Vẫn khó ở “nút thắt” tài chính

Trong những năm gần đây, các tập đoàn kinh tế và doanh nghiệp lớn đã tham gia đẩy mạnh chuyển đổi xanh phục vụ ứng phó với biến đổi khí hậu và phát triển kinh tế carbon thấp, hướng tới mục tiêu Net Zero. Tuy nhiên, sự thay đổi này diễn ra chủ yếu ở khối doanh nghiệp lớn, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, trong khi đó số lượng doanh nghiệp vừa và nhỏ chiếm phần lớn tổng số doanh nghiệp lại chưa có sự đầu tư thích đáng và chưa có chuyển biến rõ nét về vấn đề này.

Chia sẻ tại Diễn đàn "Khơi thông nguồn lực cùng doanh nghiệp chuyển đổi xanh" diễn ra sáng ngày 22/4, ông Lê Thanh Kim - Phó Tổng Biên tập Báo Đại biểu Nhân dân cho biết, chuyển đổi xanh không còn là khái niệm xa vời mà đã trở thành yêu cầu sống còn với cộng đồng doanh nghiệp trong kỷ nguyên phát triển bền vững. 

Trong những năm gần đây, chúng ta chứng kiến một số doanh nghiệp tiên phong tại Việt Nam mạnh dạn đầu tư vào năng lượng tái tạo, công nghệ sạch, mô hình kinh tế tuần hoàn và xây dựng chuỗi cung ứng bền vững. Những doanh nghiệp này không chỉ nâng cao năng lực cạnh tranh mà còn mở rộng thị trường, thu hút dòng vốn quốc tế và góp phần xây dựng thương hiệu Việt trên trường toàn cầu.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy, phần lớn doanh nghiệp - đặc biệt là khu vực doanh nghiệp nhỏ và vừa, chiếm hơn 97% tổng số doanh nghiệp cả nước - vẫn đang gặp rất nhiều khó khăn trong hành trình chuyển đổi xanh. Khảo sát từ các hiệp hội và tổ chức phát triển cho thấy, doanh nghiệp rất quan tâm đến phát triển bền vững, nhưng phần lớn mới chỉ dừng lại ở mức độ nhận thức, chưa thể triển khai chiến lược xanh một cách bài bản. 

Theo ông Kim, những rào cản lớn nhất bao gồm: Thiếu vốn đầu tư ban đầu, thiếu công nghệ phù hợp, thiếu nhân lực chất lượng cao, thiếu thông tin cập nhật và đặc biệt là thiếu cơ chế, chính sách hỗ trợ đồng bộ. Việc chưa có các quy định rõ ràng về tiêu chí, phân loại hoạt động xanh, hay khuôn khổ pháp lý hoàn chỉnh về thị trường carbon, chứng chỉ xanh... cũng khiến doanh nghiệp gặp khó trong việc lập kế hoạch và tiếp cận các dòng vốn bền vững.

Còn theo TS. Trần Thị Hồng Minh - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chính sách và Chiến lược, hiện giữa nhận thức và hành động trong chuyển đổi xanh của doanh nghiệp vẫn còn khoảng cách đáng kể. Mức độ sẵn sàng tham gia tái cấu trúc mô hình kinh doanh theo hướng bền vững còn chưa cao. Phần lớn doanh nghiệp nhỏ và vừa chưa chủ động xây dựng kế hoạch tài chính dài hạn để phát triển xanh. Đây chính là một trong những “nút thắt” lớn trong hành trình xanh hóa doanh nghiệp Việt Nam cần được nhận diện và có giải pháp tháo gỡ phù hợp.

“Vấn đề thiếu hụt nguồn nhân lực chất lượng cao và hạn chế trong tiếp cận công nghệ mới cũng gây trở ngại trong việc triển khai chiến lược phát triển bền vững của các doanh nghiệp. Cùng với đó là việc cơ sở hạ tầng hỗ trợ chuyển đổi xanh cũng chưa được đầu tư đồng bộ, gây trở ngại cho nhiều sáng kiến xanh từ phía doanh nghiệp”, TS. Trần Thị Hồng Minh nêu rõ.

Giúp doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn xanh

Tài chính xanh đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển bền vững bằng cách huy động nguồn tài chính cho các dự án bền vững về mặt môi trường ở mỗi quốc gia. Khơi thông nguồn lực tài chính xanh cũng chính là cơ hội để nâng cấp nền kinh tế, nâng tầm doanh nghiệp Việt và đưa đất nước vươn lên mạnh mẽ.

Tại Diễn đàn, ông Nguyễn Thanh Sơn - Giám đốc Trung tâm Đào tạo Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam (VNBA) đã đưa ra các đề xuất giải pháp nhằm mục đích tăng cường khả năng tiếp cận tín dụng, góp phần vào phát triển bền vững, chuyển đổi xanh. Trong đó, Chính phủ cần xây dựng và thiết lập khung chính sách tài chính xanh tích hợp, bao gồm tín dụng, tái cấp vốn, chính sách tài khóa và tài chính cho khu vực tư nhân, ngân hàng và tài chính xanh, cũng như thị trường vốn để chuyển dòng vốn vào nền kinh tế xanh và các chương trình biến đổi khí hậu.

“Ngân hàng Nhà nước cần tiếp tục chỉ đạo các tổ chức tín dụng cân đối vốn, tập trung tín dụng trong các lĩnh vực ưu tiên theo chủ trương của Chính phủ (nông nghiệp, nông thôn, xuất khẩu, công nghiệp hỗ trợ, ứng dụng công nghệ cao); tăng cường nguồn vốn cho các doanh nghiệp đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số phù hợp với quy định của pháp luật…”, ông Sơn nêu kiến nghị.

Trong khi đó, ông Nguyễn Minh Khôi - đại diện Viện Tony Blair cho rằng cần xây dựng quỹ bảo lãnh tín dụng xanh quốc gia, trở thành nguồn lực to lớn để thúc đẩy các doanh nghiệp chuyển đổi xanh. Ngoài ra, cần phải rà soát và cập nhật các danh mục miễn giảm thuế nhập khẩu công nghệ xanh để doanh nghiệp nhỏ và vừa tiếp cận dễ dàng hơn và hỗ trợ các start-up đổi mới sáng tạo xanh. Đặc biệt, ông cũng đề xuất việc chuẩn hóa truy xuất nguồn gốc trong sản xuất cần được làm chặt chẽ, mạnh tay hơn để đáp ứng các nhu cầu khắt khe của thị trường./.