Từ khởi đầu muộn đến nền tảng vững chắc

So với nhiều quốc gia trên thế giới và khu vực, ngành Bảo hiểm Việt Nam có bước khởi đầu khá muộn. Điều này xuất phát từ cả điều kiện khách quan về mô hình kinh tế kế hoạch hóa trước thời kỳ Đổi mới cũng như những hạn chế trong nhận thức xã hội về vai trò của bảo hiểm. 

Dấu mốc quan trọng đầu tiên là ngày 18/12/1993, Chính phủ ban hành Nghị định số 100/CP về hoạt động kinh doanh bảo hiểm. Nghị định này đã chính thức phá bỏ thế độc quyền trong lĩnh vực bảo hiểm, mở đường cho sự ra đời của nhiều tổ chức bảo hiểm hoạt động theo cơ chế thị trường, thuộc các thành phần kinh tế đa dạng.

Từ sau năm 1995, thị trường ghi nhận sự gia nhập của hàng loạt doanh nghiệp như Bảo Minh, VINARE, PVI, PJICO, cùng các liên doanh quốc tế như UIC, VIA... Đặc biệt, sự có mặt của các công ty bảo hiểm nước ngoài thông qua văn phòng đại diện và hoạt động môi giới, cùng mạng lưới hơn 70.000 đại lý bảo hiểm trên cả nước, đã tạo nên một thị trường ngày càng sôi động và cạnh tranh.

Môi trường cạnh tranh đó buộc các doanh nghiệp không ngừng hoàn thiện sản phẩm truyền thống; đồng thời phát triển nhiều sản phẩm bảo hiểm mới như bảo hiểm sức khỏe, bảo hiểm tài sản, bảo hiểm vi mô, bảo hiểm hưu trí tự nguyện…

Đối tượng khách hàng cũng được mở rộng, từ các tổ chức, doanh nghiệp đến từng cá nhân, hộ gia đình, từ thành thị đến vùng sâu, vùng xa. Đây là tiền đề để thị trường bảo hiểm Việt Nam từng bước chứng minh vai trò không thể thiếu trong nền kinh tế hiện đại, vừa là công cụ quản lý rủi ro, vừa là kênh dẫn vốn dài hạn.

Dấu ấn hiện đại hóa và triển vọng bền vững

Tính đến cuối tháng 6/2025, thị trường bảo hiểm Việt Nam tiếp tục ghi nhận những kết quả tích cực, phản ánh sức sống bền bỉ trong bối cảnh nền kinh tế đang dần phục hồi sau những biến động toàn cầu.

Cụ thể, tổng doanh thu phí bảo hiểm toàn ngành đạt 114.800 tỷ đồng, tăng 4,81% so với cùng kỳ năm trước, mức tăng được đánh giá là tích cực trong điều kiện còn nhiều thách thức. Trong đó, khối bảo hiểm nhân thọ tiếp tục chiếm tỷ trọng lớn, nhưng bảo hiểm phi nhân thọ cũng duy trì đà tăng trưởng ổn định, đặc biệt ở các sản phẩm liên quan đến bảo hiểm sức khỏe và tài sản doanh nghiệp.

Điểm nhấn đáng chú ý là dòng vốn đầu tư trở lại nền kinh tế từ các doanh nghiệp bảo hiểm đạt 901.600 tỷ đồng, tăng 10,83% so với cùng kỳ năm 2024. Nguồn vốn này chủ yếu được đầu tư vào các tài sản an toàn, dài hạn như trái phiếu chính phủ, chứng khoán, cơ sở hạ tầng...; qua đó, góp phần quan trọng vào việc ổn định thị trường tài chính, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và đảm bảo an sinh xã hội.

Tổng tài sản toàn thị trường tính đến cuối tháng 6/2025 đạt 1.058.700 tỷ đồng, tăng 10,3% so với cùng kỳ. Trong đó, vốn chủ sở hữu đạt 212.700 tỷ đồng (tăng 3,08%) và tổng dự phòng nghiệp vụ, yếu tố then chốt đảm bảo cam kết chi trả trong tương lai, đạt 705.400 tỷ đồng (tăng mạnh 11,84%).

Cũng trong 6 tháng đầu năm 2025, mức chi trả quyền lợi bảo hiểm ước đạt 41.470 tỷ đồng, tăng 7.990 tỷ đồng so với cùng kỳ năm trước. Điều này không chỉ thể hiện cam kết thực hiện nghĩa vụ của các doanh nghiệp bảo hiểm, mà còn góp phần củng cố niềm tin của người dân vào vai trò thực tiễn của bảo hiểm trong đời sống.

Tuy nhiên, so với một số nước trong khu vực như Thái Lan, Malaysia hay Indonesia, quy mô thị trường bảo hiểm Việt Nam hiện vẫn tương đối khiêm tốn. Tỷ lệ tham gia bảo hiểm trong dân số và tổng doanh thu phí bảo hiểm trên GDP còn ở mức thấp.

Điều này cho thấy dư địa phát triển còn rất lớn khi nhu cầu bảo vệ tài chính của các tổ chức, cá nhân ngày càng gia tăng, trong bối cảnh rủi ro thiên tai, dịch bệnh, già hóa dân số và bất định kinh tế toàn cầu ngày càng hiện hữu.

Trong thời gian qua, thị trường cũng đã chứng kiến sự tăng trưởng về chất lượng khi các doanh nghiệp dần chuyển dịch mô hình hoạt động từ “sản phẩm dẫn dắt” sang “khách hàng làm trung tâm”. Công nghệ số được ứng dụng rộng rãi trong hoạt động kinh doanh như phân tích dữ liệu lớn (Big Data), trí tuệ nhân tạo (AI), blockchain giúp tối ưu quy trình bán hàng, giám định và bồi thường.

Không ít doanh nghiệp đã triển khai hệ sinh thái bảo hiểm số toàn diện, tích hợp nền tảng y tế - tài chính - tư vấn để gia tăng trải nghiệm người dùng và tạo giá trị lâu dài.

Hoàn thiện thể chế, tạo đòn bẩy cho phát triển dài hạn

Một trong những trụ cột tạo đà phát triển bền vững cho ngành Bảo hiểm là sự hoàn thiện đồng bộ của hệ thống pháp luật. Luật Kinh doanh bảo hiểm (sửa đổi) năm 2022, có hiệu lực từ ngày 1/1/2023, đã thiết lập khuôn khổ pháp lý mới tiệm cận thông lệ quốc tế, đặt trọng tâm vào quản trị rủi ro, bảo vệ người tham gia và minh bạch thông tin.

Để cụ thể hóa các quy định của Luật và bảo đảm tính thống nhất trong áp dụng, Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư số 67/2023/TT-BTC, hướng dẫn chi tiết một số điều của Luật Kinh doanh bảo hiểm và Nghị định số 46/2023/NĐ-CP. Thông tư này quy định cụ thể về hoạt động nghiệp vụ, quản lý tài chính, dự phòng nghiệp vụ, điều kiện hành nghề của đại lý và môi giới bảo hiểm... Động thái kịp thời và đồng bộ này được kỳ vọng sẽ giúp thị trường bảo hiểm phát triển lành mạnh, đúng định hướng; đồng thời củng cố niềm tin của người dân, doanh nghiệp vào hệ thống bảo hiểm hiện đại.

Hiện nay, Bộ Tài chính cũng đang tiếp tục trình Đảng ủy Bộ và Chính phủ xem xét, xây dựng Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Kinh doanh bảo hiểm. Mục tiêu nhằm thể chế hóa các chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước, đặc biệt là trong việc cắt giảm điều kiện đầu tư kinh doanh không còn phù hợp, đơn giản hóa thủ tục hành chính, chuyển trọng tâm quản lý từ tiền kiểm sang hậu kiểm.

Định hướng cải cách này gắn liền với tổng thể chiến lược phân cấp, phân quyền, hiện đại hóa nền hành chính, phòng chống tham nhũng, tiêu cực, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Đây là nền tảng quan trọng để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững, kiểm soát lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô, đúng theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng.

Cùng với hành lang pháp lý, công tác giám sát thị trường cũng đang được tăng cường thông qua hệ thống cảnh báo sớm, thanh tra chuyên đề, kiểm soát hoạt động phân phối bảo hiểm, đặc biệt là bancassurance, nhằm bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và giữ gìn kỷ cương thị trường.