Chao đảo trước nguy cơ suy thoái

Những biến động mạnh mẽ trên các thị trường tài chính-tiền tệ toàn cầu ngay trong tháng đầu năm 2016 có thể coi là tín hiệu đầu tiên báo hiệu một năm nhiều sóng gió và bất ngờ trên thị trường thế giới.

Các chuyên gia phân tích nhìn nhận thỏa thuận cắt giảm sản lượng của Tổ chức Các nước Xuất khẩu Dầu mỏ (OPEC) nhằm vực dậy giá dầu, việc nước Anh chia tay Liên minh châu Âu (EU) hay còn gọi là Brexit, sự kiện tỷ phú Donald Trump chiến thắng trong cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ và những lo ngại về nợ và chính sách tỷ giá của Trung Quốc là những yếu tố dẫn tới nhiều xáo trộn trên các thị trường toàn cầu trong năm 2016. 

Những ngày đầu tiên của năm, các thị trường tài chính thế giới chao đảo trước nỗi lo ngại về nguy cơ suy thoái của kinh tế Trung Quốc. Chỉ trong 10 ngày giao dịch đầu tiên, thị trường chứng khoán toàn cầu mất hơn 4.000 tỷ USD, chỉ số chứng khoán S&P 500 giảm gần 8%, trong khi đồng Nhân dân tệ (NDT) giảm giá hơn 1,4% so với đồng USD. Thị trường trái phiếu toàn cầu cũng biến động mạnh do các ngân hàng trung ương can thiệp vào thị trường ngoại hối, trong khi giới đầu tư đổ tiền vào trái phiếu chính phủ để “tránh bão”.

Sau một khởi đầu không mấy thuận lợi, giới tài chính nhìn nhận rằng dù đáng lo ngại, song những “sóng gió” này chưa đủ để đẩy thế giới vào một cuộc suy thoái mới. Tuy nhiên, ngay sau đó thị trường liên tiếp đón nhận thêm những bất ngờ. Sự bùng nổ của công nghệ khai thác dầu đá phiến cộng thêm việc các nước OPEC chưa đạt được sự đồng thuận về chính sách khai thác dầu mỏ đã góp phần đẩy giá dầu thô Brent Biển Bắc giảm xuống còn 27,10 USD/thùng.

Cổ phiếu và trái phiếu của các công ty dầu mỏ rớt giá mạnh, trong khi Saudi Arabia - nước xuất khẩu dầu mỏ hàng đầu thế giới - cho rằng mức giá 30 USD/thùng dầu thô là mức thấp phi lý. Cũng trong tháng đầu năm 2016, Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BoJ) đã khiến cả thế giới ngỡ ngàng với việc tung ra chính sách lãi suất âm. Động thái này của BoJ đã khiến giới đầu tư phải bán tháo cổ phiếu ngân hàng và dòng vốn từ Nhật khi đó đã đổ về thị trường châu Âu và châu Mỹ nhằm tìm kiếm cơ hội đầu tư sinh lời tốt hơn. 

Thị trường tài chính liên tục dậy sóng

Sau khi giai đoạn biến động tiêu cực đầu năm có thể coi là tạm lắng, thị trường tài chính toàn cầu lại dậy sóng trở lại với cuộc trưng cầu ý dân về việc nước Anh đi hay ở lại EU. Ngay trước cuộc trưng cầu này, giới đầu tư tỏ ra khá tin tưởng vào khả năng nước Anh sẽ ở lại Liên minh châu Âu. Do vậy, thị trường toàn cầu thực sự sốc và cảm thấy bất an với kết quả nước Anh chọn giải pháp Brexit.

Quyết định này đã khiến đồng bảng Anh rớt giá mạnh so với các đồng tiền chủ chốt và tụt xuống mức thấp nhất trong 31 năm so với đồng USD, trong khi các thị trường chứng khoán châu Âu, Mỹ lao dốc. Tuy nhiên, cú sốc Brexit và quyết định tái khởi động chính sách nới lỏng tiền tệ của Ngân hàng Trung ương Anh lại giúp thị trường trái phiếu hồi phục. Tính đến tháng 8/2016, các chỉ số của thị trường trái phiếu toàn cầu đạt mức cao nhất và tổng giá trị tài sản trên thị trường trái phiếu có mức lãi suất dưới 0% đã tăng lên đến 13.400 tỷ USD.   

Dư chấn Brexit chưa qua, thế giới lại "xôn xao" vì cuộc bầu cử tổng thống của nước Mỹ. Tuy sự kiện này có thể không gây nhiều xáo trộn như Brexit, nhưng cũng khá “ồn ào” và khiến các bên tham gia thị trường theo sát từng diễn biến của cuộc bầu cử.

Trong vài giờ đồng hồ đầu tiên sau khi kết quả bầu cử được công bố, các thị trường chứng khoán đã mất điểm mạnh, nhưng sau đó lại nhanh chóng phục hồi. Nhiều người đánh giá chính quyền mới dưới sự lãnh đạo của ông Donald Trump sẽ thực hiện các biện pháp kích cầu thông qua chính sách nới lỏng tài chính, cắt giảm thuế và đơn giản hóa các quy định đối với hoạt động kinh doanh.  

Giới phân tích cũng lưu ý rằng các chính sách của chính quyền mới sẽ tiếp thêm sức mạnh cho kinh tế Mỹ, song cũng sẽ làm tăng tỷ lệ lạm phát. Điều này có lẽ sẽ đặt dấu chấm hết cho “kỷ nguyên” trái phiếu lãi suất cực thấp. Trong tháng 12/2016, tổng giá trị trái phiếu lãi suất dưới 0% đã giảm xuống dưới mức 11.000 tỷ USD, trong khi thị trường chứng khoán Mỹ tăng điểm và liên tục lập các mức kỷ lục.

Giới đầu tư cũng tăng cường việc bán trái phiếu, đặc biệt là sau khi Ngân hàng Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) quyết định nâng lãi suất trong cuộc họp bàn về chính sách cuối cùng của năm. Động thái này cho thấy rất có thể Fed sẽ đẩy nhanh kế hoạch thắt chặt chính sách tiền tệ trong năm tới.

Cuối tháng 11/2016, các nước thành viên OPEC cuối cùng đã đạt được thỏa thuận cắt giảm sản lượng lần đầu tiên kể từ năm 2008 tại cuộc họp ở thủ đô Vienna (Áo) trong một nỗ lực nhằm vực dậy giá dầu thô. Bước sang tháng 12/2016, các nước sản xuất dầu mỏ ngoài OPEC cũng tán thành việc giảm nguồn cung dầu để hỗ trợ giá dầu thô.

Vào thời điểm cuối năm, vấn đề nợ của Trung Quốc cùng với tình trạng đồng NDT yếu là nhân tố chi phối những biến động trên thị trường. Khả năng Fed tiếp tục tăng lãi suất trong năm 2017 và tác động của nó đối với Trung Quốc đang trở thành thách thức không nhỏ đối với các nhà hoạch định chính sách và giới đầu tư ở Trung Quốc.

Đồng USD tiếp tục mạnh lên có thể sẽ làm tiêu tan những nỗ lực của Trung Quốc trong việc ổn định giá đồng nội tệ và kiểm soát tình trạng thoái vốn khỏi nước này, đồng thời nó cũng làm tăng khả năng nền kinh tế lớn thứ hai thế giới sẽ phải tăng lãi suất trong ngắn hạn.