Cơ sở hạ tầng đang được củng cố

Trong Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, Bộ Chính trị đã đặt mục tiêu đến năm 2030, quy mô kinh tế số đạt tối thiểu 30% GDP.

Cùng với đó là việc phát triển hạ tầng công nghệ số tiên tiến, hiện đại, với dung lượng siêu lớn và băng thông siêu rộng, ngang tầm các nước tiên tiến, đồng thời từng bước làm chủ các công nghệ chiến lược, công nghệ số.

Tầm nhìn của Nghị quyết cũng nhấn mạnh đến năm 2045, Việt Nam sẽ có quy mô kinh tế số đạt ít nhất 50% GDP, trở thành một trong những trung tâm công nghiệp công nghệ số của khu vực và thế giới, nằm trong nhóm 30 quốc gia dẫn đầu thế giới về đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Hiện nay, cả hệ thống chính trị đang nỗ lực để thực hiện theo các mục tiêu này. Vào tháng 9/2024, Liên Hợp Quốc công bố Việt Nam vươn lên vị trí thứ 71 trong xếp hạng Chính phủ điện tử, tăng 15 bậc so với 2022.

Theo báo cáo về chuyển đổi số quốc gia năm 2024 của Bộ Thông tin và Truyền thông (nay là Bộ Khoa học và Công nghệ), tỷ trọng kinh tế số trong GDP năm 2024 ước tính đạt 18,3%, tăng trưởng 20% so với năm 2023. Cơ quan này dự báo, nếu duy trì tốc độ này, Việt Nam sẽ hoàn thành mục tiêu đạt 20% GDP từ kinh tế số vào năm 2025.

Theo các chuyên gia, Việt Nam đang có nhiều điều kiện thuận lợi để phát triển kinh tế số, nhờ vào các chính sách đầu tư mạnh mẽ từ Chính phủ vào hạ tầng phần cứng và phần mềm, bao gồm băng thông rộng, mạng viễn thông và các trung tâm dữ liệu. Cùng với đó, các quy định pháp lý cũng đang được sửa đổi để hỗ trợ quá trình này.

Một điểm đáng chú ý là Quốc hội đã thông qua Luật Dữ liệu tại Kỳ họp thứ 8 vào tháng 12/2024, với các chính sách như thiết lập thị trường dữ liệu, xây dựng sàn dữ liệu, quy định về chuyển và xử lý dữ liệu xuyên biên giới, cũng như thành lập trung tâm dữ liệu quốc gia.

Ông James Kang - giảng viên cấp cao về Khoa học máy tính tại Đại học RMIT Việt Nam đánh giá, Luật Dữ liệu mới sẽ củng cố an ninh mạng và tạo động lực lớn cho nền kinh tế số của Việt Nam.

Về mặt kinh tế, Luật này sẽ giúp tăng cường niềm tin vào các hoạt động trực tuyến, khuyến khích đổi mới sáng tạo và thu hút đầu tư nước ngoài. Các doanh nghiệp tuân thủ Luật có thể giảm thiểu rủi ro rò rỉ dữ liệu, tiết kiệm chi phí và nâng cao uy tín với khách hàng.

Theo vị chuyên gia này, Luật Dữ liệu đánh dấu một bước tiến quan trọng trong việc xây dựng hạ tầng kỹ thuật số an toàn và hiệu quả. Thông qua việc áp dụng các biện pháp bảo mật tiên tiến, thúc đẩy hợp tác quốc tế và tạo điều kiện cho đổi mới sáng tạo, Việt Nam có thể tự định vị là quốc gia dẫn đầu về an ninh mạng và kinh tế số.

Cần vượt qua nhiều trở ngại

Tuy nhiên, để thực hiện các mục tiêu đề ra, Việt Nam phải đối mặt với không ít khó khăn. Phát biểu tại Phiên họp của Ban Chỉ đạo Chính phủ về phát triển khoa học, công nghệ đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và Đề án 06 vào ngày 18/3/2025, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính cho rằng chuyển đổi số hiện nay chưa phát triển tương xứng với tiềm năng và lợi thế, và chưa trở thành động lực thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Hiện tại, chỉ khoảng 30% doanh nghiệp ứng dụng công nghệ số trong sản xuất kinh doanh, trong khi nhiều khu vực vùng sâu, vùng xa vẫn gặp khó khăn trong việc tiếp cận internet.

Do đó, Thủ tướng Chính phủ đã nhấn mạnh 3 nhiệm vụ trọng tâm, trong đó có yêu cầu hoàn thiện cơ chế thông thoáng và phát triển hạ tầng số thông suốt, bao gồm đẩy mạnh phủ sóng 5G, hệ thống cáp quang, vệ tinh, đặc biệt là cơ sở dữ liệu.

Những vấn đề trên cho thấy, để đạt được các mục tiêu đã đề ra, đầu tư và hoàn thiện hạ tầng số sẽ là động lực thúc đẩy tăng trưởng và nâng cao năng suất.

Tuy nhiên, phát triển hạ tầng số là một bài toán lớn, đòi hỏi một chiến lược tổng thể của hệ thống chính trị, từ chính sách đến đầu tư và xây dựng cơ sở hạ tầng thực tế.

Theo các chuyên gia, một trong những giải pháp quan trọng là mở rộng và nâng cấp mạng viễn thông, đồng thời tăng cường xây dựng các trung tâm dữ liệu có quy mô lớn, đạt tiêu chuẩn quốc tế.

Việc gia tăng hợp tác quốc tế trong lĩnh vực chuyển đổi số, đặc biệt với các quốc gia có nền tảng công nghệ mạnh mẽ, sẽ giúp Việt Nam tiếp cận những công nghệ tiên tiến.

Bên cạnh hạ tầng cứng, việc nâng cao chất lượng nhân lực và cải thiện thể chế cũng là yếu tố quan trọng không thể thiếu. Các cơ sở đào tạo cần triển khai các chương trình giảng dạy nhằm nâng cao trình độ công nghệ thông tin cho đội ngũ nhân lực hiện tại.

Thậm chí, tại một hội nghị với Thủ tướng, ông Trương Gia Bình - Chủ tịch HĐQT Tập đoàn FPT còn đề xuất đưa Trí tuệ nhân tạo (AI) vào chương trình giáo dục của tất cả các cấp học, nhằm giúp Việt Nam trở thành quốc gia dẫn đầu trong lĩnh vực AI.

Để phát triển hạ tầng kinh tế số, việc đảm bảo nguồn tài chính ổn định và hiệu quả là yếu tố then chốt. Theo PGS.TS. Nguyễn Thường Lạng, giảng viên cao cấp Viện Thương mại và Kinh tế quốc tế, Đại học Kinh tế quốc dân, các nguồn tài chính này không chỉ đến từ ngân sách nhà nước với vai trò chủ lực mà còn cần sự tham gia mạnh mẽ của các doanh nghiệp tư nhân, các ngân hàng, các nhà đầu tư quốc tế và các tổ chức tài chính.

Ngoài ra, PGS.TS. Nguyễn Thường Lạng cho rằng, Việt Nam có thể xây dựng cơ chế huy động vốn thông qua trái phiếu về hạ tầng số hoặc theo cơ chế hợp tác công - tư (PPP)…, nhưng phải mạnh dạn trong đầu tư và xây dựng, cũng như cần cái nhìn tổng thể và lâu dài để mang lại hiệu quả cao nhất cho nguồn vốn, tránh lãng phí.

Từ góc độ doanh nghiệp, ông Nguyễn Trung Chính - Chủ tịch Hội đồng quản trị Tập đoàn Công nghệ CMC cho biết trong 5 năm tới, Công ty sẽ dành khoảng 700 triệu USD đến 1 tỷ USD để xây dựng hạ tầng kỹ thuật, nhưng cần có chính sách vay vốn ưu đãi với lãi suất thấp trong thời gian dài.

Rõ ràng, để thực hiện đồng bộ các chính sách, các tổ chức cũng cần cơ chế ưu đãi và thủ tục thông thoáng như ưu đãi thuế, giảm lãi suất... Các chính sách tài chính này sẽ khuyến khích doanh nghiệp tham gia nâng cấp hạ tầng số, phát triển các trung tâm dữ liệu và các dịch vụ số khác.

Do đó, các nhà hoạch định chính sách cần xây dựng chiến lược tài chính rõ ràng và toàn diện, đảm bảo phù hợp với khuôn khổ quốc tế, đóng góp vào việc xây dựng "xương sống" hạ tầng số vững chắc cho nền kinh tế số phát triển.