Tìm vốn, khó trăm bề

Theo ông Phạm Ngọc Long, Ủy viên Ban chấp hành Hiệp hội DNNVV Việt Nam, khó khăn trong tiếp cận nguồn tín dụng của DNNVV thể hiện rõ ở tỷ lệ DN tiếp cận được với nguồn tín dụng và vốn vay được vẫn còn rất thấp. 32,4% số DNNVV tham gia khảo sát của Hiệp hội DNNVV cho biết, họ có khả năng tiếp cận và được vay vốn thường xuyên. Hơn 35,2% DN rất khó tiếp cận với các nguồn tín dụng. Các DN còn lại phản ánh, họ hầu như không thể tiếp cận được nguồn vốn vay từ các ngân hàng. Bên cạnh đó, DN không tiếp cận được các nguồn huy động vốn khác như phát hành cổ phiếu, trái phiếu hoặc tự huy động, do không đủ năng lực và uy tín. Đây là khó khăn chung, hạn chế rất nhiều khả năng tiếp cận các nguồn vốn của DNNVV hiện nay.

Tình trạng tỷ lệ nợ xấu tăng nhanh và khó khăn trong tài sản bảo đảm vay cũng là những rào cản đối với DNNVV trong tiếp cận các nguồn tín dụng. Theo số liệu ông Long đưa ra, tính đến hết tháng 6/2014, tỷ trọng dư nợ khu vực DNNVV ở mức 896.808 tỷ đồng trên tổng số dư nợ 3,6 triệu tỷ đồng, chiếm 25% tổng dư nợ. Tốc độ tăng trưởng tín dụng của khu vực này đạt mức 2% so với đầu năm với gần 90% vay bằng nội tệ, tỷ lệ nợ xấu tăng trên 5% và vẫn có xu hướng tăng. Trong khi đó, tổng giá trị tài sản đảm bảo tăng bình quân 7% liên tục trong 3 năm gần đây và tỷ trọng tài sản đảm bảo so với tổng dư nợ tăng đáng kể.

“Điều này cho thấy mức độ tín nhiệm chung về tín dụng thấp và điều kiện tín dụng là khá cao đối với khu vực DNNVV”, ông Long nói.

Bên cạnh đó, ông Long cho biết, tỷ lệ DNNVV được bảo lãnh cho vay rất thấp, tỷ lệ rủi ro về bảo lãnh cao, tỷ lệ từ chối trả thay cũng cao. Cụ thể, tỷ lệ DNNVV được bảo lãnh vay vốn từ Ngân hàng Phát triển Việt Nam (VDB) gần đây thấp cả về số lượng cũng như giá trị bảo lãnh. Trong khi đó, tỷ lệ rủi ro bảo lãnh chiếm 26,9% và tỷ lệ từ chối trả thay từ ngân hàng này chiếm hơn 18,6%. Đây là nguyên nhân chính khiến các DN tiếp cận tín dụng của các NHTM thông qua bảo lãnh của VDB ngày càng hạn chế. Một khó khăn nữa là việc tái cơ cấu nợ và điều chỉnh giảm lãi vay còn chậm.

Theo ông Long, hiện nay, các DN chưa được tái cơ cấu rất khó tiếp cận vay vốn ngân hàng, chứ chưa nói tới tiếp cận vay với mức lãi suất ưu đãi.

“Phần lớn các DNNVV không thể chịu nổi mặt bằng lãi suất hiện tại, trong khi tình trạng tồn kho vẫn rất cao, hầu hết tài sản đảm bảo đã cạn kiệt, quy mô hoạt động phải thu nhỏ, doanh thu ngày càng sụt giảm. Với tình trạng như vậy, khó có cơ hội cho DN khu vực này tiếp cận được nguồn vốn vay”, ông Long nhận xét. 

Nhiều nguyên nhân

Về phía người cấp vốn, ông Trần Trung Kiên, Phó giám đốc Khối khách hàng doanh nghiệp, Ngân hàng TMCP Kỹ thương (Techcombank) cho rằng, việc các DNNVV khó khăn trong tiếp cận tín dụng chủ yếu là do tính minh bạch thông tin tài chính của DN còn thấp.

“Trong điều kiện các phương án vay vốn có độ rủi ro cao, phương án kinh doanh chưa mang tính khả thi, tài sản thế chấp chưa đáp ứng các điều kiện đặt ra của phía ngân hàng, thì các ngân hàng thực sự rất khó có thể đưa ra các phương án cho vay khả thi”, ông Kiên nói.

Mặt khác, theo các chuyên gia, việc chậm chuyển đổi mô hình tăng trưởng kinh tế và cải cách thể chế cũng như triển khai thực thi các giải pháp tháo gỡ khó khăn cho DNNVV về thị trường, vốn, đào tạo, là những nguyên nhân gián tiếp khiến DN khó tiếp cận vốn tín dụng ngân hàng. Bên cạnh đó, các ngân hàng quá thận trọng trong chính sách cho vay do tâm lý e sợ nguy cơ hình sự hóa trong các hoạt động tín dụng, dẫn tới việc đưa ra các điều kiện, thủ tục vay vốn khắt khe đối với các DNNVV. 

Đề xuất giải pháp

Theo ông Long, trước mắt, cần đẩy mạnh tháo gỡ các khó khăn của DNNVV liên quan thị trường, đất đai, vốn ưu đãi, công nghệ, đào tạo và quản lý. Đồng thời, đẩy nhanh cải cách thể chế, minh bạch hóa thông tin, tháo gỡ các rào cản về thủ tục hành chính. Bên cạnh đó, đổi mới cách thức tiếp cận phù hợp hơn trong hoạt động tín dụng và bảo lãnh tín dụng ngân hàng theo hướng tập trung trọng tâm, trọng điểm.

Ngoài ra, việc nâng cao khả năng tiếp cận tín dụng của khu vực DNNVV cần đặt trong quan hệ gắn bó hữu cơ giữa huy động, tập trung có hiệu quả mọi nguồn lực tài chính với chi phí hợp lý, từng bước thiết lập các định chế, thể chế tài chính đặc thù cho nhóm DN này.