Bao thanh toán là hình thức cấp tín dụng thông qua việc mua lại khoản phải thu của bên bán hoặc ứng trước tiền thanh toán thay cho bên mua theo hợp đồng mua, bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ giữa bên mua và bên bán.

Bao thanh toán là một công cụ tài chính quan trọng giúp doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa, cùng doanh nghiệp xuất nhập khẩu cải thiện dòng tiền và mở rộng hoạt động sản xuất kinh doanh mà không cần tài sản bảo đảm. 

Phát biểu tại tọa đàm chính sách về hoạt động bao thanh toán mới đây, TS. Nguyễn Quốc Hùng - Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam (VNBA) còn nêu, bao thanh toán có thể hỗ trợ rất hiệu quả trong nhiều lĩnh vực, giúp doanh nghiệp xoay vòng vốn nhanh, giảm rủi ro và tăng cường năng lực cạnh tranh.

Trong lĩnh vực ngân hàng, hoạt động bao thanh toán giúp các ngân hàng đa dạng hóa sản phẩm tín dụng, mở rộng danh mục dịch vụ, kiểm soát rủi ro tốt hơn.

Mặc dù hành lang pháp lý đã được hoàn thiện với Luật sửa đổi, bổ sung một số điều Luật Các tổ chức tín dụng và Thông tư số 20/2024/TT-NHNN quy định về bao thanh toán và dịch vụ khác liên quan đến bao thanh toán của tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, nhưng tại Việt Nam, dư nợ bao thanh toán hiện chỉ đạt khoảng 16.000 tỷ đồng, chiếm tỷ lệ rất nhỏ so với tổng dư nợ toàn hệ thống gần 17 triệu tỷ đồng.

TS. Nguyễn Quốc Hùng nhận định, tiềm năng phát triển của bao thanh toán tại Việt Nam vẫn còn rất lớn. Hơn nữa, các đối tác quốc tế và nhiều tổ chức tài chính nước ngoài đang dành sự quan tâm lớn đến thị trường bao thanh toán tại Việt Nam.

Đại diện Vietcombank cũng nêu, bao thanh toán là lĩnh vực giàu tiềm năng, đặc biệt trong hỗ trợ chuỗi cung ứng và doanh nghiệp nhỏ và vừa. Sản phẩm bao thanh toán hiện đang tăng trưởng ổn định trên 8% mỗi năm và chiếm khoảng 80% giao dịch toàn cầu.

Tuy nhiên, khung pháp lý cần được thực hiện đồng bộ hơn. Từ góc nhìn quốc tế, ông Jinchang Lai - chuyên gia trưởng củaTổ chức Tài chính Quốc tế (IFC) chia sẻ, bao thanh toán cần bao gồm các yếu tố cấu thành đầy đủ như bảo đảm tín dụng và cơ chế tài khoản chỉ định (lockbox), vốn là chuẩn mực quốc tế nhưng chưa được quy định trong Thông tư số 20/2024/TT-NHNN.

Ngoài ra, đại diện một số ngân hàng cũng đề xuất điều chỉnh định nghĩa về bao thanh toán để đồng bộ với thông lệ quốc tế, áp dụng cơ chế miễn truy đòi theo từng giai đoạn và nới lỏng điều kiện tín dụng để tăng khả năng tiếp cận vốn cho doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Bà Nguyễn Thị Quỳnh Nga - Giám đốc Sản phẩm và Giải pháp Techcombank cho biết, Thông tư số 20/2024/TT-NHNN có nhiều điểm mới nhưng vẫn tồn tại một số khó khăn.

Bao gồm: từ phía khách hàng là nhu cầu bao thanh toán miễn truy đòi, vướng mắc hạch toán; từ phía ngân hàng là khó kiểm tra trùng lặp thế chấp khoản phải thu, thẩm định khách hàng không cư trú, thiếu chuẩn mực quốc tế thống nhất, một số hình thức ít áp dụng.

Vì thế, bà Nga kiến nghị, áp dụng tập quán quốc tế và hoàn thiện pháp lý cho bao thanh toán xuất nhập khẩu, cho phép linh hoạt thẩm định và cấp hạn mức, xây dựng cơ sở dữ liệu khoản phải thu... cũng như thúc đẩy số hóa qua hóa đơn điện tử, hợp đồng số và quản lý dữ liệu tập trung.