Dự thảo Luật hải quan (sửa đổi) đang được trình các cơ quan lập pháp cho ý kiến thẩm định, trong đó Ủy ban Pháp luật của Quốc hội đã nêu rõ: “Theo quy định của Tổ chức Hải quan Thế giới (WCO), Công ước Kyoto, đặc biệt là theo quy trình KTSTQ của các nước ASEAN, KTSTQ là hoạt động kiểm tra thông thường của cơ quan hải quan nhằm đánh giá mức độ tuân thủ pháp luật của doanh nghiệp, đồng thời phát hiện những sai sót của chính cơ quan hải quan trong quá trình làm thủ tục thông quan.

 

Ông Bùi Thái Quang, Phó trưởng Ban Quản lý rủi ro, Tổng cục Hải quan cho hay,về cơ bản pháp luật quốc tế coi KTSTQ thực chất là khâu nghiệp vụ tiếp theo sau khi đã hoàn thành các thủ tục hải quan. Qua KTSTQ, cơ quan hải quan có thêm thông tin để xác định mức độ tuân thủ pháp luật của các tổ chức, cá nhân, làm cơ sở cho việc xác định ưu tiên áp dụng, quản lý rủi ro khi tiến hành các thủ tục xuất nhập khẩu. Để chiến lược có hiệu quả, cơ quan hải quan sẽ tiến hành hai nhiệm vụ cơ bản: Một là, áp dụng mạnh mẽ kỹ thuật QLRR như: đánh giá rủi ro, lập hồ sơ rủi ro và kỹ thuật lựa chọn nhằm xác định trọng điểm các lô hàng có rủi ro cao cho mục đích kiểm tra thực tế, giúp giải phóng phần lớn lượng hàng từ khu vực kiểm soát hải quan. Hai là, áp dụng KTSTQ trên cơ sở nguyên tắc QLRR.

 

Báo cáo tổng kết việc thi hành Luật Hải quan cũng xác định công tác KTSTQ được tiến hành theo nguyên tắc QLRR, có trọng tâm, trọng điểm, tập trung vào các hồ sơ thuộc diện ưu tiên, ưu đãi, miễn kiểm tra.... Thường trực Ủy ban Pháp luật đề nghị sửa đổi các quy định về KTSTQ theo hướng xác định rõ mục đích chủ yếu của việc KTSTQ là nhằm đánh giá mức độ tuân thủ pháp luật của DN để làm cơ cở cho việc thực hiện ưu tiên đối với các DN có quá trình chấp hành tốt pháp luật hải quan.

 

Tổ chức Hải quan thế giới cũng nêu quan điểm, chiến lược quản lý tuân thủ hải quan nên xoay quanh việc hỗ trợ QLRR và KTSTQ.

 

 

Thực tế hoạt động Hải quan Việt Nam hiện nay, KTSTQ cũng có nhiều mặt nghiệp vụ liên quan đến QLRR.

 

Ông Bùi Thái Quang lý giải, Cơ quan hải quan áp dụng QLRR để lựa chọn đối tượng KTSTQ đối với hàng hóa xuất nhập khẩu, bao gồm 3 trường hợp chính.

 

Một là, xây dựng tiêu chí, ứng dụng hệ thống thông tin nghiệp vụ để xác định các trường hợp miễn kiểm tra hồ sơ, miễn kiểm tra thực tế hàng hóa trong thông quan được lựa chọn để KTSTQ.

Hai là, các trường hợp đã thực hiện kiểm tra trong thông quan nhưng chưa có điều kiện làm rõ dấu hiệu vi phạm pháp luật hải quan được hệ thống QLRR cảnh báo và chuyển sang KTSTQ.

 

Ba là, qua thu thập, phân tích thông tin về lô hàng xuất khẩu, nhập khẩu sau khi đã được thông quan phát hiện dấu hiệu vi phạm pháp luật hải quan.

 

Theo quy trình, đơn vị, công chức KTSTQ sẽ cập nhật đầy đủ, kịp thời thông tin kết quả kiểm tra vào hệ thống để phục vụ QLRR như các dấu hiệu bất thường được phát hiện qua KTSTQ; Thái độ hợp tác của doanh nghiệp trong KTSTQ.

 

Trường hợp DN không hợp tác hoặc có hành vi trì hoãn việc cung cấp hồ sơ, chứng từ, theo quy định của pháp luật về KTSTQ, sẽ bị lập biên bản và chuyển sang áp dụng hình thức kiểm tra thực tế hàng hóa đối với những lô hàng xuất nhập khẩu sau đó…

 

Để hoạt động quản lý tuân thủ xuất nhập khẩu đạt hiệu quả, Bộ trưởng Bộ Tài chính đã phê duyệt (Quyết định số 1773/QĐ-BTC ngày 30/7/2013), đề án tăng cường năng lực QLRR của ngành Hải quan giai đoạn 2013 - 2015, tầm nhìn 2020, yêu cầu cần thiết phải kiện toàn tổ chức bộ máy và chức năng, nhiệm vụ của đơn vị chuyên trách QLRR.

 

Kiện toàn hoạt động QLRR ở ba cấp: Tổng cục, Cục Hải quan, Chi cục Hải quan và đơn vị thu thập, xử lý thông tin, QLRR ở các cục nghiệp vụ chuyên môn thuộc cơ quan Tổng cục (trong đó có Cục KTSTQ) vừa đảm bảo tính hệ thống, vừa đảm bảo tính đặc thù, đáp ứng tiến trình hội nhập quốc tế và cải cách hiện đại hóa hải quan.

 

Theo đó, Cục KTSTQ xây dựng, củng cố đơn vị nghiệp vụ thu thập, xử lý thông tin, QLRR đảm bảo yêu cầu vừa tiếp nhận, chia sẻ thông tin với đơn vị chuyên trách thông tin nghiệp vụ và QLRR vừa trực tiếp thực hiện áp dụng QLRR phù hợp với nghiệp vụ đặc thù. Xây dựng, ban hành quy chế phối hợp giữa đơn vị Ban QLRR với các cục nghiệp vụ (trong đó có Cục KTSTQ) là một trong những nhiệm vụ cần nhanh chóng xây dựng và triển khai.

 

Có thể nói, QLRR và KTSTQ là hai trụ cột quan trọng, góp phần nâng cao chất lượng quản lý tuân thủ của DN, phục vụ tốt mục tiêu hướng tới của ngành Hải quan, đảm bảo: “Minh bạch - Hiệu quả - Thuận lợi” cho hoạt động xuất nhập khẩu, xuất nhập cảnh.