Bảo đảm công khai, minh bạch, hài hòa lợi ích khi bồi thường, thu hồi đất

Phát biểu ý kiến liên quan đến nội dung bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh, phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng, đại biểu Vương Thị Hương - Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Hà Giang cho biết, dự thảo Luật đã quy định cụ thể các trường hợp thật cần thiết thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc phòng đảm bảo phù hợp với quy định của Hiến pháp.

Theo đại biểu, việc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi thu hồi đất phải bảo đảm công khai, minh bạch, hài hòa lợi ích của Nhà nước, người có đất bị thu hồi và nhà đầu tư. Phải làm sao để người dân có đất bị thu hồi có chỗ ở, bảo đảm cuộc sống bằng hoặc tốt hơn, phù hợp với truyền thống văn hóa, phong tục, tập quán của cộng đồng dân cư.

Đồng quan điểm với đại biểu Vương Thị Hương, đại biểu Nguyễn Hải Dũng - Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Nam Định cho biết, tại Khoản 32, Điều 79 quy định trường hợp thu hồi đất để thực hiện các dự án, công trình vì lợi ích quốc gia, công cộng không thuộc các trường hợp quy định từ khoản 1 đến khoản 31 của Điều này thì Quốc hội sửa đổi, bổ sung về các trường hợp thu hồi đất của Luật này theo trình tự, thủ tục rút gọn.

Đại biểu Nguyễn Hải Dũng cho rằng quy định như thảo Luật lần này đã đảm bảo phù hợp với Điều 54 của Hiến pháp, đó là Nhà nước thu hồi đất do tổ chức, cá nhân đang sử dụng trong trường hợp thật cần thiết và do luật định thì báo cáo với Quốc hội. Theo đại biểu, quy định này đã khắc phục được tình trạng quy định chung chung và không rõ ràng như dự Luật trước đây.

Liên quan đến bồi thường, hỗ trợ, tái định cư đối với các trường hợp đặc biệt quy định tại Điều 92, đại biểu Nguyễn Duy Minh -  Đoàn đại biểu Quốc hội TP. Đà Nẵng cho biết, thực tế hiện nay, việc thực hiện xây dựng các dự án, các công trình giao thông các mức, nhất là cầu vượt và hầm chui gây ảnh hưởng rất lớn đến nhà ở và hoạt động kinh doanh, cuộc sống của người dân tại các khu vực này. Tuy nhiên, việc xác định mức độ ảnh hưởng, giá trị thiệt hại và việc hỗ trợ đền bù cụ thể chưa có cơ sở pháp lý để có chính sách hỗ trợ đền bù, dẫn đến các trường hợp khiếu nại, khiếu kiện về đất đai kéo dài.

Do đó, đại biểu này đề nghị Ban soạn thảo nghiên cứu bổ sung quy định bồi thường đối với trường hợp không thuộc diện thu hồi đất nhưng bị ảnh hưởng giảm giá trị sử dụng đất khi đầu tư xây dựng công trình dự án theo Điều 78 và Điều 79. Đồng thời, đề nghị giao Chính phủ quy định chi tiết điều này để làm cơ sở cho các địa phương thực hiện.

Quán triệt nguyên tắc chỉ bồi thường giá trị đất theo mục đích trong Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất

Phát biểu thảo luận, đại biểu Lê Thanh Vân – Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Cà Mau cho rằng, cần quán triệt nguyên tắc nhất quán trong bồi thường giá đất. Cụ thể là chỉ bồi thường giá trị đất theo mục đích ghi trong Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Tất cả thành viên trong xã hội đều được hưởng lợi từ giá trị gia tăng từ đất do Nhà nước đầu tư. 

Theo đại biểu Lê Thanh Vân, Nhà nước bên cạnh thực hiện quy hoạch đối với dự án đất ở đất thương mại, đất khu đô thị còn phải đứng ra giải phóng mặt bằng. Nhà nước định ra không gian gần như 1 sản phẩm quy hoạch để tiến hành đấu giá đất, đấu giá dự án. Tiền thu được phục vụ thu hồi chi phí nhà nước đầu tư cho quy hoạch chi tiết, kết nối hạ tầng (thực chất đây là đầu tư công dẫn dắt đầu tư tư), chi phí bồi thường tái định cư, đầu tư phát triển hạ tầng phục vụ lợi ích chung. Đồng thời, không phân biệt dự án công, dự án tư, tránh tình trạng hai giá, bất bình đẳng dễ nảy sinh mâu thuẫn.

Đại biểu Lê Thanh Vân đề nghị xác định phương pháp bồi thường, vấn đề lựa chọn phương án phù hợp với từng loại đất và có nguyên tắc trong Luật. Theo đó, đất ở gắn với quyền tài sản, tài sản trên đất cần áp dụng phương pháp so sánh thị trường, thậm chí là phương pháp thặng dư. Đất sản xuất thì lấy phương pháp thu nhập kết với phương pháp khấu trừ… Nếu xác định được trong luật những nguyên tắc đó thì Chính phủ có cơ sở hướng dẫn thực hiện.

Ngoài ra, Nhà nước cần khuyến khích hỗ trợ tài chính, lãi suất, miễn giảm thuế có thời hạn, cấp quyền sử dụng đặc biệt nếu như mảnh đất có thể sử dụng vào những việc phù hợp với mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của Đất nước, có lợi cho cả Nhà nước, doanh nghiệp, người dân. 

Đồng ý kiến với đại biểu Lê Thanh Vân, đại biểu Trần Văn Tuấn – Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Bắc Giang cho biết, tại Điều 79 quy định về các trường hợp Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia đã liệt kê 31 trường hợp cụ thể.

Tuy nhiên, đại biểu còn băn khoăn: “Liệt kê các trường hợp cụ thể như vậy có thể vẫn chưa bao quát hết. Vì vậy, tôi mạnh dạn đề xuất với Quốc hội xem xét, chỉnh sửa, bổ sung Điều 79 và các điều khoản liên quan trong dự thảo luật theo hướng Nhà nước thu hồi đất đối với các trường hợp thực hiện dự án phát triển kinh tế - xã hội, nhất là thu hồi để chuyển đổi mục đích sử dụng thực hiện dự án.”

Lý giải về đề nghị này, đại biểu Trần Văn Tuấn nêu, với 31 trường hợp do nhà nước thu hồi đất được quy định tại Điều 79 phạm vi bao quát là khá rộng. Các trường hợp dự án phát triển kinh tế - xã hội còn lại thuộc diện thỏa thuận chuyển nhượng quyền sử dụng đất là không nhiều. Cùng với đó, không có căn cứ cụ thể, thuyết phục đối với việc phân biệt trường hợp Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội, vì lợi ích quốc gia công cộng với trường hợp chuyển nhượng quyền sử dụng đất khác.

"Xét cho cùng mọi trường hợp chuyển nhượng quyền sử dụng đất đều phải tuân thủ pháp luật, phải phù hợp với các quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng...", đại biểu Trần Văn Tuấn nhấn mạnh.