Hiện đã có khoảng 124 trên tổng số 176 thành viên của Sở giao dịch chứng khoán TP HCM (HOSE) gửi báo cáo tài chính quý IV. HOSE đã công bố 117 bản báo cáo, số còn lại hơn 50 công ty xin gia hạn.

Một loạt giải trình về biến động giảm trong kết quả kinh doanh quý IV "đua" nhau xuất hiện với nhiều lý do, như trích lập dự phòng tài chính, dự phòng giảm giá hàng tồn kho và các khoản nợ khó đòi, trợ cấp mất việc bên cạnh sức cầu suy giảm... Trong khi đó sản lượng và giá bán sản phẩm lại quay đầu đi xuống.

Những doanh nghiệp xuất khẩu chịu trận trước tiên khi cánh cửa đối tác nước ngoài thu hẹp lại. Lợi nhuận trước thuế quý IV của Thủy sản Bến Tre (mã ABT) đi xuống 42,62% so với quý III, Thủy sản số 1 (mã SJ1) vơi 34% trong khi công ty cổ phần Nam Việt (ANV) lỗ hẳn 46,4 tỷ đồng.

Các đại gia cao su cũng trải qua kỳ làm ăn thất bát khi sức tiêu thụ cùng giá dầu thế giới sụt giảm, cao su Đà Nẵng hạ 75,34% về lợi nhuận so với quý III (tương đương gần 5,9 tỷ đồng), cao su Tây Ninh giảm 31,5% trong khi cao su Thống Nhất (TNC) lỗ gần 11,1 tỷ đồng.

Áp lực lạm phát vào đầu năm 2008 khiến công ty cổ phần Bóng đèn - Phích nước Rạng Đông (RAL) có kế hoạch dự trữ nguyên vật liệu đầu vào phục vụ sản xuất. Tuy nhiên, đến cuối năm, kinh tế suy thoái, giá nguyên vật liệu bỗng giảm xuống, cộng với khoản trích lập dự phòng giảm giá hàng tồn kho đã khiến lợi nhuận sau thuế quý IV âm gần 8,2 tỷ đồng.

Một loạt doanh nghiệp khác cũng "chen" nhau giải trình kết quả kinh doanh trong quý 4 sụt giảm. Có thể kể đến PET giảm 73,9%, Sonadei Long Thành, doanh thu tuột 76,65%, nhưng lợi nhuận giảm đến 99,4%. Ở tỷ lệ thấp hơn, Sơn Đồng Nai (SDN) mức lời xuống 22%, SMC giảm 25,85%, công ty văn hóa Tân Bình lùi 15,7%... Hoặc nhiều trường hợp phải thua lỗ trong quý IV như, Bourbon Tây Ninh (thua lỗ 34,4 tỷ đồng), vận tải xăng dầu VIPCO âm gần 2,1 tỷ đồng (trong đó có một phần lỗ do chênh lệch tỷ giá), TSC của vật tư kỹ thuật nông nghiệp Cần Thơ lỗ 52,7 tỷ đồng...

Thế nhưng, trong bức tranh ảm đạm đó, vẫn có những doanh nghiệp đạt mức lợi nhuận sau thuế quý cuối cùng năm 2008 khả quan, như SC5 tăng 22,98% so với quý trước do thi công nhiều công trình. Hay đặc thù của ngành sản xuất kinh doanh nước giải khát, quý IV lại là thời điểm sản lượng tiêu thụ cao nhất trong năm đã mang lại lợi nhuận tăng gần 3 lần so với quý trước cho Nước giải khát Chương Dương (SCD)...

"Lợi nhuận quý IV giảm so với quý trước là điều có thể đoán biết trước, doanh nghiệp chưa thua lỗ đến mức phá sản đã may", nhà đầu tư Đức Vinh, sàn Rồng Việt cho biết. Bởi lẽ, cơn bão khủng hoảng tài chính toàn cầu đã không chừa một ai, nếu không có phương án thích ứng, chèo chống vượt nạn, doanh nghiệp khó tránh khỏi đổ vỡ.

Theo Tiến sĩ Lê Thẩm Dương, Trưởng khoa quản trị kinh doanh, Đại học Ngân hàng TP HCM, khó khăn chung của nền kinh tế trong và ngoài nước đã ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động doanh nghiệp năm qua. Các công ty sẽ chịu rủi ro từ khâu tồn kho khi mua hàng với giá quá cao nay hạ xuống hoặc bán ra không được buộc phải tồn lại. Đến khâu tiêu thụ, dù hàng hóa tốt, có chất lượng nhưng đang giai đoạn sức cầu tiêu thụ suy giảm khiến cả thế giới phải tìm mọi cách kích thích thì không thể hy vọng đầu ra dồi dào như trước.

Theo ông Dương, Vn-Index năm 2008 sụt thê thảm, khoản tiền tỷ từ đầu tư chứng khoán cũng bốc hơi không thương tiếc trong danh mục đầu tư nhiều doanh nghiệp, chưa kể còn phải trích lập dự phòng theo quy định. Tất cả áp lực đó đè lên vai doanh nghiệp, cho nên lỗ, giảm thu là chuyện thường. Theo ông, nếu gói kích cầu áp dụng thành công thì phải cộng thêm từ 3 quý đến 1 năm nữa, doanh nghiệp mới mong có lợi nhuận, hoặc không phải liên tục điều chỉnh doanh thu, lợi nhuận và quan trọng hơn là không bị phá sản.

Chuyên gia tài chính, Thạc sĩ Đinh Thế Hiển nhận định, thất bại nặng nề trong quý IV phải kể đến các đơn vị có đầu tư tài chính phải trích lập dự phòng, đầu cơ nguyên vật liệu hàng hóa do lo sợ giá sẽ tăng nữa nhưng không thể ngờ lại rớt xuống trong những tháng cuối năm.

Ông Hiển cho rằng, tình hình quý I năm 2009 vẫn còn xấu, chờ đến quý II khi gói kích cầu phát huy hiệu quả, doanh nghiệp giải được bài toán đầu ra thì đến quý III, thị trường chứng khoán sẽ khởi sắc.