Không đủ cơ sở để giải ngân

Thống kê của Bộ Tài chính cho thấy, trong 11 tháng đầu năm 2020, các bộ, ngành đã giải ngân được 6.312 tỷ đồng vốn đầu tư công nguồn vốn vay nước ngoài, đạt 34,65% vốn kế hoạch giao đầu năm và 45,51% nếu tính trên số kế hoạch năm 2020 đã được điều chỉnh sau khi cắt giảm của các Bộ, ngành (là 4.346 tỷ đồng).

Nguyên nhân lớn nhất dẫn đến tỷ lệ giải ngân thấp như trên được chỉ ra là do không có khối lượng xây dựng cơ bản hoàn thành nên không có hồ sơ thanh toán, không thể giải ngân. Trên thực tế, công tác này cũng chịu ảnh hưởng bởi tác động của đại dịch Covid-19, thiên tai lũ lụt. Tuy nhiên, theo Bộ Tài chính, ngay cả ở các khu vực ít chịu ảnh hưởng bởi thiên tai lũ lụt thì tiến độ triển khai và gửi đơn rút vốn vẫn còn chậm.

Một nguyên nhân khác là dự án đã được bố trí kế hoạch vốn nhưng đang phải thực hiện các thủ tục điều chỉnh điều chỉnh dự án (như gia hạn thời gian thực hiện dự án, gia hạn thời gian giải ngân, điều chỉnh phân bổ các hạng mục sử dụng vốn), điều chỉnh hiệp định vay nên không đủ cơ sở để giải ngân.

Ngoài ra, còn có một số vấn đề từ phía nhà tài trợ như: thời gian cấp ý kiến không phản đối đối với hoạt động mua sắm, tuyển tư vấn của một số dự án kéo dài; một số nhà tài trợ yêu cầu sử dụng tư vấn của nước tài trợ trong thực hiện dự án nhưng chất lượng của tư vấn còn hạn chế, không đảm bảo tiến độ dự án trong khi vai trò, quan điểm của nhà tài trợ đối với hoạt động của tư vấn là không rõ ràng.

Một số dự án vướng cơ chế nên chưa xác định được phần cấp phát/cho vay lại để giao vốn triển khai thực hiện trong năm 2020 (như các dự án của Tổng công ty Phát triển đường cao tốc Việt Nam (VEC) vay Cơ quan Hợp tác quốc tế Nhật Bản (JICA) chưa được cấp có thẩm quyền phê duyệt cơ chế chuyển từ vốn vay lại sang cấp phát).

Thêm vào đó, theo phương thức giải ngân tài khoản đặc biệt của một số nhà tài trợ như Ngân hàng Phát triển châu Á, Ngân hàng Thế giới, Cơ quan hợp tác quốc tế Nhật Bản, nhiều chủ dự án chậm trễ thực hiện thủ tục hoàn chứng từ cho các khoản rút vốn từ tài khoản đặc biệt nhà tài trợ phê duyệt hồ sơ rút vốn bổ sung tài khoản đặc biệt cho các khoản chi nhỏ lẻ thường kéo dài. Việc chuẩn bị hồ sơ rút vốn của các chủ dự án còn chưa kỹ như: hồ sơ chưa đầy đủ, thiếu chính xác, kế hoạch chi tiêu chưa phù hợp.

Thúc đẩy thực hiện dự án để có khối lượng hoàn thành

Để thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công nguồn vốn vay nước ngoài, Bộ Tài chính đã tổ chức nhiều hội nghị trực tuyến với các bộ, ngành, nhà tài trợ nhằm làm rõ các nguyên nhân, chỉ ra các giải pháp để thực hiện giải ngân nguồn vốn này.

Trước hết, Bộ Tài chính đề nghị các bộ, ngành triển khai nhóm giải pháp thúc đẩy việc triển khai thực hiện dự án để có khối lượng hoàn thành cho giải ngân, đặc biệt đối với các dự án kết thúc năm 2020, 2021.

Trong đó, các bộ, ngành chủ dự án có trách nhiệm khẩn trương hoàn tất các thủ tục về đầu tư, xây dựng, về di dân tái định cư, giải phóng mặt bằng để triển khai thực hiện dự án; đẩy mạnh giải ngân các dự án đầu tư có tiềm năng giải ngân, các dự án đã hoàn tất các thủ tục đầu tư, công tác đấu thầu, triển khai ngay việc ký kết đối với các gói thầu đã có ý kiến “không phản đối” của nhà tài trợ. Các bộ ngành có trách nhiệm bố trí đủ vốn đối ứng để thanh toán theo dự toán được giao; phối hợp với Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính để giải quyết các vướng mắc phát sinh. 

Đối với các dự án không sử dụng hết kế hoạch vốn được giao phải đề xuất cắt giảm, Bộ Tài chính đề nghị các bộ ngành xác định cụ thể là cắt giảm của dự án nào. Đồng thời, cần làm rõ dự án nào hoàn toàn không giải ngân được trong năm 2020, dự án nào chỉ giải ngân được một phần, phối hợp với Bộ Kế hoạch và Đầu tư xác định số vốn đã được phân bổ trong giai đoạn 2016-2020 và số vốn đã giải ngân thực tế, nếu thiếu vốn và còn được tiếp tục giải ngân trong các năm sau phải đề xuất đưa vào kế hoạch trung hạn giai đoạn 2021-2025 và kế hoạch vốn đầu tư 2021.

Đối với chương trình/dự án cần điều chỉnh chủ trương đầu tư, các bộ, ngành báo cáo Bộ Kế hoạch và Đầu tư để trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt chủ trương điều chỉnh đầu tư.

Trên cơ sở quyết định của Thủ tướng Chính phủ về điều chỉnh chủ trương đầu tư, Bộ Tài chính phối hợp với các bộ, ngành báo cáo Thủ tướng Chính phủ việc điều chỉnh thời hạn giải ngân, phân bổ vốn theo các hiệp định vay đã ký, và các điều chỉnh khác của hiệp định vay (nếu phát sinh) theo quy định, tuân thủ Luật Ngân sách nhà nước, Luật Quản lý nợ công.

Về kiểm soát chi, giải ngân, xử lý đơn rút vốn của nhà tài trợ, Bộ Tài chính đề nghị các cơ quan chủ quản dự án ODA, vay ưu đãi nước ngoài khẩn trương rà soát, đôn đốc chủ dự án và phối hợp với Bộ Tài chính, Kho bạc Nhà nước hoàn thiện hồ sơ thanh toán gửi Kho bạc Nhà nước để kiểm soát chi, phối hợp với Bộ Tài chính (Cục Quản lý nợ và Tài chính đối ngoại) trong việc giải ngân đối với các khối lượng đã được kiểm soát chi, không để dồn đến cuối năm. Các chủ đầu tư có trách nhiệm thực hiện thủ tục hoàn chứng từ cho các khoản tiền đã rút vốn từ tài khoản đặc biệt. Các cơ quan chủ quản có trách nhiệm kiểm tra, giám sát việc hoàn chứng từ của chủ dự án.

Bộ Tài chính phối hợp với chủ dự án, nhà tài trợ khẩn trương hoàn tất các thủ tục để giải ngân hết số vốn kiểm soát chi tại Kho bạc Nhà nước nhưng chưa hoàn tất giải ngân trên cơ sở hồ sơ rút vốn do chủ dự án gửi. Trong nội bộ Bộ Tài chính, Lãnh đạo Bộ đã chỉ đạo các đơn vị khẩn trương xử lý các công việc sớm nhất, rút ngắn thời gian thực hiện kiểm soát chi không quá 01 ngày, thời gian xử lý đơn rút vốn chỉ còn 1 ngày khi đủ hồ sơ hợp lệ, tăng cường thực hiện kiểm soát chi, rút vốn và giải ngân qua hệ thống công nghệ thông tin...

Việc thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công nói chung và vốn đầu tư công nguồn vay nước ngoài nói riêng đã được Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo quyết liệt. Mới đây, tại Hội nghị giao ban trực tuyến toàn quốc đôn đốc giải ngân vốn đầu tư công ngày 21/8/2020, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đã yêu cầu các bộ trưởng các bộ, trưởng ngành, chủ tịch UBND các cấp trực tiếp chịu trách nhiệm trước Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ về việc giải ngân hết số vốn kế hoạch được giao, đẩy nhanh tiến độ thực hiện giải ngân vốn đầu tư công, không để chậm trễ những việc trong thẩm quyền.

Thủ tướng cũng yêu cầu tổ chức, cá nhân nào làm chậm thì phải kỷ luật nghiêm. Trường hợp không hoàn thành kế hoạch giải ngân theo tiến độ đề ra thì kiểm điểm trách nhiệm của tập thể, người đứng đầu, cá nhân liên quan.