Tập trung một đầu mối

Thực tế cho thấy, hệ thống tiêu chuẩn của các nước đa phần bao gồm hai hình thức: bắt buộc và tự nguyện, trong đó tiêu chuẩn tự nguyện được đa số các nước áp dụng. Riêng với quy chuẩn kỹ thuật sẽ là bắt buộc áp dụng.

Tất cả các nước đều ưu tiên sử dụng các tiêu chuẩn quốc tế làm cơ sở để tham khảo hoặc chấp nhận thành các tiêu chuẩn quốc gia, các thủ tục đánh giá sự phù hợp. Quy trình xây dựng, thẩm định, áp dụng cần phải có bước đi cụ thể vừa đáp ứng với yêu cầu hội nhập vừa phù hợp với trình độ phát triển khoa học công nghệ của mỗi n­ước.

Mặc dù vậy, ở mỗi nước cũng sẽ có những quy định riêng để phù hợp với điều kiện và bối cảnh nền kinh tế xã hội. Cụ thể, tại các quốc gia Đông Nam Á, tiêu chuẩn quốc gia chỉ do một đầu mối là cơ quan tiêu chuẩn hoá quốc gia ban hành. Cơ quan tiêu chuẩn hoá của các nư­ớc ASEAN chịu trách nhiệm ban hành tiêu chuẩn quốc gia và đại diện trong các tổ chức quốc tế, khu vực về tiêu chuẩn hoá.

Nếu tại Thái Lan là Viện Tiêu chuẩn công nghiệp Thái Lan (TISI) thuộc Bộ Công nghiệp, thì tại Malaysia là Tổng cục Tiêu chuẩn Malaysia (DSM) thuộc Bộ Khoa học Công nghệ và Môi trư­ờng; Singapore là Cơ quan tiêu chuẩn hóa quốc gia (Enterprise Singapore); tại Indonesia là Cơ quan tiêu chuẩn hoá quốc gia trực thuộc Chính phủ (BSN)…

Trong số 10 nước thuộc khối ASEAN thì 6 nước có hoạt động tiêu chuẩn hoá khá phát triển là Indonexia, Malaysia, Thái Lan, Việt Nam, Phillipine và Singapore. Các nư­ớc này đều là thành viên chính thức của các tổ chức tiêu chuẩn hoá quốc tế hàng đầu (ISO, IEC, ITU), đóng góp tích cực vào các hoạt động tiêu chuẩn hoá khu vực (APEC,ASEAN, PASC).

Các nư­ớc cũng có hệ thống tiêu chuẩn quốc gia đư­ợc thiết lập và phân loại theo khung phân loại tiêu chuẩn quốc tế ICS. Điều này đã làm cho hoạt động thư­ơng mại trở nên dễ dàng hơn, vư­ợt qua được rào cản kỹ thuật của thị tr­ường khó tính.

Bên cạnh đó, Thái Lan, Malaysia, Indonexia thì tổ chức tiêu chuẩn hóa quốc gia là các cơ quan thuộc Chính phủ. Theo đó, Malaysia ban hành Luật Tiêu chuẩn (Act 549), còn  hoạt động tiêu chuẩn hoá quốc gia ở Indonexia đư­ợc điều chỉnh bởi Nghị định Chính phủ số 102/2000, Luật Tiêu chuẩn của Philipine quy định về việc thành lập Cục Tiêu chuẩn (BS) trực thuộc Bộ Công Thư­ơng (DTI).

Về chiến lược tiêu chuẩn hóa quốc gia, hiện nay, trong khu vực ASEAN chỉ có Indonesia là quốc gia có chiến lược tiêu chuẩn hóa quốc gia. Cơ quan Tiêu chuẩn hóa quốc gia (BSN) Indonesia với tư cách là cơ quan của Chính phủ có chức năng rà soát, xây dựng chính sách quốc gia trong lĩnh vực tiêu chuẩn nhằm hỗ trợ phát triển vĩ mô, và điều phối hoạt động tiêu chuẩn hóa quốc gia từ 2015 – 2025 đối với tất cả các bên liên quan.

Với mục tiêu Chiến lược quốc gia 2015-2025, Indonesia mong muốn “Hệ thống tiêu chuẩn sẽ hỗ trợ cạnh tranh quốc gia và nâng cao chất lượng cuộc sống”. Indonesia xác định thực hiện tiêu chuẩn hệ thống tiêu chuẩn quốc gia nhằm bảo vệ an toàn, an ninh và sức khỏe cộng đồng cũng như bảo tồn môi trường; tăng cường niềm tin vào các sản phẩm quốc gia trên thị trường nội địa; mở ra khả năng tiếp cận các sản phẩm quốc gia trên thị trường toàn cầu; tạo một nền tảng cho hệ thống đổi mới quốc gia; tăng lợi thế cạnh tranh của các sản phẩm quốc gia,

Các nước như Trung Quốc, Nhật Bản, Châu Âu... cũng đặc biệt chú trọng về lĩnh vực này. Theo đó, Trung Quốc ban hành Luật Tiêu chuẩn hóa năm 2017 và đã đạt được thành tựu lớn khi xây dựng và triển khai có hiệu quả Chiến lược tiêu chuẩn hóa ngay sau khi ra nhập WTO.

Ngoài các mục tiêu cần đạt được, Trung Quốc xác định 4 định hướng chiến lược gồm xây dựng các tiêu chuẩn đại diện cho thành tựu đổi mới độc lập; đẩy mạnh tham gia vào hoạt động xây dựng tiêu chuẩn hóa quốc tế, khai thác hiệu quả công nghệ mới của thế giới; trọng tâm phát triển hệ thống tiêu chuẩn trên cơ sở hài hòa lợi ích của các bên liên quan, đảm bảo nguyên tắc tự nguyện.

Kết quả, giai đoạn 1, Trung Quốc đã đạt nhiều thành tích vượt bậc, trong đó phải kể đến việc đưa được hàng nghìn chuyên gia tham gia sâu vào các ban kỹ thuật xây dựng tiêu chuẩn quốc tế. Nhờ đó, từ 2008, Trung Quốc trở thành một trong sáu thành viên thường trực của Hội đồng ISO, ITU, IEC.

Nâng cao vai trò của các tổ chức tiêu chuẩn hóa quốc tế

Cơ quan tiêu chuẩn hóa quốc gia đóng vai trò quan trọng trong hoạt động tiêu chuẩn hóa quốc gia, đặc biệt trong quá trình hội nhập quốc tế. Tại một số nước đã có những quy định cụ thể về vấn đề này. Thậm chí Malaysia, Nhật Bản... đưa hẳn vào Luật tiêu chuẩn. Trong khi Trung Quốc, Nga, Hàn Quốc... quy định chung thuộc các cơ quan Chính phủ.

Đối với các quốc gia khác như Hoa Kỳ, châu Âu thì cơ quan tiêu chuẩn hóa là tổ chức độc lập, nhưng vẫn chịu sự giám sát của Chính phủ và có sự phối hợp chặt chẽ với Chính phủ trong hoạt động tiêu chuẩn hóa. Các ban kỹ thuật tiêu chuẩn được quy định theo nguyên tắc chung trong pháp luật về tiêu chuẩn của các quốc gia, được thành lập bởi cơ quan tiêu chuẩn hóa quốc gia, có nhiệm vụ hỗ trợ cho các cơ quan tiêu chuẩn hóa quốc gia trong hoạt động xây dựng, phổ biến áp dụng tiêu chuẩn.

Cụ thể, Ủy ban kỹ thuật điện quốc tế (IEC) ban hành chiến lược hoạt động với các mục tiêu gắn bó chặt chẽ với thị trường và xã hội. Đồng thời xây dựng mô hình kinh doanh bền vững thông qua việc tạo dựng sự tin tưởng và phổ quát của thương hiệu IEC trên toàn thế giới.

Trong khi Tổ chức Tiêu chuẩn hóa Quốc tế (ISO) đã công bố Chiến lược ISO 2030, trong đó thiết lập tầm nhìn và sứ mệnh của tổ chức nhằm làm cho cuộc sống dễ dàng hơn, an toàn hơn và tốt hơn - được hỗ trợ bởi một loạt các mục tiêu và ưu tiên có thể hành động. Với nỗ lực hợp tác, các thành viên từ 165 quốc gia đã đóng góp vào việc phát triển, hoàn thiện và công bố tiêu chuẩn.

Chiến lược ISO 2030 xác định bốn “động lực chính của sự thay đổi” là các lĩnh vực mà tiêu chuẩn quốc tế có tác động và có mức độ liên quan nhiều nhất trên toàn cầu, đó là: kinh tế, công nghệ, xã hội và môi trường. Chiến lược kết hợp sáu hành động ưu tiên của ISO để đạt được mục tiêu và tối đa hóa tác động trong bối cảnh các động lực thay đổi.