ sở đó, dự thảo Luật đã đưa ra quy định nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp tham gia mua, giao dịch, chuyển nhượng trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ là tổ chức, tuy nhiên, có bổ sung ngoại trừ đối với trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ do tổ chức tín dụng phát hành.