Đó là nhận định của tác giả Michal Stawicki trên trang hỏi đáp Quora, dành cho câu hỏi "Mất bao lâu để từ bỏ một thói quen cũ?". Michal Stawicki là chủ website ExpandBeyondYourself, tác giả các cuốn sách Master Your Time in 10 Minutes a Day (tạm dịch: Quản trị thời gian trong 10 phút mỗi ngày), Learn to Read with Great Speed (tạm dịch: Học cách đọc với tốc độ cực nhanh)…

Theo Michal, về cơ bản, một thói quen là một chuỗi phản xạ có điều kiện đã được in cứng trong não bộ. Cách duy nhất để phá bỏ nó là… phá bỏ luôn bộ não.

Nói cách khác, thói quen là thứ không thể phá bỏ. Chúng chỉ có thể được thay đổi. Chúng ta không thể vứt bỏ một thói quen, nhưng chúng ta có thể điều hướng chúng. Khi một thói quen đã trở thành một phản xạ được lưu vào não, chúng ta chỉ có thể “ghi đè” lên nó bằng một thói quen mới.

Thói quen được lưu trữ trong não thế nào? 

Trên thực tế, một thói quen được lưu lại trong các nơ-ron như một vòng lặp gồm 3 yếu tố: một gợi ý/tác nhân giúp kích hoạt một thói quen, một thói quen đến sau sự kích hoạt, và một điểm cuối cùng trong vòng lặp này (thường được gọi là một phần thưởng).

Tất cả mọi thứ đều có thể là một sự gợi ý/tác nhân: một nơi chốn, một thời điểm trong ngày, một tình trạng cảm xúc, thậm chí là một từ ngữ hoặc một sự kiện nào đó. Vì trí nhớ con người có tính liên kết nên sự gợi ý thường là một chuỗi những sự kiện nhất định. Chẳng hạn, sự chán nản ở nơi làm việc sẽ kích hoạt những hành vi rất khác so với sự chán nản khi đang ở nhà.

Dùng ý thức để thay đổi thói quen

Chúng ta không thể thay đổi được sự kích hoạt. Một chuỗi những điều kiện nhất định sẽ luôn tạo ra một thói quen nào đó. Nhưng nếu dùng ý thức để can thiệp, chúng ta có thể thay đổi được thói quen này bằng cách... tạo ra một thói quen khác. Chẳng hạn, một số người chọn thay thế thói quen hút thuốc lá thành thói quen nhai kẹo cao su bạc hà.

Có một số cách giúp bạn thay đổi thói quen một cách triệt để, đến mức trông có vẻ như bạn đã từ bỏ được thói quen đó. Sự thay đổi đôi khi diễn ra ngay lập tức, đôi khi trong vòng vài ngày, có khi lên đến khoảng 21 ngày. Thông thường, quá trình thay đổi một thói quen dài tương đương với khoảng thời gian chúng ta định hình và thực hiện nó ở lần đầu tiên.

Tuy nhiên, trong hầu hết các trường hợp, thói quen không thể bị phá vỡ, nó chỉ “trông có vẻ” như vậy mà thôi.

Cách nào để từ bỏ thói quen một cách nhanh chóng?

Việc từ bỏ thói quen một cách nhanh chóng chỉ xảy ra ở một trong 2 trường hợp: hoặc là sự kích hoạt thói quen đó đã bị loại ra khỏi cuộc sống của bạn, hoặc là bạn đã trải qua quá trình nhận thức mạnh mẽ đến mức từ chối nó và làm mới lại toàn bộ con người mình.

Nếu bạn chỉ đơn thuần là loại bỏ các tác nhân kích hoạt một thói quen cũ, bạn nên biết được điều đó, nhằm chuẩn bị tâm thế rằng, khi các tác nhân kích hoạt quay trở lại, thói quen cũ của bạn sẽ lại được... giải phóng.

Nếu muốn từ bỏ một thói quen, bạn cần phải xác định những tác nhân của nó và thay thế thói quen cũ bằng thói quen mới. Nếu muốn thúc đẩy quá trình này diễn ra nhanh chóng, chẳng hạn như trong vòng 21 ngày, bạn cần phải tập trung cao độ và lặp đi lặp lại sự thay thế đó. Đối với 99% chúng ta, đây là một nhiệm vụ bất khả thi.

Nói tóm lại, cách tốt nhất để từ bỏ một thói quen là hiểu về chính mình, biết được các tác nhân kích hoạt thói quen, và cần mẫn dần loại bỏ các tác nhân ấy ra khỏi cuộc sống. Việc cần làm sau đó là tạo ra những thói quen hoàn toàn mới để lấp đầy khoảng trống mà những thói quen cũ để lại.