Hành vi chuyển giá, trốn thuế ngày càng tinh vi, phức tạp

Hiện nay, các doanh nghiệp có phát sinh giao dịch liên kết, các doanh nghiệp FDI tại Việt Nam có thể chuyển lợi nhuận ra nước ngoài thông qua việc chi trả lãi vay hoặc lãi suất cho công ty có quan hệ liên kết vay không theo giá thị trường như: chi trả các chi phí dịch vụ cho công ty mẹ ở nước ngoài... với mục tiêu giảm tối đa số thuế thu nhập doanh nghiệp phát sinh nộp tại Việt Nam. Cùng với sự phát triển lớn mạnh không ngừng của các tập đoàn đa quốc gia, các hành vi chuyển giá, trốn thuế ngày càng tinh vi, phức tạp.

Trước tình trạng trên, hàng năm, ngay từ đầu năm, Cục Thuế TP. Hà Nội đã chỉ đạo rà soát, đánh giá thực trạng kê khai thông tin giao dịch liên kết trên địa bàn; Phân tích cơ sở dữ liệu tài chính, kết quả kinh doanh của từng doanh nghiệp có giao dịch liên kết; Xây dựng đề cương, các bước công việc triển khai cụ thể đến từng doanh nghiệp để xây dựng kế hoạch thanh tra kiểm tra các doanh nghiệp có giao dịch liên kết.

Theo ông Mai Sơn, Cục trưởng Cục Thuế TP. Hà Nội, qua các trường hợp đã phát hiện và xử lý vi phạm về giá chuyển nhượng, vi phạm cơ bản là cố tình thực hiện các giao dịch không tuân thủ giá thị trường với các bên liên kết nhằm giảm thiểu số thuế thu nhập doanh nghiệp phải nộp. Trong đó, hành vi vi phạm thường là doanh nghiệp vi phạm về giá chuyển nhượng không chứng minh được các căn cứ xác định giá chuyển nhượng phù hợp với quy định của pháp luật (về phương pháp xác định giá thị trường cũng như sử dụng các giao dịch độc lập để so sánh).

Bên cạnh đó, các hành vi khác thường gặp như: doanh nghiệp có dấu hiệu vi phạm về giá chuyển nhượng thực hiện đồng thời các giao dịch với bên liên kết và bên không liên kết với mức giá khác nhau; Không kê khai hoặc kê khai không đầy đủ về giao dịch với các bên có quan hệ liên kết khi quyết toán thuế thu nhập doanh nghiệp; Sử dụng dữ liệu so sánh trên Báo cáo giá thị trường không phù hợp, không chứng minh được nguồn gốc, xuất xứ; Không điều chỉnh dữ liệu kê khai liên quan đến nghĩa vụ thuế theo dữ liệu trên Báo cáo giá thị trường của chính bản thân doanh nghiệp.

Thanh tra, xử lý hàng nghìn tỷ đồng

Trong 3 năm 2017-2019, Cục Thuế TP. Hà Nội đã thanh tra tại 254 doanh nghiệp doanh nghiệp có giao dịch liên kết. Tổng số xử lý qua thanh tra là 3.277 tỷ đồng (bình quân 12,9 tỷ đồng/doanh nghiệp), trong đó, số tiền thuế truy thu, phạt là 641 tỷ đồng, giảm lỗ 2.639 tỷ đồng; phát hiện và xử lý 96 doanh nghiệp có giao dịch liên kết do vi phạm các quy định về giá thị trường theo quy định tại Thông tư 66/2010/TT-BTC của Bộ Tài chính và Nghị định số 20/2017/NĐ-CP của Chính phủ.

Đồng thời, tổng số xử lý về giá là 4.249 tỷ đồng, cụ thể: điều chỉnh tăng thu nhập chịu thuế 1.672 tỷ đồng, giảm lỗ 2.252 tỷ đồng, truy thu thuế thu nhập doanh nghiệp và phạt 325 tỷ đồng. Các trường hợp phát hiện và xử lý vi phạm về chuyển giá, chuyển lợi nhuận đã tạo hiệu ứng xã hội nhằm răn đe, cảnh báo các truờng hợp cố tình vi phạm về chuyển giá, chuyển lợi nhuận.

Để đạt được kết quả trên, Cục Thuế TP. Hà Nội đã không ngừng nâng cao kỹ năng nghiệp vụ trong công tác thanh tra chống chuyển giá, chuyển lợi nhuận. Trong kỹ năng phân tích hồ sơ giao dịch liên kết, cơ quan thuế đã thu thập thông tin về doanh nghiệp, vẽ sơ đồ các mối quan hệ liên kết, sơ đồ giao dịch liên kết để thực hiện phân tích tại cơ quan thuế trước khi tiến hành thanh tra tại doanh nghiệp. Việc thu thập, phân tích thông tin giao dịch liên kết thực hiện cùng với việc phân tích chức năng và rủi ro gánh chịu của doanh nghiệp.

Về kiểm tra hồ sơ giá thị trường, Cục Thuế TP. Hà Nội đã chú trọng kiểm tra Hồ sơ giá thị trường trong thanh kiểm tra, việc lựa chọn phương pháp xác định giá thị trường, việc sử dụng dữ liệu so sánh của doanh nghiệp có phù hợp các quy định không. Cùng với việc kiểm tra các thủ tục về lưu giữ hồ sơ, nội dung giải trình của doanh nghiệp về phương pháp xác định giá... để phát hiện kịp thời những sai phạm về thủ tục kê khai, về hồ sơ chứng minh tính tuân thủ theo giá thị trường trong giao dịch liên kết

Từ phân tích hồ sơ, vẽ sơ đồ mô hình tổ chức, mô hình giao dịch, phân tích chức năng hoạt động, xác định các giao dịch trọng yếu có dấu hiệu vi phạm giá thị trường, thu thập dữ liệu so sánh để xây dựng cơ sở dữ liệu về giá giao dịch độc lập, tỷ suất lợi nhuận... của các doanh nghiệp tương đồng làm cơ sở so sánh, xác định căn cứ pháp lý để xác định lại giá chuyển nhượng của doanh nghiệp.

Trên cơ sở các kết quả đã đạt được, trong thời gian tới, Cục Thuế TP. Hà Nội tiếp tục thực hiện các giải pháp đồng bộ từ nghiên cứu xây dựng các tiêu chí nhận diện các doanh nghiệp có dấu hiệu vi phạm về giá chuyển nhượng để lựa chọn doanh nghiệp tiến hành thanh tra; chú trọng công tác đào tạo bồi dưỡng nâng cao nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác thanh tra kiểm tra; xây dụng cơ sở dữ liệu; đổi mới cách thức và phương pháp triển khai thanh tra kiểm tra giá chuyển nhượng... nhằm chống thất thu ngân sách nhà nước.