Dư địa phát triển lớn

Thống kê của Cục TMĐT và Kinh tế số (Bộ Công Thương) cho thấy, TMĐT đang có mức độ tăng trưởng nhanh, đặc biệt là trong 5 năm gần đây. Quy mô thị trường TMĐT tăng dần đều ở mức trên 20%/ năm; Năm 2018, tổng doanh thu ngành TMĐT đạt 2,26 tỷ USD, tăng 29,4% so với năm 2017, số lượng khách mua hàng thông qua TMĐT đạt 49,8 triệu người…, đưa Việt Nam lọt vào top 6/10 thị trường TMĐT lớn nhất thế giới.

Trưởng phòng Chính sách (Cục TMĐT và Kinh tế số) Lê Thị Hà cho biết: Việt Nam được đánh giá là một trong những thị trường TMĐT phát triển nhanh nhất ở Đông Nam Á với mức tăng trưởng 30%/năm. Đáng chú ý, có nhiều sàn TMĐT Việt Nam gồm: Shopee, Tiki, Lazada, Thế giới di động, Sendo... đã chính thức lọt vào Top 10 trang TMĐT có lượng truy cập cao nhất Đông Nam Á. Dự kiến đến năm 2020, quy mô thị trường TMĐT Việt Nam đạt mức 10 tỷ USD, tương đương với việc mỗi người dân sẽ chi tiêu khoảng 350 USD/năm thông qua mua sắm online.

TP. Hà Nội đặt mục tiêu đến năm 2020, doanh thu bán lẻ trực tuyến chiếm 10% tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng trên địa bàn; 100% cơ sở phân phối, bán lẻ hiện đại chấp nhận thanh toán không dùng tiền mặt khi mua bán hàng hóa, dịch vụ.

Tuy nhiên, theo các chuyên gia, dù có tốc độ tăng trưởng nhanh nhưng quy mô giao dịch TMĐT Việt Nam còn rất thấp so với thế giới. Trong khi đó, Việt Nam có dân số hơn 90 triệu người, tỷ lệ dân số trẻ và thuộc nhóm có mức độ truy cập internet thường xuyên cao hơn các nước, đây là cơ sở để TMĐT Việt Nam tiếp tục tăng trưởng. Ngoài ra, việc phát triển TMĐT xuyên biên giới cũng mở ra nhiều cơ hội xuất khẩu hàng hóa, dịch vụ của Việt Nam ra thị trường thế giới.

Nhiều hạn chế

Hiện tại, ở nhiều tỉnh,  thành, các hoạt động TMĐT còn chưa phát triển, việc mua hàng trực tuyến hay thực hiện các giao dịch trên internet còn xa lạ với hầu hết người dân, có chăng cũng chỉ là một bộ phận giới trẻ có điều kiện tiếp cận sớm hơn với TMĐT.

Nguyên nhân tập trung vào 3 điểm chính: Thứ nhất, nhận thức, hiểu biết và thói quen của người Việt chưa quen đối với việc mua sắm hay sử dụng dịch vụ trực tuyến.

Thứ hai về hạ tầng, dịch vụ trong thanh toán, vận chuyển chưa thực sự thuận tiện, bảo đảm tối đa khiến người tiêu dùng có tâm lý e ngại khi mua hàng online, ví dụ như việc sử dụng thẻ thanh toán chẳng hạn, người dân nông thôn còn quá xa lạ và thanh toán online gần như không có trong suy nghĩ của họ.

Thứ ba, các dịch vụ TMĐT chưa chú trọng phát triển tại các vùng nông thôn, có thể là do quy mô chưa đủ tầm để tiến đến một thị trường quá rộng. Điều đó đòi hỏi một quyết tâm cực kỳ lớn cũng như là nguồn lực, khả năng đầu tư, “chịu chơi” và cần phải có thêm thời gian.

Hướng đến người tiêu dùng nông thôn

Mặc dù tỷ trọng tại các khu vực nông thôn còn thấp thế, nhưng xét trên nhiều phương diện, TMĐT ở vùng nông thôn  có nhiều cơ hội, tiềm năng để phát triển. Dân số của 2 thành phố lớn Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh chỉ chiếm hơn 16% dân số cả nước, trong khi đó 61 tỉnh, thành còn lại chiếm tới hơn 83%.

Ngoài ra, khu vực nông thôn hiện nay có nhiều lợi thế do hạ tầng internet đang dần phổ biến, số lượng người sử dụng smartphone tăng nhanh dẫn đến có một lực lượng tiềm năng những người dùng trẻ tuổi đang tiếp cận nhanh chóng với TMĐT. Bên cạnh đó, chính sách của Nhà nước cũng đang quan tâm đầu tư mạnh tay hơn để thúc đẩy TMĐT nông thôn phát triển cho xứng với tiềm năng.

Nếu như 5 năm trước, lượng người dùng điện thoại di động chưa đến 10% thì hiện nay con số đã đạt 92% ở thành thị và gần 70% ở nông thôn. Rõ ràng, điện thoại thông minh (smartphone) không chỉ phổ biến ở các thành phố lớn, ở nông thôn smartphone cũng trở thành hiện tượng mới với lượng người sở hữu ngang ngửa tại thành thị. Chính sự tăng trưởng về mặt công nghệ đã kéo theo những thay đổi lớn về hành vi mua sắm.

Theo ý kiến của đa số người tiêu dùng nông thôn, trước đây họ chỉ có thể mua bán qua kênh bán hàng truyền thống tại phiên chợ hàng Việt về nông thôn, hội chợ hàng Việt Nam chất lượng cao... Đây chính là lý do tại sao thị trường tiêu dùng nông thôn luôn được đề cập đến với tình trạng bị bỏ ngỏ, hoặc là thị trường tiềm năng. Hiện nay, các nhà bán lẻ hiện đại đã bắt đầu thâm nhập thị trường này.

Ông Ralf Matthaes, Giám đốc điều hành Infocus Mekong Reasearch, cho biết, thói quen cũng như hành vi sử dụng điện thoại thông minh ở vùng nông thôn và thành thị có nhiều điểm tương đồng. Đó là lý do chính để các nhà sản xuất hướng đến người tiêu dùng nông thôn.

Với sự gia tăng chóng mặt của phương tiện công nghệ hiện đại, các chuyên gia tiếp thị sản phẩm cho rằng, doanh nghiệp nên nhanh chóng nắm bắt xu hướng để phủ sóng hàng hóa tại thị trường nông thôn.

Xây dựng nông thôn thông minh

Hiệp hội Thương mại điện tử (VECOM) đặt mục tiêu đến năm 2025 sẽ thúc đẩy nông thôn thông minh hơn trong lĩnh vực TMĐT, vì nếu không thay đổi tỷ trọng TMĐT giữa nông thôn và thành thị thì sẽ khó đưa TMĐT Việt Nam phát triển.

Ông Nguyễn Thanh Hưng, Chủ tịch VECOM đã nêu ra vấn đề khoảng cách lớn giữa nông thôn và đô thị trong phát triển TMĐT. Việt Nam đang thúc đẩy ưu tiên xây dựng thành phố thông minh hơn nhưng ở góc độ phát triển TMĐT thì VECOM  đặt vấn đề: xây dựng đô thị thông minh cấp thiết hơn, hay là xây dựng nông thôn thông minh quan trọng hơn?

Bởi vì hiện nay, tỷ lệ dân số nông thôn chiếm tới 70%, và ở góc độ TMĐT thì VECOM phát hiện ra rằng, nếu không đẩy nhanh số hóa về khu vực nông thôn sẽ khó phát triển TMĐT nhanh chóng.

Những năm trước, thương mại được định hướng thúc đẩy mạnh bởi tầng lớp có thu nhập trung lưu ở thành phố, nhưng trong bối cảnh của nền kinh tế số, tình hình bắt đầu thay đổi, việc thúc đẩy tiêu dùng TMĐT không phải ở tầng lớp trung lưu nữa mà là của tầng lớp tiêu dùng kết nối, chính tầng lớp kết nối mạnh mẽ này sẽ thúc đẩy TMĐT phát triển.

VECOM nhận định, đến năm 2025, tầng lớp người tiêu dùng kết nối sẽ chiếm vị trí quan trọng trong tỷ trọng phát triển TMĐT ở Việt Nam. Tầng lớp tiêu dùng kết nối sẽ giúp TMĐT tăng trưởng nhanh hơn, không chỉ có tầng lớp trung lưu ở thành phố, mà Việt Nam có 58 triệu người kết nối internet, trong số đó có nhiều người ở khu vực nông thôn.

Hiện có một số nền tảng kết nối với nhau trên quy mô toàn cầu, một cuộc cách mạng nền tảng đã thâm nhập mạnh vào trong nước, các ứng dụng Facebook, Zalo, Uber, Grab... là những kết nối quan trọng với người tiêu dùng Việt Nam. Để giúp cho các ứng dụng kết nối phát triển nhanh hơn, thúc đẩy nhanh hơn sự kết nối các tập đoàn, công ty công nghệ đã phát triển các công nghệ di động, đám mây, tự động hóa, trí tuệ nhân tạo, giúp người Việt Nam kết nối thuận tiện và an toàn hơn.

Ông Hưng cho rằng, TMĐT vài năm qua phát triển nhanh nhưng ở mức độ ban đầu rất thấp. Các khảo sát nghiên cứu đánh giá đều khẳng định tốc độ phát triển TMĐT tăng trưởng bình quân 25%/năm, cao hơn mức trung bình thế giới 24%, nhưng VECOM đánh giá tốc độ thực tăng cao hơn nhiều, lên tới 35%.

Nhưng trên thực tế đang có sự mất cân đối lớn giữa khu vực nông thôn và thành thị về TMĐT. Do đó, các nhà làm chính sách cần chú trọng  đảm bảo TMĐT phát triển nhanh hơn và bền vững hơn.

“Trong 7 năm qua, chỉ số TMĐT cho thấy riêng Hà Nội và TP.Hồ Chí Minh chỉ có 1/6 dân số, nhưng chiếm tới 80% quy mô TMĐT, tỷ trọng này không thay đổi trong suốt 7 năm qua. Nếu Chính phủ không có tác động thì tỷ trọng này sẽ tiếp tục duy trì trong các năm tới. Chừng nào hai thành phố lớn vẫn chiếm lĩnh thì TMĐT không lớn nhanh và mạnh được,” ông Hưng nhấn mạnh.