Các hoạt động kinh tế luôn thay đổi cùng với sự phát triển của số hóa, toàn cầu hóa và sự xuất hiện của các mô hình kinh doanh hoàn toàn mới đã có sự thay đổi nhanh chóng trong toàn nền kinh tế - xã hội. Điều này đòi hỏi các cơ quan quản lý nhà nước, đặc biệt là cơ quan thuế cần tăng cường và nâng cao chất lượng quản lý thuế, thích nghi với sự thay đổi của các hoạt động kinh tế.

Thuế thu nhập cá nhân (TNCN) đã được hơn 180 nước trên thế giới áp dụng, không chỉ xác định nghĩa vụ của mỗi công dân với quốc gia, mà còn góp phần tăng cường bình đẳng, tăng đóng góp của mỗi cá nhân vì sự thịnh vượng chung của đất nước, thể hiện định hướng chính sách, mục tiêu phát triển của quốc gia.

Các sàn thương mại điện tử lớn nhất trên thế giới (như eBay, Amazon, Bestbuy,...) đều đã và đang thực hiện nghĩa vụ tính thuế doanh thu (hoặc thuế giá trị gia tăng) đối với từng đơn hàng, sau đó, nộp vào ngân sách thay cho người bán trên sàn của mình.

Khi người mua đặt hàng, sẽ có số thuế tạm tính được cộng vào tiền thanh toán. Số thuế này sẽ được xác định chính xác tại email xác nhận đơn hàng gửi đến cho người mua. Các thông tin về quy định tính và nộp thuế thay cho người bán thường được các sàn điện tử thông báo công khai trên website của mình.

Có thể ví dụ trường hợp sàn thương mại điện tử eBay. Từ ngày 01/01/2021, đã có tổng số 44 cơ quan thuế các nước yêu cầu eBay thực hiện nghĩa vụ nộp thuế thay cho người bán.

Theo đó, tại mục thông tin về thuế dành cho người bán hàng, eBay thông báo rõ người bán hàng có trách nhiệm phải chịu các khoản thuế và phí bao gồm: thuế doanh thu, thuế thu nhập và thuế nhập khẩu (với người mua ở nước ngoài). Các loại thuế trên trích từ các đơn hàng sẽ được eBay thu hộ và nộp cho cơ quan thuế nước sở tại thay cho người bán.

Trước đó, từ năm 2018, cơ quan thuế các nước phát triển như Anh, Mỹ, Úc, Đức đã triển khai các biện pháp để thu thuế doanh thu thông qua các sàn điện tử.

Khi người mua thực hiện mua hàng từ người bán ở nước ngoài, thì giao dịch này phải thuộc đối tượng chịu thuế ở nơi tiêu thụ (nơi người mua ở).

Tại Trung Quốc, ngoài việc thực hiện thu hộ, nộp hộ thuế cho người bán, cơ quan thuế còn yêu cầu doanh nghiệp kinh doanh sàn điện tử phải xuất hóa đơn cho khách hàng, đồng thời, khai báo thông tin về hoạt động mua bán, các thông tin về thuế có liên quan của các giao dịch cho cơ quan thuế và lưu trữ các thông tin này trong tối thiểu 3 năm.

Tuy nhiên, thực tế triển khai đã cho thấy, người bán không phải lúc nào cũng xác định được số thuế phải nộp cho mỗi quốc gia mà họ bán hàng tới. Do vậy, các nước đã ban hành các đạo luật yêu cầu các sàn giao dịch điện tử phải có nghĩa vụ xác định nghĩa vụ thuế của người bán và thu hộ rồi nộp cho cơ quan thuế.

Có thể thấy, dù việc áp dụng không giống nhau, song việc thực hiện nghĩa vụ nộp thuế thay của các sàn giao dịch điện tử cho người bán tại nhiều nước cho thấy một xu thế mới trong quản lý thuế tại các cơ quan thuế trên thế giới về việc lấy người nộp thuế là trung tâm để hỗ trợ.

Tháng 3/2019, Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) đã ban hành tài liệu “Vai trò của người tạo lập nền tảng kỹ thuật số trong việc thu thuế giá trị gia tăng/thuế doanh thu đối với hoạt động kinh doanh qua mạng”.

Theo đó, OECD khuyến nghị các nước nên thống nhất cách thức và có chế độ quy định người tạo lập nền tảng kỹ thuật số (các sàn giao dịch điện tử) là người có trách nhiệm đầy đủ và duy nhất trong việc xác định số thuế phải nộp của các đơn hàng, thu hộ và nộp cho cơ quan thuế.

Việc càng nhiều quốc gia thống nhất cách thức này, sẽ tạo điều kiện cho các sàn dễ dàng hơn trong việc thực hiện và giảm chi phí tuân thủ của họ.

Từ thực tiễn trên, ngày 01/6/2021, Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư số 40/2021/TT-BTC hướng dẫn thuế GTGT, thuế TNCN và quản lý thuế đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh. 

Ngày 01/8 tới đây, Thông tư số 40/2021/TT-BTC chính thức có hiệu lực, được kỳ vọng sẽ hỗ trợ cá nhân kinh doanh có thể kê khai đúng, đủ, kịp thời nghĩa vụ thuế TNCN, mở ra một hướng mới cho các cá nhân kinh doanh được quyền ủy quyền hoặc thực hiện thỏa thuận với các sàn giao dịch thương mại điện tử trong việc thực hiện kê khai thay, nộp thay cá nhân kinh doanh trong thực hiện nghĩa vụ với nhà nước.

Tuy nhiên, theo Tổng cục Thuế, việc khai thay và nộp thuế thay trên các sàn thương mại điện tử sẽ chưa phải thực hiện ngay từ ngày 1/8/2021.

Tổng cục Thuế sẽ có giải pháp phối hợp với sàn giao dịch thương mại điện tử để nghiên cứu một lộ trình phù hợp. Sau đó, báo cáo cấp có thẩm quyền để đưa ra lộ trình phù hợp với thực tế, tạo điều kiện thuận lợi cho các sàn giao dịch thương mại điện tử thực hiện theo quy định của pháp luật.