Nông sản bẩn làm mất niềm tin của người tiêu dùng

Tại hội thảo "Nông nghiệp an toàn: Giải pháp thúc đẩy thực thi trách nhiệm trong quản lý chuỗi giá trị nông nghiệp" vừa được tổ chức tại Hà Nội, ông Phùng Hữu Hào, Phó cục trưởng Cục quản lý chất lượng Nông lâm và Thủy sản (Bộ NN&PTNT) cho biết, tính đến tháng 6/2016, tỷ lệ cơ sở sản xuất kinh doanh nông lâm thủy sản được kiểm tra đạt yêu cầu (loại A/B) về điều kiện đảm bảo ATTP đã tăng lên 79,76%, tỷ lệ cơ sở sản xuất kinh doanh nông lâm thủy sản xếp loại C được tái kiểm tra và nâng hạng A là 35,84%.

Cùng với đó, tỷ lệ mẫu vi phạm qua giám sát sản phẩm rủi ro cao, nhiều bức xúc như thịt, rau, thủy sản nuôi đã giảm, có chuyển biến nhưng kết quả không đạt vẫn còn cao.

Tuy nhiên theo đại diện Hội Nông dân, tình trạng lạm dụng thuốc bảo vệ thực vật, kháng sinh, sử dụng chất cấm, hóa chất trong trồng trọt, chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản và bảo quản, chế biến trên thực tế vẫn còn diễn biến phức tạp, đang gây bức xúc dư luận xã hội.

Riêng trong năm 2015, cơ quan chức năng đã phát hiện 77.946 cơ sở chế biến, kinh doanh vi phạm quy định an toàn thực phẩm; 32.060 tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh vật tư nông nghiệp và nông lâm thủy sản vi phạm sử dụng chất cấm, hóa chất kháng sinh; tiêu hủy hơn 100 tấn mỡ động vật, thịt, hải sản, cam, rau; có 4.965 người bị ngộ độc và 23 người tử vong.

Nông sản Việt không chỉ mất tiềm tin đối với người tiêu dùng ở thị trường nội địa mà còn ở thị trường nước ngoài. Theo chuyên gia kinh tế TS. Lê Đăng Doanh, một thực trạng đáng lo ngại là tình trạng vi phạm các quy định về chất lượng và vệ sinh ATTP diễn ra kéo dài và không giảm bớt ở hầu hết các thị trường chủ yếu.

Điển hình là thủy sản xuất sang Nhật Bản thường xuyên gặp khó khăn do vượt dư lượng kháng sinh cho phép, bị bơm mước hay tạp chất vào tôm để tăng trọng, kể cả nhét đinh vào đầu tôm để tăng trọng lượng. Ở đây, "con sâu không chỉ làm rầu nồi canh" mà còn phá hỏng thương hiệu quốc gia khi phía Nhật Bản nhiều lần đe dọa đình chỉ nhập khẩu tôm...

Theo đánh giá của các chuyên gia, nguyên nhân thực trạng này là do vai trò, trách nhiệm, sự vào cuộc của một số địa phương trong công tác ATTP còn hạn chế; chậm truy xuất, điều tra xử lý sự cố mất ATTP và phối hợp chặt chẽ với cơ quan truyền thông, nhằm công khai đầy đủ, kịp thời, chính xác kết quả kiểm tra, thanh tra các trường hợp vi phạm. Việc tuân thủ quy định về ATTP của các cơ sở kinh doanh chưa cao, đặc biệt là các cơ sở nhỏ lẻ...

Siết chặt thanh tra, quản lý

Trước thực trạng này, theo ông Mạc Quế Anh, Tổng thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Hà Nội nhấn mạnh, cơ quan quản lý phải cố gắng hơn, siết chặt các quy định và thanh, kiểm tra để giám sát, ngăn chặn tối đa thực phẩm không an toàn trên thị trường.

Đồng quan điểm này, ông Lê Đăng Doanh cũng cho rằng, các cơ quan chức năng của nhà nước, các hiệp hội cần phải tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục thanh tra, trừng phạt nghiêm khắc các hành vi vi phạm pháp luật, gây tác hại đến sức khỏe cộng đồng và làm mất uy tín của nông sản nước nhà.

Còn theo đại diện của Bộ Công Thương, để giúp nông sản an toàn phát triển, người tiêu dùng cần nâng cao vai trò trong việc cùng chung tay hỗ trợ xây dựng chuỗi cung ứng nông sản. Trong đó, chấp nhận và ủng hộ nông sản có xuất xứ, xác nhận an toàn với giá cả hợp lý, nói không với thực phẩm bẩn. Đồng thời, phối hợp với các tổ chức chính trị - xã hội có chức năng giám sát, phát hiện các hành vi gian lận thương mại, vi phạm hình sự lĩnh vực sản xuất, kinh doanh nông sản an toàn.

Ví dụ, để đưa thực phẩm sạch vào các chợ cần bổ sung thêm các tram kiểm soát tại các cửa ngõ ra vào thành phố, kịp thời phát hiện, ngăn chặn thực phẩm lậu, không rõ nguồn gốc.

Cùng với đó là xây dựng cách thức truy xuất nguồn gốc thực phẩm cũng để hạn chế thực phẩm bẩn. Liên quan đến vấn đề truy xuất nguồn, bà Võ Ngân Giang, đại diện FAO nhấn mạnh, người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến nguồn gốc, kênh phân phối nào, có đạt yêu cầu an toàn thực phẩm, có chứng chỉ an toàn không? Do đó, nhà sản xuất cũng phải tự hỏi người tiêu dùng có tin chất lượng sản phẩm của mình không? Khi có sự việc xảy ra cần phải nhanh chóng xác định mắt xích bị lỗi: sản xuất hay phân phối, bảo quản.

"Truy xuất nguồn gốc là khả năng theo dõi thức ăn hoặc thực phẩm qua các công đoạn sản xuất, chế biến và phân phối cụ thể. Trong những năm qua các loại bệnh có nguồn gốc động vật có thể lây lan cho con người, các vi phạm sinh vật gây bệnh như H5N1… Vì vậy cần truy xuất để loại bỏ các mầm mống bệnh tật này", bà Giang chia sẻ.

Cùng với đó, các đại biểu cũng đề xuất, Hội Nông dân cần tuyên truyền, vận động nâng cao nhận thức của nông dân, tạo sự chuyển biến căn bản trong sản xuất, kinh doanh, tiêu dùng sản phẩm nông nghiệp đảm bảo an toàn. Xây dựng và nhân rộng các mô hình nông nghiệp, thủy, hải sản an toàn, quảng bá, hỗ trợ nông dân tiêu thụ nông sản an toàn; tham gia giám sát việc chấp hành pháp luật ATTP ở nông thôn.

Đặc biệt truyền thông đóng một vai trò quan trọng trong việc xây dựng chuỗi cung ứng nông sản an toàn, trong đó cần giúp người tiêu dùng biết được các địa điểm kinh doanh nông sản an toàn cũng như nhận diện được nông sản an toàn. Đồng thời phát hiện, lên án các cơ sở sản xuất, kinh doanh thực phẩm bẩn và tuyên dương cơ sở sản xuất, kinh doanh thực phẩm an toàn nhằm tạo động lực trong sản xuất, kinh doanh nông sản an toàn.