Đề xuất sát sườn

Ba trong số bốn đảng phái lớn nhất của Italy – bao gồm Phong trào 5 sao (M5S), Liên minh phía Bắc cánh hữu và đảng trung hữu Forza Italia đối lập của cựu Thủ tướng Silvio Berlusconi, đã đề xuất một hệ thống tiền tệ song song với đồng euro sau cuộc bầu cử dự kiến diễn ra vào đầu năm tới.

Ý tưởng về hệ thống tiền tệ kép đã được 3 đảng này đưa ra nhằm tận dụng tâm lý bài đồng euro đang ngày một lan rộng trên khắp đất nước, đồng thời là công cụ để Rome tránh khỏi những biến động và khủng hoảng có thể châm ngòi cho một cuộc chia ly giữa Italy và Eurozone.

Tuy nhiên, tân lãnh đạo đồng thời là ứng cử viên Thủ tướng của đảng dân túy M5S Luigi Di Maio tuyên bố rằng M5S không muốn rời khỏi Liên minh châu Âu (EU), mà chỉ muốn thay đổi các quy định của liên minh này.

Phát biểu với báo giới trong ngày đầu tiên nắm giữ cương vị lãnh đạo M5S, ông Di Maio, 31 tuổi, nói: “Chúng tôi muốn ở lại EU, nhưng đồng thời muốn thay đổi một loạt hiệp định vốn gây tổn thương cho nền kinh tế và các hoạt động kinh doanh của Italy. Chúng tôi đã đề xuất một chương trình gồm 7 điểm lên Nghị viện châu Âu về đồng euro, trong đó kịch bản tổ chức trưng cầu ý dân về đồng tiền chung này là điểm cuối cùng”.

Khái niệm về hệ thống tiền tệ song song đã xuất hiện từ trước đó rất lâu. Cựu Thủ tướng Berlusconi vẫn thường hay nhắc đến đồng AM-lira của các đồng minh Italy thời sau chiến tranh thế giới lần thứ hai, hay như trường hợp của một trong những đồng tiền thành công nhất franc Thụy Sỹ. Đồng tiền này chính thức được sử dụng vào năm 1934 trong các giao dịch kinh doanh, và đến nay vẫn giữ vai trò quan trọng trong việc tìm kiếm nguồn tín dụng giá rẻ trong thời kỳ suy thoái. 

Ông Berlusconi cho biết ý tưởng từng được đưa ra trước đó về “mini BoT” của đảng Liên minh phía Bắc, một dạng chứng khoán chính phủ ngắn hạn và không lãi suất trên quy mô nhỏ, được sử dụng như đồng tiền nội tệ nhằm chi trả cho các hoạt động của chính phủ, các nhà cung cấp, đóng thuế và an sinh xã hội, là không quá khác biệt so với ý tưởng về một hệ thống tiền tệ song song mà ông đang cân nhắc.

Người phát ngôn của đảng Liên minh phía Bắc Claudio Borghi cho hay hình thức sử dụng này sẽ giúp thuyết phục người dân cũng như các doanh nghiệp sử dụng đồng tiền mới. Thậm chí, ông Borghi đã cho thực hiện những cuộc khảo sát trên Twitter và Facebook để tìm ra thiết kế được ưa chuộng nhất của đồng tiền tệ mới “mini BoT”.

Theo ông này, Italy cần phải chuẩn bị cho sự sụy đổ của đồng euro, mà theo ông hiện giờ chỉ còn là vấn đề thời gian, và qua đó “đánh tiếng” rằng ông ủng hộ thành lập hệ thống tiền tệ mới.

Người Italy vẫn luôn ưu ái đồng tiền chung châu Âu kể từ khi đồng tiền này chính thức ra mắt vào năm 1999. Tuy nhiên, kể từ khi gia nhập Eurozone, Italy luôn là nền kinh tế suy yếu nhất và vì thế nhiều người đổ lỗi cho đồng euro vì đã khiến mức sống của họ giảm và tỷ lệ thất nghiệp cao.

Một cuộc thăm dò của Winpoll vào tháng 3 vừa qua cho thấy chỉ có khoảng một nửa người Italy ủng hộ tiếp tục sử dụng đồng euro, trong khi một cuộc điều tra toàn EU khác vào tháng 7 của trung tâm nghiên cứu Đức Bertelsmann Stiftung cho thấy chỉ 17% người Italy hài lòng với các hướng đi của EU. Con số này chỉ bằng một nửa con số trung bình được ghi nhận ở EU.

Giới đầu tư đã bán trái phiếu Chính phủ Italy vào tháng trước, sau khi cựu Thủ tướng Berlusconi lên tiếng ủng hộ việc in đồng tiền mới sử dụng trong nước để bơm thêm tiền vào nền kinh tế. Song song với đó, đồng euro sẽ được sử dụng trong tất cả các giao dịch quốc tế và của khách du lịch.

Mục tiêu thật sự

Nhiều ý kiến cho rằng tác động của việc vận hành 2 hệ thống tiền tệ song song sẽ là rất lớn, trong đó phải kể đến việc làm tăng nợ công, sự phản đối của Brussels và đặc biệt, nếu được thực hiện trên quy mô lớn sẽ dẫn đến hậu quả là Italy cuối cùng phải rời khỏi Eurozone.

Rất có thể sự thành công của đồng tiền mới sẽ thuyết phục người dân Italy rằng nền kinh tế nước này vẫn có thể vận hành tốt mà không cần đến đồng euro.

Điều này được cho là sẽ mang lại sự thay đổi trên phương diện chính trị của Italy và khiến kịch bản “đất nước hình chiếc ủng” rời khỏi Eurozone trở nên rõ nét hơn. Ở đây mang hơi hướng của nước Anh khi London tuy là thành viên EU nhưng đã đủ tỉnh táo để duy trì đồng Bảng đầy giá trị của mình và đang xúc tiến các thủ tục “ly hôn” với châu Âu.

Một số nhà lập pháp đảng M5S và đảng Liên minh phía Bắc cánh hữu cho rằng việc thành lập hệ thống tiền tệ kép, mặc dù bị Ủy ban châu Âu (EC) phản đối, vẫn sẽ tạo sức ép lên Brussels và đối tác của Italy nhằm buộc họ phải sửa đổi các quy tắc tài chính để Rome có thêm “đất” chi tiêu và cắt giảm thuế.

Tuy nhiên, những người ủng hộ kế hoạch này mạnh mẽ nhất lại chính là những đối tượng có tư tưởng bài đồng euro và thừa nhận rằng mục đích chính là chuẩn bị nền tảng để Italy rời Eurozone khi thời cơ chín muồi.

Người phát ngôn của đảng Liên minh phía Bắc Claudio Borghi nhận định rằng với việc vận hành hai đồng tiền tệ song song, nền kinh tế Italy vẫn có thể hoạt động kể cả trong trường hợp Ngân hàng trung ương châu Âu (ECB) cố gắng “làm khó” Rome bằng cách chặn hết các đường thanh khoản đồng euro của nước này

Đồng quan điểm trên, thậm chí cả những chuyên gia kinh tế ủng hộ “đồng lira mới” cũng phải thừa nhận rằng phương án này sẽ gây ảnh hưởng tiêu cực đến “núi nợ” khổng lồ của Chính phủ Italy, hiện cao thứ hai trong khu vực Eurozone, chỉ đứng sau Hy Lạp. Tuy nhiên, những chuyên gia này cũng tin rằng rủi ro này sẽ được bù lấp bởi những tác động tích cực về tăng trưởng kinh tế.