Điều kiện cần để phát triển thị trường tài chính hiện đại

Trung tâm tài chính quốc tế được hiểu là nơi tập trung các hoạt động tài chính quy mô lớn, với sự hiện diện của các định chế tài chính toàn cầu, thị trường vốn phát triển sâu rộng và môi trường pháp lý thuận lợi cho giao dịch tài chính xuyên biên giới. Những trung tâm như New York, London, Singapore hay Hồng Kông không chỉ là biểu tượng của sức mạnh tài chính mà còn đóng vai trò là “bộ não” vận hành các dòng vốn toàn cầu.

Tại Việt Nam, Lãnh đạo Đảng và Nhà nước định hướng phát triển Trung tâm tài chính quốc tế nhằm bổ sung nguồn lực cho nền kinh tế để đạt tăng trưởng hai con số trong giai đoạn tới.

Trình bày tại Quốc hội ngày 11/6, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, việc hình thành Trung tâm Tài chính Quốc tế sẽ giúp Việt Nam kết nối với thị trường tài chính toàn cầu, thu hút các tổ chức tài chính nước ngoài và tận dụng cơ hội dịch chuyển dòng vốn đầu tư quốc tế. Theo Bộ trưởng, mục tiêu của dự án là thu hút dòng vốn quốc tế để phục vụ ba đột phá chiến lược, thúc đẩy các động lực tăng trưởng truyền thống và mới, phát triển dịch vụ tài chính cao cấp, đồng thời thử nghiệm và quản lý các thị trường tài chính mới.

Trung tâm cũng sẽ góp phần đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, kết nối kinh tế trong nước với thế giới và nâng cao vị thế tài chính quốc gia. Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế ngày càng sâu rộng, việc xây dựng một trung tâm tài chính quốc tế không chỉ là tham vọng của các nền kinh tế đang phát triển mà còn là điều kiện cần thiết để hiện thực hóa mục tiêu xây dựng một thị trường tài chính minh bạch, hiệu quả và hiện đại.

Hiện nay, Việt Nam được đánh giá là đang có đủ điều kiện cần thiết để phát triển thị trường tài chính hiện đại: Kinh tế vĩ mô ổn định, lạm phát được kiểm soát, cán cân thương mại hợp lý. GDP năm 2024 ước đạt khoảng 476 tỷ USD, xếp thứ 33 thế giới. Việt Nam cũng là nền kinh tế lớn thứ tư ở Đông Nam Á, sau Indonesia, Thái Lan và Malaysia. Quy mô vốn hóa thị trường cổ phiếu tính đến cuối tháng 5/2025 đạt khoảng 7,5 triệu tỷ đồng, tương đương 65% GDP ước tính năm 2024.

Bên cạnh đó, Chính phủ hiện đang thực hiện nhiều đột phá chiến lược, hướng đến mục tiêu đến năm 2030 trở thành nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao; và đến năm 2045 trở thành nước phát triển, thu nhập cao.

Theo đánh giá của các chuyên gia kinh tế, việc xây dựng một trung tâm tài chính quốc tế mang lại nhiều lợi ích thiết thực và cũng là một trong những điều kiện cần để xây dựng một thị trường tài chính hiện đại trong tương lai. Trước hết, điều này sẽ giúp thu hút dòng vốn nước ngoài, thúc đẩy sự hiện diện của các tổ chức tài chính quốc tế tại Việt Nam, từ đó mở rộng quy mô và chiều sâu của thị trường trong nước.

Bên cạnh đó, trung tâm tài chính còn là nơi khởi nguồn cho các đổi mới tài chính như fintech, giao dịch tài chính xanh (green finance), tài sản số (digital assets) và các sản phẩm phái sinh – những thành phần không thể thiếu của một thị trường tài chính hiện đại.

Cơ hội cho thị trường chứng khoán Việt Nam trong việc huy động vốn

Phát biểu trong phiên thảo luận tại Quốc hội ngày 11/6, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng khẳng định: Trung tâm tài chính quốc tế sẽ là nơi thu hút các định chế tài chính lớn, kết nối thị trường vốn Việt Nam với dòng vốn quốc tế, đồng thời là nơi thử nghiệm và phát triển các sản phẩm tài chính hiện đại như tài sản số, tín chỉ carbon, tài chính xanh và dịch vụ fintech.

Từ góc nhìn chuyên gia, PGS.TS Lê Vũ Nam – Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế – Luật (Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh) nhận định, việc hình thành Trung tâm tài chính quốc tế tại TP. Hồ Chí Minh sẽ là một bước ngoặt quan trọng, giúp thị trường chứng khoán Việt Nam chuyển đổi từ vai trò cung cấp vốn cho doanh nghiệp trong nước sang trở thành kênh huy động vốn quốc tế cho nền kinh tế.

Ông Nam nhấn mạnh: “Tôi tin tưởng vào điều này, bởi trung tâm tài chính sẽ đi kèm với sự hiện diện của các định chế tài chính lớn, hình thành mạng lưới nhà đầu tư, tổ chức quốc tế tại Việt Nam. Không chỉ dừng ở hạ tầng hay công nghệ, việc xây dựng trung tâm còn đòi hỏi hoàn thiện khuôn khổ pháp lý theo chuẩn mực toàn cầu và thúc đẩy minh bạch thông tin – những điều kiện tiên quyết để thị trường được nâng hạng và giữ chân dòng vốn dài hạn.”

Ông Nam cho rằng, việc xây dựng và phát triển trung tâm tài chính không chỉ giúp thu hút dòng vốn quốc tế mà còn thúc đẩy sự phát triển của các sản phẩm tài chính bền vững như trái phiếu quốc tế, trái phiếu xanh và các quỹ đầu tư ESG. Sự quan tâm ngày càng lớn từ các nhà đầu tư, tổ chức, đặc biệt là các quỹ theo đuổi chiến lược phát triển bền vững, sẽ kéo theo nhu cầu mạnh mẽ với các sản phẩm tài chính ESG (môi trường, xã hội và quản trị). Những công cụ như trái phiếu xanh, trái phiếu bền vững hay quỹ đầu tư vào doanh nghiệp có trách nhiệm xã hội sẽ ngày càng được ưa chuộng, trở thành kênh huy động vốn hiệu quả cho các dự án xanh, năng lượng tái tạo và phát triển bền vững.

Bên cạnh đó, một trung tâm tài chính hiện đại sẽ tạo điều kiện cho hệ sinh thái dịch vụ tài chính phát triển đồng bộ hơn, từ xếp hạng tín nhiệm, kiểm toán quốc tế đến tư vấn phát hành. Nhờ đó, các doanh nghiệp có thể phát hành trái phiếu dễ dàng hơn, với chi phí hợp lý hơn và được các nhà đầu tư quốc tế quan tâm nhiều hơn.

Tổng thể, ông Nam khẳng định, trung tâm tài chính quốc tế sẽ đóng vai trò chất xúc tác để Việt Nam đẩy nhanh tiến trình chuyển đổi sang một thị trường vốn đa dạng, hiện đại, phù hợp với xu hướng tài chính toàn cầu, và trở thành trụ cột chiến lược trong việc huy động vốn cho nền kinh tế.

Tăng chiều sâu thị trường, hướng tới nâng hạng

Thực tế cho thấy, thị trường chứng khoán (TTCK) Việt Nam trong những năm gần đây đã ghi nhận nhiều bước phát triển tích cực, với tổng vốn hóa thị trường cổ phiếu đạt khoảng 7,5 triệu tỷ đồng vào cuối tháng 5/2025, tương đương khoảng 65% GDP năm 2024. Số lượng tài khoản nhà đầu tư cũng tăng mạnh, đạt 10,07 triệu tài khoản, tương đương khoảng 10% dân số, phản ánh sức hấp dẫn ngày càng lớn của kênh đầu tư này.

Tuy nhiên, nhìn nhận một cách thẳng thắn, TTCK Việt Nam vẫn còn nhiều điểm hạn chế. Đó là, dòng vốn huy động qua thị trường còn khiêm tốn, thanh khoản có thời điểm sụt giảm, cơ cấu nhà đầu tư vẫn chủ yếu là cá nhân – yếu tố dễ khiến thị trường bị chi phối bởi tâm lý ngắn hạn. Ngoài ra, các sản phẩm tài chính còn khá đơn điệu, tập trung vào cổ phiếu, trái phiếu doanh nghiệp và chứng chỉ quỹ. Trong khi đó, các sản phẩm phái sinh, tài sản số hay công cụ tài chính xanh vẫn đang ở giai đoạn thử nghiệm hoặc chưa hình thành rõ ràng.

Trong bối cảnh đó, việc xây dựng một trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam mang lại kỳ vọng lớn trong việc nâng tầm TTCK cả về chiều rộng lẫn chiều sâu. Trước hết, trung tâm sẽ trở thành “cầu nối” giữa thị trường trong nước và dòng vốn toàn cầu, đặc biệt từ các quỹ đầu tư tổ chức, ngân hàng đầu tư, quỹ ETF và dòng vốn ESG - những nguồn lực tài chính dài hạn, ổn định và có sức lan tỏa lớn.

Việc phát triển sản phẩm tài chính cũng sẽ được thúc đẩy mạnh mẽ trong môi trường của trung tâm tài chính quốc tế, nơi có khuôn khổ pháp lý thử nghiệm (sandbox), sự hỗ trợ cho mô hình fintech và sự hiện diện của các công ty công nghệ tài chính quốc tế. Đây sẽ là điều kiện để TTCK Việt Nam tiếp cận và triển khai các sản phẩm mới như token hóa tài sản, cổ phiếu kỹ thuật số, giao dịch tín chỉ carbon, trái phiếu xanh, sản phẩm phái sinh phức tạp hay các công cụ phòng vệ rủi ro hiện đại.

Sự đa dạng về sản phẩm tài chính không chỉ đáp ứng nhu cầu của nhà đầu tư mà còn giúp các doanh nghiệp niêm yết có thêm lựa chọn trong cấu trúc huy động vốn linh hoạt. Đồng thời, khi tham gia vào hệ sinh thái tài chính quốc tế, doanh nghiệp sẽ đối mặt với áp lực cũng như cơ hội để nâng cao chất lượng quản trị, minh bạch thông tin và tuân thủ các chuẩn mực quốc tế như Chuẩn mực Báo cáo Tài chính Quốc tế (IFRS).

Đặc biệt, trong bối cảnh Bộ Tài chính và Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đang nỗ lực nâng hạng thị trường từ cận biên lên mới nổi vào tháng 9/2025, việc hình thành Trung tâm Tài chính Quốc tế - với cơ sở hạ tầng hiện đại, khuôn khổ pháp lý minh bạch và sự tham gia mạnh mẽ của các định chế tài chính quốc tế - sẽ là yếu tố then chốt để Việt Nam đáp ứng các tiêu chí kỹ thuật và định lượng mà các tổ chức xếp hạng hàng đầu về chứng khoán như MSCI hay FTSE đặt ra.

Một khi được nâng hạng, TTCK Việt Nam sẽ có cơ hội tiếp cận hàng chục tỷ USD dòng vốn thụ động từ các quỹ chỉ số, từ đó tạo ra động lực lớn cho tăng trưởng bền vững. Khi đó, TTCK không chỉ là công cụ huy động vốn hiệu quả, mà còn trở thành trụ cột trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, đồng thời khẳng định vị thế tài chính quốc gia trong chuỗi giá trị toàn cầu.