Doanh nghiệp thành lập mới chạm mức kỷ lục

Số liệu từ Cục Quản lý đăng ký kinh doanh cho thấy, trong năm 2023, cả nước có 159.294 doanh nghiệp đăng ký thành lập mới, tăng 7,2% so cùng kỳ. Đây là lần đầu tiên số doanh nghiệp thành lập mới trong năm chạm mức kỷ lục khi gấp 1,2 lần mức bình quân giai đoạn 2017-2022 và tăng 4,6% so với ước thực hiện cả năm 2023.

Cụ thể, quý I/2023 tuy có sự sụt giảm về số lượng doanh nghiệp đăng ký thành lập mới (33.905 doanh nghiệp, giảm 2% so với cùng kỳ năm 2022) nhưng vẫn gấp 1,02 lần so với mức bình quân theo quý giai đoạn 2017-2022 (33.191 doanh nghiệp).

Trong các quý tiếp theo, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo quyết liệt, kịp thời, ban hành nhiều chính sách, giải pháp tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho cộng đồng doanh nghiệp và hoạt động sản xuất, kinh doanh, số lượng doanh nghiệp đăng ký thành lập mới có đà phục hồi ấn tượng, luôn ở mức trên 40 nghìn doanh nghiệp, đạt mức cao nhất theo quý từ trước tới nay.

Sang quý IV/2023, cả nước có 42.952 doanh nghiệp thành lập mới, tăng 20,2% so với cùng kỳ năm 2022, gấp 1,3 lần so với mức bình quân theo quý giai đoạn 2017-2022.

Bên cạnh đó, cả nước cũng có 58.412 doanh nghiệp quay trở lại hoạt động trong năm 2023. Qua đó, góp phần đưa số doanh nghiệp gia nhập và tái gia nhập thị trường tiếp tục ở mốc trên 200.000 doanh nghiệp (với 217.706 doanh nghiệp), tăng 4,5% so với cùng kỳ năm 2022 và gấp 1,3 lần số doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường trong năm qua.

Đáng lưu ý, trong năm 2023, tổng số vốn đăng ký mới của doanh nghiệp gia nhập thị trường có sự cải thiện qua các quý. Cụ thể, quý I/2023, vốn đăng ký mới của doanh nghiệp đạt 310.331 tỷ đồng; quý II/2023 đạt 397.126 tỷ đồng; quý III/2023 đạt 379.319 tỷ đồng; quý IV/2023 tăng lên mức 434.483 tỷ đồng. Tuy nhiên, tính chung cả năm 2023, tổng số vốn đăng ký bổ sung vào nền kinh tế trong năm 2023 giảm 25,3% so cùng kỳ, đạt hơn 3,5 triệu tỷ đồng.

Cục Quản lý đăng ký kinh doanh cho biết, năm 2023, Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương đã triển khai nhiều giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp như: giảm mặt bằng lãi suất cho vay, ổn định thị trường ngoại hối; thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công; triển khai các gói tín dụng hỗ trợ các ngành, lĩnh vực; miễn, giảm, gia hạn thuế, phí, tiền sử dụng đất, hỗ trợ doanh nghiệp; nâng thời hạn visa điện tử cho khách du lịch; tháo gỡ khó khăn, vướng mắc của thị trường trái phiếu doanh nghiệp, bất động sản; công tác an sinh xã hội được quan tâm kịp thời, thiết thực... Do đó, xu hướng tích cực hơn tiếp tục được duy trì và ngày càng rõ nét trong nhiều ngành và lĩnh vực.

Số lượng doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường gia tăng

Bên cạnh những mặt tích cực, bức tranh về tình hình doanh nghiệp vẫn còn những khó khăn, thách thức. Cụ thể, quy mô vốn đăng ký bình quân của doanh nghiệp tiếp tục có xu hướng giảm. Theo nghiên cứu của Ban Nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV, thuộc Hội đồng tư vấn cải cách thủ tục hành chính của Thủ tướng Chính phủ) thì áp lực dòng tiền tiếp tục nổi lên là khó khăn lớn nhất của các doanh nghiệp. Doanh nghiệp Việt Nam vẫn có đặc trưng là vốn chủ sở hữu mỏng, các hoạt động dựa nhiều trên vốn vay.

Do đó, khi huy động vốn gặp khó khăn, doanh nghiệp sẽ gặp khó khăn ngay lập tức. Trong bối cảnh suy giảm đơn hàng, khó huy động vốn qua trái phiếu, cổ phiếu, khó tiếp cận vốn vay ngân hàng, dòng tiền trở thành vấn đề cấp thiết nhất của doanh nghiệp. Thực tế cho thấy, tổng số vốn đăng ký bổ sung vào nền kinh tế trong năm 2023 không chỉ giảm 25,3% so với cùng kỳ năm 2022 mà còn là mức thấp nhất trong giai đoạn 2018-2023.

Hình 1: Doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường giai đoạn 2019-2023

Số vốn bình quân trên một doanh nghiệp trong năm 2023 chỉ đạt 9,55 tỷ đồng, giảm 10,8% so với cùng kỳ năm 2022 và là mức thấp nhất kể từ năm 2017 đến nay. Nếu so sánh cùng kỳ năm 2021 và 2020 thì tỷ lệ giảm tương ứng là 30,7% và 42,4%.

Bên cạnh đó, khó khăn của doanh nghiệp còn được phản ánh qua sự gia tăng số doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường trong năm 2023 với khoảng 172,5 nghìn doanh nghiệp, tăng 20,5% so với cùng kỳ năm 2022, cao nhất kể từ năm 2017 tới nay, so sánh với cùng kỳ năm 2021 và 2020 thì mức tăng lần lượt là 44,0% và 69,7%, gấp 1,7 lần với mức bình quân giai đoạn 2017-2022 (Hình 1).

Mặc dù vậy, phần lớn trong số này là các doanh nghiệp lựa chọn hình thức tạm ngừng kinh doanh trong ngắn hạn (chiếm 51,6%). Chỉ có khoảng 10% (18 nghìn doanh nghiệp) thực hiện thủ tục giải thể, thực sự chấm dứt hoạt động và rời khỏi thị trường.

Tiếp tục cải cách thể chế, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh

Theo Cục Quản lý đăng ký kinh doanh, để doanh nghiệp vượt qua khó khăn, tận dụng thời cơ, phục hồi và phát triển nhanh, bền vững, trong thời gian tới cần tiếp tục thực hiện các chính sách hỗ trợ, khuyến khích các doanh nghiệp, nhà đầu tư tham gia và đóng góp cho mục tiêu tăng trưởng, phát triển đất nước.

Cụ thể, tiếp tục cải cách thể chế, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh; triển khai thực hiện hiệu quả các Nghị quyết của Chính phủ về cắt giảm, đơn giản hóa quy định hoạt động kinh doanh, hỗ trợ phát triển doanh nghiệp nhằm cải thiện, nâng cao chất lượng môi trường đầu tư kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp.

Tập trung phục hồi, phát triển các ngành công nghiệp, nhất là công nghiệp chế biến, chế tạo, sản xuất chíp bán dẫn, để trở thành một động lực thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Nâng cao hiệu quả hoạt động và năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp sản xuất công nghiệp.

Cùng với đó là tăng cường hỗ trợ doanh nghiệp tham gia chuỗi giá trị, chuyển đổi số, nâng cao năng suất, đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp sáng tạo; Tăng cường hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng các hiệp định thương mại đã ký kết, đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, mở rộng thị trường trong nước, tái cơ cấu mặt hàng và thị trường. Đồng thời, tiếp tục thực hiện các chính sách khuyến khích doanh nghiệp chuyển đổi xanh, ứng dụng mô hình kinh tế tuần hoàn, kinh tế xanh.