Số đề phát sinh là một vấn đề nan giải đối với hoạt động xổ số kiến thiết (XSKT); tâm lý chung ai cũng muốn giàu có và may mắn, tâm lý này đã được các chủ đề khai thác tối đa, xác suất trúng thưởng và tỷ lệ trả thưởng cao hơn XSKT nên đã thu hút người dân lao vào trò chơi cờ bạc dưới hình thức số đề.

Mặt khác, việc xử lý chủ đề và người chơi đề còn nhẹ, chủ yếu là nhắc nhở, cao hơn thì phạt tiền (phạt cho tồn tại), do đó nhiều người lao vào cờ bạc đỏ đen dưới hình thức số đề mà không sợ bị tù tội. Đối với những người đứng ra tổ chức hoạt động số đề, làm chủ đề… chỉ có rất ít vụ việc bị bắt giữ, hầu như không có án tù. Chủ yếu sử dụng biện pháp xử lý hành chính, tỷ lệ truy tố rất nhỏ trong số các vụ bị bắt giữ nên ít có tác dụng răn đe đối với các chủ đề, thư ký đề.

Qua số liệu thống kê của các cơ quan bảo vệ pháp luật cho thấy tình hình các loại tội phạm liên quan đến hoạt động cờ bạc số đề, cá độ bóng đá ở nhiều nơi trên địa bàn Thành phố có chiều hướng gia tăng mạnh cả về số vụ và số bị cáo, phương thức cũng như thủ đoạn phạm tội ngày càng tinh vi hơn, mức độ sát phạt bằng tiền ngày càng lớn. Đây là hình thức đánh bạc phổ biến ở tất cả các quận, huyện, thị xã nội, ngoại thành Hà Nội, ảnh hưởng không nhỏ đến đời sống văn hóa, ảnh hưởng xấu đến tình hình an ninh trật tự, an toàn xã hội và gây bức xúc trong nhân dân.

Riêng đối với loại hình cờ bạc cá độ bóng đá, đây là loại hình thức cờ bạc diễn ra hết sức phức tạp không những hình thành những đường dây trong nước mà còn quan hệ với các tổ chức cờ bạc ở nước ngoài như Ma Cao, Hồng Kông, Trung Quốc… lượng tiền được huy động vào cá độ bóng đá rất lớn và số tiền này được chuyển qua các trung tâm cá độ bóng đá ở nước ngoài. Đây là loại hình thức cờ bạc có quy mô hoạt động rộng lớn mà bọn tội phạm áp dụng nhiều phương tiện hiện đại công nghệ cao như máy vi tính, điện thoại di động thế hệ mới, máy Fax không dây, thanh toán tiền qua ngân hàng, thẻ tín dụng, các dịch vụ chuyển tiền nhanh. Hoạt động cờ bạc trong cá độ bóng đá được tổ chức chặt chẽ và rất tinh vi, có tổ chức rộng rãi và có số lượng người tham gia đông, lượng tiền lớn, chủ độ thu lợi nhuận cao nhưng không trực tiếp đứng ra tổ chức vì số đối tượng này thường đứng đằng sau để chỉ đạo cho đối tượng thân cận đứng ra tổ chức. Chúng giao dịch qua hệ thống máy tính, mật khẩu, để vào trang cá độ bóng đá cho các con bạc để họ tham gia cá độ. Số tiền cá độ thắng thua được thanh toán thông qua các chân rết. Chúng thành lập các công ty, cửa hàng cầm đồ… để lấy danh nghĩa làm nơi giao dịch thanh toán, hoạt động này thường mang tính chất liên tỉnh, xuyên quốc gia. Đối tượng tham gia đủ các thành phần trong xã hội nhưng phần lớn là những đối tượng có tiền. Nhiều tầng lớp nhân dân ham thích xem môn thể thao bóng đá, lúc đầu họ xem cho vui, qua quá trình xem, ham mê dẫn đến tình trạng cá độ bóng đá bằng tiền mặt. Khi các con bạc bị thua nhiều không có khả năng thanh toán, sinh ra trốn nợ, các đối tượng tổ chức đánh bạc câu kết với số đối tượng cầm đồ để cầm cố tài sản con bạc, hợp thức hóa số tiền do thua cờ bạc. Đồng thời, do việc nợ nần trong cá độ không thanh toán được, các đối tượng thường sử dụng vũ lực và thuê côn đồ đâm thuê chém mướn đến thanh toán nhau theo luật rừng, gây mất trật tự trị an, thậm chí chết người làm phát sinh nhiều vụ trọng án xuất phát từ cá độ bóng đá.

Trước tình hình đó, ngày 24/7/2012, UBND thành phố Hà Nội đã tổ chức Hội nghị đẩy mạnh hoạt động XSKT gắn với tăng cường các biện pháp đấu tranh phòng chống tệ nạn cờ bạc số đề, cá cược bóng đá trên địa bàn thành phố Hà Nội. Sau 3 năm thực hiện Chỉ thị 09/CT-UBND ngày 29/12/2008 của Ủy ban nhân dân Thành phố, bước đầu đã thu được những kết quả nhất định, tuy nhiên cũng còn rất nhiều hạn chế. Tệ nạn cờ bạc số đề, cá cược hoạt động ngầm bất hợp pháp đã gây ra mất trật tự trị an và bức xúc trong xã hội, lấn át hoạt động XSKT của Nhà nước gây thất thu không nhỏ cho ngân sách.

Phải khẳng định không phải vì có hoạt động XSKT mà tệ nạn cờ bạc số đề phát triển, vì trên thực tế từ năm 1962 đến năm 1980, hoạt động XSKT ở Thủ đô phát triển khá mạnh nhưng không hề có tệ nạn cờ bạc số đề. Vì vậy, cần nghiên cứu để phát triển mạnh mẽ hoạt động XSKT; đồng thời, phải đẩy mạnh công tác đấu tranh phòng chống tệ nạn cờ bạc số đề nhằm ổn định an ninh trật tự, hướng dẫn người dân vui chơi giải trí lành mạnh.

Năm 1994, Bộ Tài chính cho phép Công ty XSKT Thủ Đô thí điểm phát hành loại hình xổ số Lôtô. Nó đã đáp ứng phần nào nguyện vọng của nhân dân, đồng thời hạn chế một phần tệ nạn số đề thông qua xổ số nhà nước thống nhất quản lý.

Nhưng cho đến nay, có người vẫn cho rằng xổ số Lôtô với số đề chỉ là một. Hiểu như thế là hoàn toàn không đúng. Về hình thức thì giống nhau, nhưng về bản chất chúng khác nhau cơ bản. Về cơ sở pháp lý, xổ số Lôtô cũng là một loại hình xổ số kiến thiết, xổ số Lôtô được Nhà nước cho phép phát hành. Xổ số Lôtô hoạt động công khai và người mua vé xổ số Lôtô được Nhà nước bảo đảm quyền lợi đầy đủ, hợp pháp.

Còn số đề hoàn toàn không có cơ sở pháp lý nào. Nhà nước không cho phép kinh doanh số đề, vì vậy các chủ đề hoạt động là bất hợp pháp. Người mua số đề không được bảo đảm quyền lợi hợp pháp. Thực tế cho thấy chủ đề kinh doanh được tiền bỏ túi cá nhân, nếu thua lớn không có khả năng chi trả thì chạy làng. Đã có rất nhiều chuyện đau lòng xảy ra do cay cú, sát phạt nhau, nhiều vụ án hình sự đâm chém nhau, gây ra án mạng chỉ vì số đề làm rối loạn trật tự xã hội. Xổ số Lôtô cũng là hình thức xổ số kiến thiết, tiền tích luỹ của xổ số Lô tô phục vụ các mục đích phúc lợi công cộng; còn số đề hoàn toàn là hình thức cờ bạc nhằm hốt đầy tiền của nhân dân vào túi chủ đề. Tệ nạn số đề còn còn gắn với lối sống ăn tiêu phung phí, tiếp tay cho tệ nạn mê tín dị đoan, lao vào cờ bạc số đề, nhà nước mất đi nhiều cán bộ. Số đề còn gây ra nhiều vấn đề xã hội nhức nhối làm giảm sút chất lượng, năng suất lao động của lực lượng sản xuất, bỏ bê sản xuất, công tác học tập, thiệt hại đáng kể đến sự phát triển kinh tế – xã hội của đất nước.

Chúng ta cần phân biệt rõ bản chất của hai hình thức xổ số Lôtô và số đề.

Hiện nay, cũng có ý kiến cho rằng không nên phát hành loại hình xổ số Lôtô vì thực tế vẫn có người đam mê cờ bạc đã mua nhiều xổ số Lôtô chẳng khác nào đánh số đề. Tôi cho rằng việc còn có người ham mê cờ bạc là một tồn tại thực tế của xã hội. Nếu không có hình thức xổ số Lôtô thì những người đó vẫn dùng tiền đó vào đánh số đề hoặc vào một hình thức cờ bạc nào đó.

Cần phải thừa nhận rằng tệ nạn số đề là một tồn tại xã hội chúng ta đang phải khắc phục. Xổ số Lôtô ra đời sau khi đã có số đề là nhằm đấu tranh chống sự lan tràn của số đề, nhằm khuyến khích và hướng dẫn sự đóng góp của nhân dân khi mua vé số để tích luỹ vào ngân sách nhà nước, dành xây dựng các công trình phúc lợi công cộng, thay vì trước đó họ dồn tiền vào làm giàu bất hợp pháp cho các chủ đề. Trên thực tế, xổ số Lôtô đã có tác dụng hạn chế nạn số đề, điều tiết được sự đóng góp của nhân dân thông qua hoạt động XSKT. Trong tình hình hiện nay, nếu chúng ta chưa có biện pháp đặc hiệu loại bỏ được nạn số đề, lại bỏ không phát hành xổ số Lôtô thì đương nhiên nạn số đề càng phát triển và Nhà nước cũng mất đi một khoản thu nhất định..

Vì vậy, việc phát hành xổ số Lôtô còn có mục đích hạn chế nạn số đề, hướng dẫn mọi người tham gia vào các loại hình xổ số Nhà nước thống nhất quản lý.

Tuy nhiên, sự việc nào cũng có hai mặt, mặt chưa đạt của xổ số Lôtô là còn thủ công lạc hậu và phải chăng là ý thức của người mua vé số chưa nhận thức được ý nghĩa xây dựng của xổ số là “ích nước lợi nhà”, mà còn lao theo con đường ham mê được, thua. Trách nhiệm của chúng ta là phải tiếp tục tuyên truyền về mục đích và ý nghĩa của xổ số kiến thiết nói chung và xổ số Lôtô nói riêng. Chính vì vậy, việc đấu tranh chống tệ nạn số đề là trách nhiệm chung của toàn xã hội nhưng trong đó, trách nhiệm chính là của cấp ủy, chính quyền các cấp; phải coi đây cũng là nhiệm vụ chính trị để lãnh đạo, chỉ đạo điều hành hệ thống chính trị, các cơ quan chức năng trong phạm vi quản lý của mình cùng tham gia đấu tranh phòng chống, trong đó có sự phân công, phân cấp, phân định rõ trách nhiệm cho từng tổ chức, cá nhân. Đấu tranh chống tệ nạn số đề chính là việc chăm lo phát triển hoạt động XSKT, tạo ra môi trường thuận lợi để thúc đẩy hoạt động XSKT phát triển mạnh mẽ, lành mạnh, đúng định hướng của nhà nước, XSKT phải vươn lên làm chủ thị trường, đáp ứng được đầy đủ nhu cầu vui chơi, giải trí của nhân dân. Đối với đặt cược bóng đá, một số nơi còn gọi là xổ số thể thao, loại hình này tồn tại ở nhiều nước phát triển. Việc cho phép cá cược dưới sự kiểm soát của Nhà nước sẽ tạo ra một sân chơi mới hạn chế bớt những hoạt động chui lủi, khó kiểm soát. Tuy nhiên, cũng không nên quá kỳ vọng sẽ xóa được nạn cờ bạc cá độ bất hợp pháp, mà thực chất đây chỉ là hình thức chiếm lĩnh thị trường, động viên thêm nguồn thu vào ngân sách nhà nước. Để quản lý hoạt động này, Nhà nước cần xây dựng khung pháp lý, tổ chức nên một sân chơi minh bạch trong khuôn khổ của Pháp luật để hướng dẫn người dân vào các hoạt động có sự quản lý của Nhà nước, giảm thiểu những tác động tiêu cực đối với xã hội./.