Lệnh trừng phạt “đe doạ” Trung Quốc

Trừng phạt nền kinh tế lớn thứ hai thế giới bằng các biện pháp trừng phạt kinh tế và tài chính mang tính hủy diệt, như trục xuất Trung Quốc khỏi hệ thống thanh toán SWIFT quốc tế và đóng băng dự trữ ngoại hối chưa bao giờ được Mỹ công khai coi là một lựa chọn. Nhưng điều đó đã thay đổi khi cuộc chiến giữa Nga và Ukraine nổ ra. Như Mỹ đã cảnh báo, với phạm vi của các lệnh trừng phạt và tốc độ áp dụng đã cho Bắc Kinh thấy rõ những gì họ có thể phải đối mặt, nếu đưa ra hỗ trợ cho Nga.

Tuy nhiên, Nga không phải là Trung Quốc, quốc gia có nền kinh tế lớn gấp 10 lần và gắn bó chặt chẽ với phần còn lại của thế giới. Trung Quốc vẫn phụ thuộc nhiều vào ngoại thương và có dự trữ ngoại hối lớn nhất thế giới, trị giá 3,25 nghìn tỷ USD, phần lớn được lưu trữ ở Hoa Kỳ và châu Âu.

He Weiwen, cựu tham tán kinh tế và thương mại tại lãnh sự quán Trung Quốc đánh gía, các biện pháp trừng phạt kinh tế mở rộng mà các nước phương Tây do Mỹ đứng đầu đã áp đặt lên Nga có thể được coi là một lời cảnh báo đối với Trung Quốc về việc các lệnh trừng phạt có thể đi được bao xa.

Một nhà ngoại giao khác cũng cho rằng, một khi bị trừng phạt, Trung Quốc sẽ bị tổn thương nhiều hơn so với Nga. Trung Quốc đang lo lắng và không có nhiều công cụ để chống lại tác động của các lệnh trừng phạt.

Nhưng trái lại, Trung Quốc đã tạo dựng được một chỗ đứng vững chắc trong chuỗi giá trị toàn cầu, đến mức các nhà phân tích cho rằng sẽ cực kỳ khó khăn, nếu không muốn nói là không thể, đối với hơn 120 quốc gia và khu vực, bao gồm cả Hoa Kỳ, cắt đứt hoàn toàn quan hệ với Trung Quốc – một đối tác thương mại hàng đầu.

Về quan điểm này, Lu Xiang, thành viên Trung tâm Trung Quốc và Toàn cầu hóa (CCG) nhận định, Trung Quốc và Mỹ có cổ phần của nhau, vì vậy đối với Mỹ, Trung Quốc hoàn toàn khác với Nga. Các tính toán chính trị chắc chắn sẽ bị kìm hãm bởi các điều kiện kinh tế. “Nếu các biện pháp trừng phạt tương tự được áp dụng đối với Trung Quốc, chúng sẽ gây ra những hậu quả khôn lường cho quốc gia hoặc khối toàn cầu đang áp đặt chúng”.

Hơn hai tháng sau cuộc chiến Ukraine, Bắc Kinh ngày càng khó có thể tách mình khỏi tình hình căng thẳng. Trong khi các nhà ngoại giao Trung Quốc kêu gọi một giải pháp hòa bình, thì việc Bắc Kinh duy trì lập trường trung lập đã vấp phải sự phản pháo của Mỹ và các đồng minh. Nhưng để kích hoạt các biện pháp trừng phạt thứ cấp chống lại Trung Quốc, một lằn ranh đỏ được thừa nhận, rằng sẽ có “hậu quả” nếu Bắc Kinh đưa ra hỗ trợ vật chất cho cuộc tấn công của Nga.

Hành động thận trọng

Đến nay, Chính phủ Trung Quốc, cùng với các ngân hàng quốc doanh và doanh nghiệp có quan hệ kinh doanh với Nga, đã áp dụng một cách tiếp cận rất thận trọng kể từ khi chiến tranh bắt đầu. Một giáo sư tại ĐH Renmin nhận xét, thái độ của phương Tây đối với sự xâm lược của Nga có lẽ đã được Trung Quốc lường trước hoàn toàn, vì vậy, để bảo vệ tài sản của mình, Trung Quốc đã hành động rất thận trọng.

Ngay cả khi có đòn bẩy, Trung Quốc cũng phải chuẩn bị cho điều tồi tệ nhất. Kể từ khi chiến tranh bắt đầu, hệ thống nhắn tin tài chính quốc tế SWIFT đã được nhiều người coi là cách có tác động lớn nhất để tách Nga ra khỏi hệ thống tài chính quốc tế. Mỹ và các đồng minh phương Tây thực sự đã nhanh chóng loại trừ các ngân hàng Nga được chọn khỏi SWIFT. Nhưng việc trục xuất đó như một phiên bản thỏa hiệp - thương mại năng lượng cho đến nay đã bị loại trừ khỏi hình phạt.

Shahin Vallee, người đứng đầu Chương trình Địa kinh tế thuộc Hội đồng Quan hệ Đối ngoại Đức cho biết, hệ thống thanh toán quốc tế hay ngược lại chính là chuỗi cung ứng quốc tế. Không thể loại bỏ Nga khỏi hệ thống thanh toán quốc tế trừ khi người ta chuẩn bị cắt nó khỏi chuỗi cung ứng toàn cầu, cụ thể hơn là cung cấp năng lượng cho châu Âu.

Tương tự như vậy, sức mạnh lớn nhất của Trung Quốc nằm ở việc nước này tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu, điều này cũng làm tăng thêm lo ngại cho Mỹ. Nếu các hành động chống lại Nga được áp dụng tương tự đối với Trung Quốc, các đồng minh của Mỹ có thể ít có khả năng làm theo. Tuy nhiên, Bắc Kinh vẫn phải làm mọi thứ trong khả năng của mình để đảm bảo Trung Quốc không bị loại khỏi SWIFT. Mặt khác, vẫn còn một chặng đường dài để đồng Nhân dân tệ của Trung Quốc có thể đạt được mức ngang bằng với đô la Mỹ hoặc Euro khi xét về vị thế quốc tế.

Ngay cả hệ thống thanh toán bằng đồng Nhân dân tệ của Trung Quốc - Hệ thống thanh toán liên ngân hàng xuyên biên giới (CIPS) vẫn dựa vào SWIFT để nhắn tin xuyên biên giới.

Wang Yongli, cựu Phó Chủ tịch một Ngân hàng tại Trung Quốc khẳng định: “Cần phải đẩy nhanh việc xây dựng và kết nối bên ngoài của hệ thống thanh toán bù trừ Nhân dân tệ xuyên biên giới CIPS. Nhưng lựa chọn hàng đầu là tiếp tục tăng cường hợp tác với SWIFT”.

Vừa qua, đã có những thông tin về việc Trung Quốc cắt giảm lượng dự trữ ngoại hối khổng lồ của mình, nhưng các chuyên gia cho rằng điều này là không khả thi, vì sự thay đổi đột ngột về khối lượng có thể gây ra hậu quả thảm khốc trên thị trường toàn cầu.

“Dự trữ ngoại hối khổng lồ vốn là quả bom hạt nhân tài chính của Trung Quốc có tác dụng răn đe mạnh mẽ. Nó phải được sử dụng đúng cách chứ không thể tùy tiện và không thể dễ dàng bị chặt chém. Tất nhiên, điều này không loại trừ việc Trung Quốc tăng cường mua vàng hoặc các nguyên liệu chiến lược khác, hoặc điều chỉnh thành phần tiền tệ trong dự trữ ngoại hối, để giảm hơn nữa dự trữ đô la Mỹ của mình, nhưng chúng tôi tránh điều này càng nhiều càng tốt để sử dụng nó như một phương tiện đối đầu với Mỹ”, ông Wang Yongli nói.

Theo dữ liệu từ Cơ quan Quản lý Ngoại hối Nhà nước, trên thực tế, Trung Quốc đã và đang đẩy mạnh nỗ lực đa dạng hóa các tài sản dự trữ ngoại hối của mình trong hai thập kỷ qua. Năm 1995, tỷ trọng tài sản dự trữ bằng đô la Mỹ của Trung Quốc đạt 79%, cao hơn nhiều so với mức trung bình quốc tế là 59%. Nhưng tỷ trọng của Trung Quốc đã giảm xuống dưới 60% từ năm 2014 đến năm 2016, dưới mức trung bình quốc tế là hơn 65%.

Các cố vấn chính phủ Trung Quốc đưa ra biện pháp đối phó mà Trung Quốc có thể áp dụng là, mở rộng sự mở cửa kinh tế và tài chính với thế giới bên ngoài, đồng thời khuyến khích các nhà đầu tư nước ngoài nắm giữ nhiều tài sản của Trung Quốc hơn.