Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn nhấn mạnh điều này khi báo cáo trước Ủy ban Thường vụ Quốc hội tại Phiên họp thứ 48 diễn ra ngày 13/8, cho ý kiến về dự án Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi).

Linh hoạt, hiện đại, đáp ứng nhu cầu nhân lực

Tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn cho biết, trong xu thế hội nhập quốc tế sâu rộng, hệ thống giáo dục nghề nghiệp cần được hoàn thiện để đảm bảo tương thích với các chuẩn mực quốc tế cũng như yêu cầu phát triển nguồn nhân lực.

Tuy nhiên, kết quả rà soát thực tế và tiếp thu kinh nghiệm quốc tế cho thấy Luật Giáo dục nghề nghiệp năm 2014 có một số nội dung chưa đồng bộ với Luật Giáo dục và pháp luật có liên quan; có khoảng trống pháp lý; có những quy định chưa phù hợp với đào tạo ở một số lĩnh vực đặc thù; một số quy định quá chi tiết gây khó khăn trong tổ chức thực hiện; chưa phù hợp với thực tiễn.

Xuất phát từ cơ sở chính trị, pháp lý, cơ sở thực tiễn nêu trên, việc xây dựng Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi) để khắc phục những hạn chế, bất cập của Luật Giáo dục nghề nghiệp hiện hành.

Trong đó, dự thảo Luật có nhiều điểm mới được bổ sung như: Chương trình trung học nghề kéo dài 3 năm cho học sinh tốt nghiệp THCS, kết hợp hoàn thiện học vấn phổ thông với đào tạo nghề, khắc phục bất cập mô hình trung cấp 9+ hiện nay, đáp ứng yêu cầu học tập suốt đời và hội nhập quốc tế.

Đồng thời, Luật mở rộng đối tượng tham gia giáo dục nghề nghiệp cho phép cơ sở giáo dục đại học, doanh nghiệp và các cơ sở giáo dục khác đào tạo các trình độ giáo dục nghề nghiệp với điều kiện cụ thể do Chính phủ quy định.

Luật cũng đổi mới nội dung thành lập Hội đồng khoa học và đào tạo tại cơ sở giáo dục nghề nghiệp để tư vấn, phản biện định hướng chuyên môn. Công nhận, chuyển đổi kết quả học tập và năng lực nghề nghiệp đã tích lũy, tạo thuận lợi cho liên thông và học tập suốt đời.

Luật bổ sung các chuẩn giáo dục nghề nghiệp về nhà giáo, cơ sở đào tạo, chương trình, bảo đảm thống nhất tổ chức và đánh giá. Đồng thời, quy định trách nhiệm doanh nghiệp trong đào tạo nhân lực, tiếp nhận thực tập, bố trí chuyên gia hoặc đóng góp kinh phí.

Bên cạnh đó, dự thảo sửa đổi hoàn thiện 33 điều của Luật 2014, tập trung vào chương trình, trình độ, tổ chức giáo dục nghề nghiệp và đối tượng tuyển sinh. Đồng thời, các quy định về cơ cấu tổ chức, quyền tự chủ gắn trách nhiệm giải trình, đội ngũ giảng viên, chính sách tài chính, tài sản và kiểm định chất lượng cũng được làm rõ. Mục tiêu là đổi mới quản lý nhà nước, tăng quyền tự chủ, nâng cao chất lượng đào tạo và bảo đảm các điều kiện thực chất.

Nâng cao chất lượng đào tạo và hợp tác doanh nghiệp

Báo cáo tóm tắt về Báo cáo thẩm tra dự án Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Nguyễn Đắc Vinh khẳng định, dự thảo Luật đã thể chế hóa chủ trương của Đảng, phù hợp Hiến pháp, bảo đảm tính thống nhất pháp luật và tương thích các điều ước quốc tế. Tuy nhiên, cơ quan soạn thảo cần tiếp tục cập nhật, rà soát để thể chế hóa đầy đủ các quan điểm, đặc biệt là nội dung các nghị quyết của Bộ Chính trị về khoa học - công nghệ, hội nhập quốc tế, phát triển kinh tế tư nhân và đột phá giáo dục - đào tạo.

Về nội dung lớn, Thường trực Ủy ban đề nghị làm rõ mô hình “trung học nghề” trong hệ thống giáo dục; mở rộng quy định với cơ sở đào tạo nghề không chính quy; xem xét yếu tố năng lực khi cho phép cơ sở giáo dục đại học đào tạo trình độ cao đẳng, trung cấp.

Đối với tổ chức quản trị, báo cáo tán thành bỏ thiết chế hội đồng trường ở cơ sở công lập để tăng tự chủ, nhưng phải gắn với vai trò lãnh đạo của cấp ủy Đảng. Với cơ sở tư thục, cần quy định rõ thẩm quyền, cơ cấu hội đồng trường để bảo đảm hoạt động hiệu quả, tránh thương mại hóa giáo dục.

Về đội ngũ, Thường trực Ủy ban đề nghị không lặp lại chính sách đã có trong Luật Nhà giáo, chỉ bổ sung chế độ đặc thù; đồng thời làm rõ địa vị pháp lý của giảng viên, giáo viên “đồng cơ hữu”. Doanh nghiệp tham gia đào tạo cần được xác định rõ trách nhiệm, điều kiện.

Về tài chính, cần cụ thể hóa cơ chế ưu đãi, đất đai, thuế, tín dụng; quy định rõ tiêu chí “mức ưu đãi cao nhất” và “ưu đãi đặc biệt” để thúc đẩy hợp tác công - tư. Ngoài ra, báo cáo cũng nhấn mạnh việc bảo đảm quyền tự chủ gắn với trách nhiệm giải trình; làm rõ cơ chế hợp tác, liên kết đào tạo và công nhận văn bằng; hoàn thiện chính sách liên thông giữa các trình độ đào tạo.

Góp ý cho dự án Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi), Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cho rằng, cơ quan chủ trì soạn thảo cần nghiên cứu làm rõ, cụ thể hóa quy định về chương trình trung học nghề, cao đẳng nghề, góp phần khắc phục tình trạng “thầy nhiều hơn thợ” hiện nay.

Đặc biệt, dự thảo Luật cần quy định rõ giáo dục phổ thông là cốt lõi, giáo dục kỹ năng học nghề cho học sinh sau trung học là cơ sở, là một bước phát triển kỹ năng, góp phần sớm phân luồng học sinh.

Cùng với đó, Chủ tịch Quốc hội đề nghị, cần quan tâm xác định cấu trúc chương trình đào tạo nghề; giải quyết vấn đề tương đương văn bằng, xác định rõ giá trị của văn bằng tốt nghiệp đào tạo nghề; chú ý đào tạo chuyên môn và ngoại ngữ trong đào tạo người đưa đi làm việc ở nước ngoài.

Quan tâm đẩy mạnh mô hình hợp tác công - tư trong đào tạo nghề, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn lưu ý, cần có sự hợp tác chặt chẽ giữa Chính phủ, doanh nghiệp, các hội đoàn ở trong nước để giáo dục nghề nghiệp của nước ta đa dạng hơn, bảo đảm đào tạo xong phải có địa chỉ sử dụng ngay, và tập trung vào những lĩnh vực doanh nghiệp trong nước, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài cần.

Chủ tịch Quốc hội đề nghị bổ sung cơ chế, chính sách để hỗ trợ cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất cho trường nghề; hỗ trợ cho giáo viên, người học nghề; cơ chế ưu đãi với các trường nghề do doanh nghiệp mở.