Ngổn ngang bất cập

Một sự bất thường nhưng đã trở thành cố hữu trên thị trường vàng Việt Nam trong nhiều năm qua là sự chênh lệch khá xa về giá giữa trong nước và thế giới. Đã có thời điểm giá vàng Việt Nam quy đổi theo tỷ giá VND/USD bỏ xa giá vàng thế giới đến trên 4 triệu đồng/lượng, gây nhiều thiệt hại cho người mua. Sự chênh lệch này chính là mảnh đất màu mỡ cho tình trạng đầu cơ và nhập lậu vàng. Hoạt động đầu cơ và nhập lậu vàng diễn ra dưới nhiều thủ đoạn, hình thức đã đẩy công tác quản lý vào thế khó, buộc phải đưa ra những giải pháp tình thế. Việc giới đầu cơ thu gom USD để mua vàng, làm tỷ giá tăng, ảnh hưởng đến các mặt hàng nhập khẩu khác và làm VND mất giá... là những hệ quả không mới.

Theo TS. Nguyễn Đại Lai, chuyên gia kinh tế: Nếu giá vàng trong nước cao hơn giá vàng thế giới trên 400 ngàn đồng/lượng đã bị coi là có sự làm giá của giới đầu cơ thì việc giá vàng trong nước bỏ xa giá vàng thế giới có lúc đến hơn 4 triệu đồng/ lượng là một sự thao túng trắng trợn. Nếu giá trị của vàng ở khắp nơi trên thế giới được đo bằng tuổi vàng thì ở Việt Nam do cơ chế cấm nửa vời nên tuổi của vàng không quan trọng bằng miếng vàng đó mang thương hiệu gì. Nhà nước cấm mọi loại vàng miếng trừ vàng SJC đã tạo nên thế độc quyền cho DN trong sản xuất kinh doanh vàng miếng, khiến giá vàng SJC luôn cao hơn giá vàng thế giới ít nhất 2,5 triệu đồng/lượng. Trong khi giá vàng các thương hiệu khác lại ngang bằng, thậm chí thấp hơn giá vàng thế giới đến 1 triệu đồng/ lượng, dù chúng vẫn có tuổi vàng “9999” giống hệt tuổi vàng SJC. “Trong lúc thị trường vàng còn độc quyền và cách biệt với giá thế giới như vậy, nhưng hiếm thấy động thái của Ngân hàng Nhà nước (NHNN), từ việc giảm hay tăng vàng từ kho dự trữ ngoại hối nhà nước để tham gia can thiệp. Trái lại, chủ yếu chỉ thấy động thái tăng cường chương trình “SJC hóa”, bằng cách tăng cường dập lại và dập mới vàng “phi SJC” thành vàng miếng SJC. Chỉ nhờ cơ chế mà SJC có được siêu quyền năng và tha hồ hốt bạc” – TS. Nguyễn Đại Lai cho biết.

Việc quản lý, kiểm soát và tiến tới thu hẹp thị trường vàng vật chất là biện pháp cần thiết của NHNN thời gian qua. NHNN đã liên tiếp ban

hành các thông tư với chủ trương loại bỏ vàng ra khỏi hệ thống tín dụng và tổ chức lại thị trường vàng, dù nội dung các thông tư có lúc siết chặt, lúc nới lỏng nhưng chưa nhất quán. Quyết tâm nhằm lập lại thị trường vàng của NHNN được thể hiện rất rõ qua các các văn bản pháp quy như: Thông tư 11/2011/TT-NHNN ban hành ngày 29/4/2011; Thông tư 32/2011/TT-NHNN ban hành ngày 6/10/2011; Thông tư 12/2012/TT-NHNN ban hành ngày 27/4/2012 và gần nhất là Thông tư 24/2012/TT-NHNN ngày 23/8/2012, tuy nhiên, các động thái trên chỉ là giải pháp mang tính tình thế. Trên thực tế, cái thị trường và người dân cần hơn cả là sự ổn định và tính bền vững, minh bạch vẫn chưa đạt được, thị trường vẫn chưa mang lại những hiệu quả mong muốn. Mặt khác, sự điều hành của các ngân hàng thương mại (NHTM) huy động vốn qua vàng còn chưa hợp lý. Cụ thể, một lượng khá lớn vàng huy động đã bị các NHTM bán ra nay phải mua lại với giá cao, trong khi nguồn vàng khan hiếm, gây áp lực tăng giá. Giá vàng thế giới tăng, tạo lợi nhuận cho những người cất trữ vàng, từ đó lại tiếp tục kích thích thói quen cất giữ vàng của người dân cũng là yếu tố tác động ngược chiều với những nỗ lực của NHNN.

Hiện nay, hình ảnh dễ thấy vẫn là “ngổn ngang trên thị trường vàng”. Thay vì đứng lên trên và có khoảng cách ở vai trò quản lý, nay NHNN đã tiếp cận, điều hành việc sản xuất cung cầu vàng miếng cho thị trường, kể cả chỉ đạo phân phối thông qua mạng lưới mà theo dự kiến sẽ là các chi nhánh, phòng giao dịch các NHTM và các công ty vàng lớn có vốn điều lệ 100 tỷ VND trở lên. Điều này đồng nghĩa với việc NHNN gánh vác trách nhiệm nhiều hơn, trực tiếp hơn với Chính phủ và với dư luận xã hội về diễn biến thị trường vàng.

Cần giải pháp mới

Trước những bất cập còn ngổn ngang trên thị trường vàng Việt Nam hiện nay, một giải pháp mang tính thực tiễn của thị trường là vấn đề được nhiều chuyên gia kinh tế đưa ra. Mục tiêu của quản lý, ngoài việc kiểm soát phải đạt được là yêu cầu khơi thông dòng chảy cung ứng vàng cho thị trường và bổ sung nguồn vàng có kiểm soát khi cần thiết. Không sợ hãi vàng mà phải thâm nhập nó, thừa nhận nó như một phần thiết yếu của đời sống và huy động nó phục vụ nền kinh tế quốc gia. Bên cạnh việc xóa bỏ độc quyền sản xuất vàng miếng như hiện nay, NHNN cần có chính sách để huy động nguồn vàng rất lớn hiện đang còn tồn đọng trong dân.

Theo ông Nguyễn Thành Long, Chủ tịch Hiệp hội kinh doanh vàng Việt Nam, để giải quyết phần nào bất ổn trên thị trường vàng hiện nay, NHNN nên gia hạn ngày chấm dứt việc phát hành chứng chỉ huy động vàng của các NHTM, thay vì ngày 25/11/2012 như Thông tư 12/2012/ TT-NHNN quy định, để giảm bớt áp lực lên giá cả thị trường. Nên xem xét giải pháp NHNN trực tiếp nhập vàng và hướng đường đi của lượng vàng nhập này đến đúng địa chỉ để giải quyết thanh khoản vàng cho các NHTM. Mặt khác, cần nghiên cứu thực hiện chủ trương tiếp tục huy động vàng trong dân nhưng không phải để NHTM kinh doanh, mà NHNN sẽ phát hành chứng chỉ vàng dài hạn để gom vàng về NHNN. Số vàng huy động được sẽ dùng làm tài sản thế chấp các ngân hàng hoặc tổ chức tài chính nước ngoài để vay ngoại tệ với lãi suất thấp, đem về phục vụ các dự án phát triển kinh tế xã hội quốc gia.

Đồng tình với quan điểm trên, TS. Vũ Đình Ánh - Chuyên gia kinh tế cho rằng: Để tạo sự minh bạch cho thị trường vàng, nên chuyển toàn bộ phần sản xuất, cung cấp vàng miếng về NHNN và NHNN sẽ thực hiện chức năng như một công ty in tiền quốc gia. Toàn bộ phần kinh doanh còn lại của SJC thì tự duy trì, khi đó chúng ta sẽ tạo ra thị trường cạnh tranh một cách thật sự, một thị trường kinh doanh vàng miếng với lợi ích chung của cả nền kinh tế.