Một số quốc gia Đông Nam Á như Việt Nam, Thái Lan... được hưởng lợi từ việc tái cấu trúc chuỗi cung ứng toàn cầu bằng cách đóng vai trò là kết nối kinh tế cho các đối tác thương mại lớn, nhưng cơ hội để tiếp tục vai trò này có thể đang thu hẹp lại.

Ngân hàng Thế giới (WB) lưu ý trong báo cáo mới nhất được công bố vào ngày 8/10 rằng các nền kinh tế Đông Nam Á hiện có thể chỉ đóng vai trò là đầu mối một chiều.

Nguyên nhân xuất phát từ việc trong khi các quốc gia có thể tận dụng nguồn nhập khẩu và đầu tư của Trung Quốc để thúc đẩy xuất khẩu sang Mỹ thì đầu tư từ Hoa Kỳ lại không thúc đẩy xuất khẩu sang Trung Quốc.

WB cũng cho biết vai trò kết nối một chiều này có thể sẽ bị thu hẹp hơn nữa khi các quy định về xuất xứ hàng hóa trở nên nghiêm ngặt hơn và các hạn chế về xuất khẩu được áp đặt.

Báo cáo của WB cho rằng để chống lại những tác động tiêu cực của các chính sách hạn chế thương mại và công nghiệp đặc trưng đang gia tăng trong những năm gần đây, các nền kinh tế Đông Nam Á có thể hình thành các thỏa thuận thương mại sâu rộng với các đối tác thương mại lớn.

Hơn nữa, lợi ích lan tỏa từ tăng trưởng của Trung Quốc đang giảm dần khi cường quốc kinh tế này phải vật lộn với tình trạng suy giảm tăng trưởng.

Trên thực tế, tăng trưởng của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới từng kéo theo các quốc gia khác nhờ nhu cầu nhập khẩu của mình, nhưng hiện tại tốc độ tăng trưởng của nhu cầu này thậm chí còn chậm hơn tốc độ tăng trưởng GDP của Trung Quốc.

Indonesia, Myanmar và Lào đã được hưởng lợi từ nhu cầu hàng hóa tăng cao của Trung Quốc. Philippines và Thái Lan được hưởng lợi từ nhu cầu ngày càng tăng của Trung Quốc đối với dịch vụ, trong khi Malaysia và Việt Nam được hưởng lợi từ việc hội nhập vào chuỗi giá trị sản xuất toàn cầu và liên kết với Trung Quốc.

WB cho biết, tăng trưởng của Trung Quốc ước tính đã thúc đẩy tăng trưởng của các nước đang phát triển khoảng 1% mỗi năm từ năm 1995 đến năm 2019. Tuy nhiên, con số này giảm xuống còn 0,67% mỗi năm từ năm 2020 đến năm 2023, khi tăng trưởng của Trung Quốc chậm lại.

Do đó, triển vọng về việc giảm dần các lợi ích lan tỏa khiến các quốc gia ở Đông Á và Thái Bình Dương càng cần phải tìm kiếm các nguồn tăng trưởng độc lập, đặc biệt là thông qua cải cách trong nước sâu rộng hơn.

Mặc dù khu vực này đang tăng trưởng mạnh mẽ, nhưng các dấu hiệu cho thấy nhu cầu trong nước đang giảm dần đã xuất hiện, đặc biệt là ở một số nền kinh tế Đông Nam Á, chẳng hạn như Indonesia, Thái Lan và Philippines.

Theo truyền thống, tiêu dùng tư nhân là động lực chính duy trì sự tăng trưởng của các nền kinh tế này, nhưng tốc độ tăng trưởng của nó đã giảm dần theo thời gian.

Xu hướng này thể hiện rõ ở tốc độ tăng trưởng doanh số bán lẻ và nhập khẩu chậm hơn so với giai đoạn trước đại dịch. Trong khi đó, niềm tin của người tiêu dùng trong khu vực vẫn còn yếu.

Báo cáo của WB nhấn mạnh rằng trong số các quốc gia lớn, chỉ có Indonesia dự kiến ​​sẽ tăng trưởng ở mức cao hơn mức trước đại dịch vào năm 2024 và 2025. Dự báo tăng trưởng của Malaysia, Thái Lan và Philippines đều không đáng kể so với giai đoạn từ năm 2015 đến năm 2019.

WB nhấn mạnh, năm ngoái, các khoản thanh toán lãi vay đối với nợ nước ngoài đã tăng đáng kể ở hầu hết các quốc gia trong khu vực. Campuchia, Thái Lan và Việt Nam ghi nhận sự gia tăng rõ rệt về nợ nước ngoài của khu vực tư nhân..

Mặc dù vậy, lạm phát được kiểm soát đã mở ra không gian cho chính sách tiền tệ. Tuy nhiên, Lào và Myanmar tiếp tục bị ảnh hưởng bởi lạm phát cao hơn 20% do áp lực đồng tiền mất giá liên tục.

Mặc dù vậy, theo Manuela V Ferro, Phó chủ tịch WB khu vực Đông Á và Thái Bình Dương, cho biết: “Các quốc gia trong khu vực tiếp tục là động lực tăng trưởng cho nền kinh tế thế giới".

“Để duy trì đà tăng trưởng mạnh mẽ trong trung hạn, các quốc gia phải chủ động hiện đại hóa và cải cách nền kinh tế của mình để điều hướng các mô hình thương mại và thay đổi công nghệ”, chuyên gia này nhấn mạnh