Hành trình hình thành và khẳng định vị thế đổi mới

Sau gần 40 năm đổi mới, Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu kinh tế - xã hội quan trọng, khẳng định vị thế ngày càng cao trên trường quốc tế. Trong những thành tựu đó, sự ra đời và phát triển của TTCK là dấu mốc nổi bật, thể hiện tầm nhìn chiến lược của Đảng và Nhà nước trong việc kiến tạo kênh huy động vốn trung và dài hạn cho nền kinh tế.

Năm 1996, Chính phủ ban hành Nghị định 75-CP thành lập Ủy ban Chứng khoán Nhà nước. Đến năm 1998, Thủ tướng Chính phủ ký Quyết định số 127/1998/QĐ-TTg thành lập Trung tâm Giao dịch Chứng khoán TP. Hồ Chí Minh và Hà Nội, đặt nền móng xây dựng TTCK Việt Nam.

Ngày 8/3/2005, Trung tâm Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (tiền thân của HNX) chính thức khai trương, đồng hành cùng Trung tâm TP. Hồ Chí Minh vận hành thị trường chứng khoán tại hai thành phố lớn. Trụ sở đặt tại tòa nhà cổ góc phố Phan Chu Trinh - Tràng Tiền đã chứng kiến những nỗ lực đầu tiên trong việc thiết lập hệ thống công nghệ, kỹ thuật, góp phần xây dựng hạ tầng giao dịch hiện đại, hiệu quả.

Hoạt động đầu tiên được triển khai là đấu giá cổ phần hóa DNNN. Ngày 8/3/2005, phiên đấu giá cổ phần Nhà máy Thiết bị Bưu điện mở màn cho tiến trình cổ phần hóa minh bạch, hiệu quả. Tính đến nay, HNX đã tổ chức 594 phiên đấu giá, huy động hơn 92.000 tỷ đồng, trong đó có 315 phiên cổ phần hóa, với sự tham gia của nhiều doanh nghiệp lớn như BIDV, Tổng công ty Bảo hiểm Việt Nam, Petrolimex...

Chỉ sau 4 tháng, ngày 14/7/2005, HNX triển khai thị trường giao dịch cổ phiếu niêm yết. Hệ thống giao dịch không ngừng được cải tiến, từ giao dịch thỏa thuận đến khớp lệnh liên tục, trực tuyến. Bước tiến công nghệ nổi bật là hệ thống Core I5 (2013) có thể xử lý 20–30 triệu lệnh/phiên, tốc độ 15.000–20.000 lệnh/giây.

Từ 6 doanh nghiệp ban đầu năm 2005, đến tháng 5/2025, HNX có 311 doanh nghiệp niêm yết với vốn hóa đạt 350 nghìn tỷ đồng (tăng 183 lần), thanh khoản bình quân 1.100 tỷ đồng/phiên (tăng 273 lần). Nhiều thương hiệu lớn đã niêm yết tại đây, đặc biệt là các doanh nghiệp sau cổ phần hóa.

Đa dạng hóa sản phẩm – Hiện đại hóa công nghệ – Mở rộng quy mô

Năm 2009, Trung tâm Giao dịch Chứng khoán Hà Nội được nâng cấp thành Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX) theo mô hình công ty TNHH MTV do Nhà nước sở hữu. Cùng năm, HNX vận hành thị trường UPCoM, tạo thêm kênh giao dịch có tổ chức cho doanh nghiệp đại chúng chưa niêm yết. Đến nay, UPCoM đã có gần 900 doanh nghiệp, vốn hóa trên 1,360 nghìn tỷ đồng (gần 12% GDP), thanh khoản năm 2025 đạt 789,5 tỷ đồng/phiên, gấp 200 lần năm 2009.

HNX cũng đẩy mạnh phát triển thị trường trái phiếu. Từ năm 2009, HNX vận hành thị trường trái phiếu chính phủ (TPCP) chuyên biệt và đến 2015 triển khai hệ thống đấu thầu trực tuyến, tiết kiệm chi phí, tăng tính minh bạch. Sau 15 năm, tổng giá trị huy động qua đấu thầu đạt hơn 3,3 triệu tỷ đồng, góp phần kéo dài kỳ hạn, giảm áp lực ngân sách nhà nước. Thanh khoản thị trường thứ cấp đạt 12.000 tỷ đồng/phiên, quy mô tương đương 20% GDP.

Năm 2017, HNX vận hành thị trường chứng khoán phái sinh, hoàn thiện cấu trúc TTCK với chức năng phân tán rủi ro. Từ hợp đồng tương lai chỉ số VN30 đầu tiên, đến năm 2021, HNX đã đưa vào giao dịch hợp đồng tương lai TPCP kỳ hạn 10 năm. Thị trường tăng trưởng trung bình 28%/năm, với hơn 2 triệu tài khoản giao dịch phái sinh - gấp 800 lần so với khi khai trương.

Năm 2023, HNX được giao xây dựng hệ thống giao dịch trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ, đưa vào vận hành ngày 19/7/2023. Đây là bước tiến lớn trong việc quản lý tập trung, minh bạch hóa giao dịch, bảo vệ nhà đầu tư cá nhân. Sau 2 năm, hệ thống ghi nhận 1.207 mã trái phiếu từ 258 tổ chức, tổng giá trị đạt 950 nghìn tỷ đồng, thanh khoản 4.807 tỷ đồng/phiên – gấp 4 lần năm 2023.

Kiến tạo tương lai - Nâng tầm minh bạch và phát triển bền vững

Từ 10 thành viên giao dịch ban đầu, hệ sinh thái thành viên thị trường HNX ngày càng phát triển cả về số lượng và chất lượng. Ngoài môi giới, các thành viên tích cực tham gia tư vấn đầu tư, quản lý tài sản, cung cấp sản phẩm phái sinh, hỗ trợ giám sát thị trường và bảo vệ nhà đầu tư.

HNX tiên phong thúc đẩy quản trị công ty, triển khai đánh giá chất lượng công bố thông tin, nâng cao nhận thức doanh nghiệp và nhà đầu tư về minh bạch và quyền cổ đông.

Với phương châm “Công khai – Công bằng – Hiệu quả”, HNX luôn chú trọng công tác giám sát giao dịch, quản trị rủi ro, đảm bảo thị trường vận hành minh bạch, ổn định, góp phần xây dựng niềm tin với nhà đầu tư và hoàn thiện khung pháp lý.

20 năm – một chặng đường chưa dài nhưng đầy ý nghĩa. HNX đã xây dựng được nền tảng vững chắc, phát triển các thị trường hiện đại, là kênh huy động vốn hiệu quả cho Chính phủ và doanh nghiệp, đồng thời cung cấp môi trường đầu tư minh bạch, công bằng cho công chúng.

Bước vào giai đoạn mới với khát vọng đổi mới và tinh thần cống hiến, HNX cam kết tiếp tục nâng cao chất lượng thị trường, phát triển sản phẩm mới, đẩy mạnh công nghệ số, thúc đẩy quản trị doanh nghiệp, bảo vệ nhà đầu tư, và duy trì sự minh bạch – hiệu quả trong mọi hoạt động. HNX sẽ tiếp tục là cầu nối vững chắc giữa doanh nghiệp – nhà đầu tư – cơ quan quản lý, đóng góp mạnh mẽ vào sự phát triển của TTCK và sự thịnh vượng chung của đất nước.

Phát biểu tại buổi lễ "Kỷ niệm 20 năm khai trương hoạt động Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội" được tổ chức vào chiều 23/6/2025, Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước Vũ Thị Chân Phương khẳng định, UBCKNN ghi nhận và đánh giá cao những nỗ lực bền bỉ của Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội nói riêng và ngành chứng khoán nói chung trong suốt gần 30 năm xây dựng và phát triển thị trường. Từ xuất phát điểm với nhiều hạn chế về nguồn lực, công nghệ và nhận thức của doanh nghiệp lẫn công chúng đầu tư, HNX đã không ngừng đổi mới, chủ động và sáng tạo trong từng bước đi. Đặc biệt, Sở đã làm chủ hệ thống công nghệ lõi từ thiết kế đến vận hành, thúc đẩy doanh nghiệp niêm yết, đa dạng hóa sản phẩm và thị trường, đồng thời đẩy mạnh phổ biến kiến thức đầu tư và lan tỏa các chuẩn mực công khai, minh bạch trong huy động vốn.