Đánh giá về tình hình xuất khẩu (XK) 4 tháng cuối năm 2019, Bộ Công Thương cho biết trong bối cảnh kinh tế thế giới tăng trưởng chậm lại với các yếu tố rủi ro gia tăng, cuộc chiến thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc đang leo thang kết hợp với sự xung đột thương mại giữa Nhật Bản và Hàn Quốc đang làm gia tăng những lo ngại về sự suy giảm của kinh tế toàn cầu, XK hàng hóa khó có thể tăng mạnh như năm 2017 và 2018.

“Mỏ vàng” chưa khai phá

Việc đẩy mạnh XK hàng hóa Việt Nam qua các sàn thương mại điện tử (TMĐT) thế giới, hay nói cách khác là chợ online toàn cầu được xem là giải pháp hiệu quả nhất trong bối cảnh bất ổn thương mại.

Theo Hiệp hội Chế biến và XK thủy sản Việt Nam, thủy sản là một trong những mặt hàng đang xuất hiện ngày càng nhiều trên các trang bán hàng online ở Trung Quốc. Hiện nay, sản phẩm cá tra của Việt Nam đã có mặt trên sàn Alibaba của Trung Quốc và nhiều doanh nghiệp (DN) nước này cũng chuộng việc mua bán trên sàn TMĐT. Vì vậy, nếu DN Việt Nam chú trọng kênh bán hàng online sẽ là cơ hội để đẩy mạnh XK, thay vì tập trung XK tiểu ngạch.

Hiệp hội TMĐT Việt Nam cho biết TMĐT xuyên biên giới đã trở thành một kênh quan trọng cho việc XK. Việc gia nhập những nền tảng TMĐT B2B giúp DN XK tiếp cận trực tiếp với khách hàng trên toàn thế giới, giảm chi phí liên quan đến việc xúc tiến thương mại truyền thống như tham gia hội chợ, triển lãm, thiết lập văn phòng tại các thị trường mục tiêu.

Ông Vũ Bá Phú, Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công Thương), dự báo TMĐT xuyên biên giới sẽ tăng lên mức 3,3 nghìn tỷ USD trong 2 năm tới. Do đó, XK qua môi trường này là xu thế tất yếu và cũng là phương thức nhanh nhất giúp DN có được đơn hàng.

Trong khi đó, ông Tuấn Hà, CEO Vinalink, đánh giá: “XK qua các sàn TMĐT là câu chuyện rất hay. Một mặt chúng ta có thể đem sản phẩm của Việt Nam XK trực tiếp ra nước ngoài, mặt khác có thể XK đa biên như DN Việt Nam có thể mua hàng bên Trung Quốc bán sang Mỹ”.

Ông Hà ước tính doanh số sản phẩm hàng hóa xuất từ Trung Quốc vòng qua Việt Nam sang Mỹ lên đến 6 – 7 tỷ USD mỗi năm. Người Việt Nam có thể bán hàng trên toàn cầu.

CEO Vinalink dự báo trong vài năm tới, kim ngạch XK qua chợ online toàn cầu có thể vượt kim ngạch XK theo cách thông thường, việc người Việt Nam có thể bán hàng trực tiếp cho người dân Mỹ sẽ không còn là câu chuyện xa lạ.

Thời gian qua, những mặt hàng bình dân của Việt Nam như chổi đót, nón lá, cao Sao Vàng, các sản phẩm mây tre đan… được bán trên một số sàn TMĐT thế giới với giá gấp nhiều lần đang cho thấy tiềm năng hấp dẫn từ phương thức bán hàng này. Tuy nhiên, đây chỉ là số ít câu chuyện thành công, Việt Nam vẫn còn rất nhiều sản phẩm, nhất là các mặt hàng nông sản có thể áp dụng.

Dù các sàn TMĐT lớn trên thế giới hiện đã có mặt ở Việt Nam, đang nỗ lực kéo các DN và cá nhân kinh doanh tham gia hình thức XK này thông qua các chương trình hợp tác, đào tạo nhưng mới có khoảng 1.000 DN tham gia trên Alibaba và khoảng 200 DN tham gia trên Amazon. Con số này vẫn quá nhỏ so với hơn 700.000 DN đang hoạt động, trong đó 98% là DN nhỏ và vừa.

Còn nhiều khó khăn

Theo Cục TMĐT và Kinh tế số (Bộ Công Thương), hiện mới có khoảng 11% DN Việt Nam tham gia các sàn TMĐT, 35% DN thiết lập được quan hệ với đối tác nước ngoài thông qua kênh trực tuyến.

Đáng chú ý, trong vòng 5 năm qua, số DN sở hữu website TMĐT lại có chiều hướng giảm nhẹ. Lý do là việc đầu tư website không khó, chi phí cũng rẻ nhưng để duy trì website hoạt động hiệu quả, thường xuyên và lâu dài cần sự đầu tư thích đáng và phải có tương tác thường xuyên với người dùng. Thực tế cho thấy mấu chốt của việc DN chưa thể đẩy mạnh XK qua TMĐT do kỹ năng của DN còn hạn chế. Một số DN chỉ có vài người ra vào sàn TMĐT nên chưa biết đến các cách thức marketing, bán hàng.

Ngay cả những DN lớn như Tổng công ty May 10 – một trong số ít những DN Việt bán hàng trên Amazon, cũng gặp phải nhiều khó khăn. Ông Thân Đức Việt, Tổng giám đốc May 10, chia sẻ việc triển khai bán hàng trên Amazon không hề dễ dàng. Khó nhất là tìm kiếm thông tin, dữ liệu về thị trường để nghiên cứu và thiết kế sản phẩm phù hợp. Bên cạnh đó, phải chuẩn bị, sắp xếp chuỗi cung ứng để đưa sản phẩm từ Việt Nam đến tận tay người tiêu dùng thế giới trong thời gian nhanh nhất, chi phí hợp lý nhất.

Theo ông Trần Quý Hiến, FBA Freedom (Hội nhóm các nhà bán hàng trên Amazon), Việt Nam có nhiều sản phẩm tự nhiên như dầu dừa, dầu gấc, dầu tràm, hàng thủ công, hàng nông sản… có thể cạnh tranh được với các sản phẩm nước ngoài. Tuy nhiên, để có thể tiếp cận và duy trì được hoạt động bán hàng trên các sàn TMĐT toàn cầu, DN phải đáp ứng các yêu cầu về chất lượng sản phẩm đã cam kết với sàn và chấp nhận sự cạnh tranh trực tiếp từ những sản phẩm tương tự ngay trên một nền tảng bán hàng.

Các chuyên gia cho rằng DN Việt Nam nên “bắt tay” với các trang TMĐT uy tín trên thế giới để mở rộng kênh bán hàng của mình, nhưng để có thể thành công, DN Việt Nam phải cố gắng rất nhiều. Bắt đầu từ những việc tưởng chừng đơn giản như thiết kế gian hàng của mình một cách hấp dẫn, tuân thủ nghiêm ngặt về nguồn gốc, xuất xứ, chất lượng sản phẩm, xây dựng thương hiệu, đặc biệt là trau dồi ngôn ngữ…

Hơn nữa, bán hàng theo kênh truyền thống rủi ro là một, bán hàng online rủi ro gấp nhiều lần. Bởi vậy, ông Phạm Tấn Đạt, CEO Fado, khuyến nghị DN phải biết quản trị rủi ro để tránh bị thiệt hại.

Những vấn đề DN cần lưu ý là đầu tư kiểm soát nội dung chi tiết trong hợp đồng để có thể bảo vệ người bán cũng như người mua ngay từ đầu. Cụ thể là ghi rõ ràng các sản phẩm liên quan đến hóa đơn hợp đồng cũng như tất cả các thông số kỹ thuật liên quan đến các sản phẩm… Ngoài ra, DN cần chú ý phân tích sản phẩm và đích đến của lô hàng để lựa chọn công ty vận chuyển phù hợp, đồng thời mua bảo hiểm XK để đề phòng rủi ro xảy ra.

Bà Trương Thùy Linh, Trưởng Chi nhánh Thương vụ Việt Nam tại Houston (Mỹ), cũng khuyến nghị các DN cần cân nhắc chiến lược tiếp thị, thanh toán, tính hiệu quả, thuế và các khoản phí khác. Ngoài ra, DN có thể sử dụng các trang truyền thông, mạng xã hội để quảng bá sản phẩm của mình và phát triển cơ sở khách hàng ở thị trường nước ngoài. Bên cạnh đó, DN có thể triển khai các chương trình khuyến mãi hấp dẫn để thu hút khách hàng.