Kinh nghiệm quốc tế

Phát hiện sớm, can thiệp kịp thời cho các hệ thống BHTG của Hiệp hội BHTG quốc tế (IADI, 2013) và các ngân hàng yếu kém là điều quan trọng cho hoạt động ổn định, hiệu quả của hệ thống BHTG. Điều này giúp tổ chức BHTG nhanh chóng tích lũy và phân bổ tài chính, nhân lực, nguồn lực hợp lý nhằm thực hiện hiệu quả chi trả cho tiền gửi; hoặc thỏa thuận việc chuyển tiền gửi như một phần của giao dịch mua lại và tiếp nhận. Việc can thiệp kịp thời ở giai đoạn đầu có thể làm giảm khả năng phải xử lý ngân hàng, góp phần duy trì sự ổn định hệ thống và niềm tin công chúng, bảo vệ người gửi tiền và giảm thiểu thiệt hại cho quỹ BHTG.

Thông thường, cơ quan giám sát ngân hàng (là Ngân hàng Trung ương hoặc một tổ chức chuyên biệt, độc lập) chịu trách nhiệm phát hiện sớm và can thiệp kịp thời ngân hàng yếu kém. Trong đó, vai trò của tổ chức BHTG phụ thuộc vào mô hình hoạt động của các tổ chức BHTG và đặc điểm từng quốc gia.

Việc giao nhiệm vụ phát hiện sớm các ngân hàng có vấn đề cho tổ chức BHTG giúp tạo cơ chế đối chiếu chéo giữa cơ quan chịu trách nhiệm chính trong hoạt động thanh tra, giám sát và tổ chức BHTG; từ đó, giảm thiểu sự nhân nhượng, cải thiện hiệu quả giám sát hệ thống và giảm tác động của rủi ro đạo đức trong thực thi chính sách BHTG. 

Tại một số quốc gia, tổ chức BHTG được trao quyền thực hiện hành động khắc phục nhanh hoặc các hình thức can thiệp khác. Mục tiêu là nhằm yêu cầu các ngân hàng khắc phục những khiếm khuyết, quản lý rủi ro hợp lý và tối thiểu hóa các thiệt hại cho người gửi tiền, hệ thống ngân hàng và toàn bộ nền kinh tế. 

Theo kết quả khảo sát thường niên của IADI năm 2020, 45% tổ chức BHTG tham gia trả lời khảo sát có chức năng giám sát rủi ro liên quan đến việc phân tích và đánh giá mức độ rủi ro của các tổ chức thành viên; 86 tổ chức BHTG tham gia trả lời khảo sát cho biết có biện pháp khắc phục kịp thời trong quốc gia của họ và 33% tổ chức BHTG tham gia trả lời khảo sát có tham gia thực hiện biện pháp khắc phục kịp thời.

Để tổ chức BHTG tham gia hiệu quả vào việc phát hiện sớm và can thiệp kịp thời các tổ chức tham gia BHTG yếu kém, tổ chức BHTG cần được tiếp cận chính xác các thông tin liên quan và cần có cơ chế thích hợp cho việc chia sẻ thông tin, và phối hợp hành động. Việc chia sẻ thông tin nên được cụ thể hóa bởi luật hoặc các thỏa thuận chính thức.

Khảo sát thường niên IADI năm 2020 cũng chỉ ra, 46% tổ chức BHTG tham gia trả lời khảo sát có thỏa thuận với các thành viên khác trong mạng lưới an toàn tài chính (phổ biến nhất là thỏa thuận giữa tổ chức BHTG và Ngân hàng Trung ương); 50% tiếp cận thông tin từ các tổ chức thành viên và cơ quan giám sát; 54% tham gia trả lời khảo sát được truy cập thông tin người gửi tiền và thông tin tài chính của ngân hàng yếu kém.

Liên hệ với Việt Nam

Tại Việt Nam, NHNN là cơ quan giám sát các TCTD và quyết định áp dụng biện pháp xử lý các TCTD yếu kém. Theo đó, BHTG Việt Nam có nhiệm vụ: theo dõi, kiểm tra việc chấp hành các quy định pháp luật về BHTG; kiến nghị NHNN xử lý vi phạm quy định của pháp luật về BHTG; tổng hợp, phân tích và xử lý thông tin về tổ chức tham gia BHTG; tham gia vào quá trình kiểm soát đặc biệt đối với tổ chức tham gia BHTG theo quy định của NHNN.

Như vậy, BHTG Việt Nam hỗ trợ NHNN trong quá trình phát hiện sớm và can thiệp kịp thời các TCTD yếu kém thông qua việc giám sát từ xa, kiểm tra tại chỗ và tham gia vào quá trình kiểm soát đặc biệt. Tuy nhiên, vai trò, nhiệm vụ của thành viên Ban Kiểm soát đặc biệt là cán bộ của BHTG Việt Nam chưa được quy định cụ thể phần nào ảnh hưởng tới hiệu quả thực hiện nhiệm vụ của BHTG Việt Nam.

Theo quy định tại Luật BHTG, BHTG Việt Nam được yêu cầu các tổ chức tham gia BHTG cung cấp thông tin về tiền gửi được bảo hiểm. Đối với các thông tin báo cáo khác phục vụ cho việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ của BHTG Việt Nam như báo cáo tài chính, chỉ tiêu và báo cáo thống kê… của tổ chức tham gia BHTG, BHTG Việt Nam được tiếp cận, khai thác từ kho dữ liệu của NHNN theo quy định tại Thông tư số 34/2016/TT-NHNN ngày 28/12/2016 quy định việc cung cấp thông tin giữa NHNN và BHTG Việt Nam. 

Đồng thời, chậm nhất 10 ngày sau khi có thông tin về tổ chức tham gia BHTG có nguy cơ mất khả năng chi trả, Cơ quan thanh tra, giám sát ngân hàng gửi thông tin về tổ chức tham gia BHTG có nguy cơ mất khả năng chi trả cho Trụ sở chính BHTG Việt Nam. Tuy nhiên, chưa có quy định về việc phối hợp giữa 2 tổ chức khi phát hiện tổ chức tham gia BHTG có nguy cơ mất khả năng chi trả.  

Để BHTG Việt Nam hỗ trợ hiệu quả NHNN trong việc phát hiện sớm và can thiệp kịp thời các TCTD yếu kém, BHTG Việt Nam cần nghiên cứu, đề xuất quy định cụ thể vai trò, nhiệm vụ của thành viên Ban Kiểm soát đặc biệt, cơ chế phối hợp giữa BHTG Việt Nam và NHNN khi phát hiện tổ chức tham gia BHTG có nguy cơ mất khả năng chi trả.

Đồng thời, tiếp tục nâng cao hiệu quả phối hợp, cung cấp thông tin giữa BHTG Việt Nam, NHNN và các cơ quan liên quan, xây dựng hệ thống thông tin, dữ liệu đầy đủ nhằm thực hiện tốt các nhiệm vụ được giao. Hoạt động giám sát rủi ro của BHTG Việt Nam nếu được thực hiện tốt, sẽ tạo ra một kênh giám sát bổ sung, khách quan nhằm kiểm soát tốt rủi ro đối với các tổ chức tham gia BHTG.