Hoàn thiện điều kiện cần thiết, sẵn sàng vận hành hệ thống KRX

Trong bối cảnh thị trường chứng khoán Việt Nam đang chuẩn bị cho một bước chuyển mình lớn, hệ thống công nghệ thông tin của gói thầu “Thiết kế, giải pháp, cung cấp, lắp đặt và chuyển giao hệ thống công nghệ thông tin - Sở Giao dịch Chứng khoán TP. Hồ Chí Minh” (KRX) sẽ chính thức được đưa vào vận hành từ ngày 05/5/2025. Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ Chứng khoán Việt Nam (VSDC) đang gấp rút hoàn thiện các điều kiện cần thiết nhằm góp phần đảm bảo hệ thống KRX vận hành thông suốt, phục vụ cho sự phát triển của thị trường chứng khoán Việt Nam.

Theo bà Tạ Thanh Bình – Tổng Giám đốc VSDC, hiện nay Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) đã chính thức chấp thuận việc vận hành hệ thống giao dịch chứng khoán thuộc KRX từ ngày 05/5/2025. "Thực hiện chỉ đạo của UBCKNN, VSDC đã chủ động, tích cực xây dựng và hoàn thiện các quy chế nghiệp vụ nhằm phù hợp với tính năng của hệ thống KRX, đồng thời đáp ứng yêu cầu nâng hạng thị trường". Theo đó, VSDC đã ban hành 15 quy chế nghiệp vụ sau khi nhận được ý kiến chấp thuận của UBCKNN.

Quy chế nghiệp vụ mới hướng tới vận hành thông suốt và an toàn

Về nội dung quy chế, bà Bình cho biết, các nội dung được sửa đổi, bổ sung không chỉ đảm bảo tính tương thích kỹ thuật đáp ứng chức năng hệ thống KRX mà còn hướng tới tăng cường sự thông suốt, an toàn cho hoạt động đăng ký, lưu ký, bù trừ và thanh toán giao dịch chứng khoán. Quy chế có một số điểm mới đáng chú ý sau:

Đối với hoạt động bù trừ thanh toán giao dịch chứng khoán phái sinh: Chuyển từ mô hình ký quỹ trước (pre margin) sang ký quỹ sau (post margin) áp dụng theo phương pháp luận COMS của Hàn Quốc. Theo cơ chế ký quỹ mới này, thành viên bù trừ (TVBT) thay vì nộp tiền ký quỹ cho VSDC trước khi đặt lệnh cho khách hàng như hiện nay, sẽ nộp tiền ký quỹ (theo nghĩa vụ do VSDC xác định) cho VSDC trước 9h30 sáng ngày giao dịch liền kề hôm sau. Cơ chế này giúp nhà đầu tư thuận lợi hơn trong giao dịch, tuy nhiên cũng đòi hỏi các TVBT phải rà soát, nghiên cứu để xây dựng phương pháp quản lý rủi ro phù hợp, không để xảy ra trường hợp mất khả năng thanh toán.

Đối với hoạt động bù trừ thanh toán giao dịch chứng khoán cơ sở: Sửa đổi bổ sung cách thức phối hợp giữa VSDC với thành viên lưu ký (TVLK) trong việc thanh toán giao dịch mua cổ phiếu không yêu cầu có đủ tiền của nhà đầu tư nước ngoài (ĐTNN) là tổ chức cho phù hợp với chức năng hệ thống KRX cũng như cách thức xử lý cổ phiếu nhận về tài khoản nhà đầu tư trong trường hợp công ty chứng khoán (CTCK) đặt lệnh phải thanh toán thay do nhà đầu tư không có đủ tiền để thanh toán; hướng dẫn về trình tự, thời gian, cách thức thực hiện đối với quy định thành viên lưu ký có đủ tiền trên tài khoản tại ngân hàng thanh toán (đối với CTCK), tại chính ngân hàng lưu ký (đối với ngân hàng lưu ký) để phong tỏa, đảm bảo cho nghĩa vụ thanh toán giao dịch chứng khoán của thành viên lưu ký, đồng thời gửi xác nhận đã phong tỏa cho VSDC.

Đối với quy chế giao dịch hoán đổi, đăng ký, lưu ký, thanh toán bù trừ, thực hiện quyền đối với chứng chỉ quỹ hoán đổi danh mục tại VSDC: Có nhiều thay đổi để thích ứng với tính năng của hệ thống KRX, đặc biệt khi công ty quản lý quỹ, ngân hàng giám sát không kết nối trực tiếp với VSDC qua cổng giao tiếp điện tử cũng như cổng giao tiếp trực tuyến mà thực hiện qua email. Để đảm bảo tính xác thực cho các văn bản gửi qua email, các văn bản này sẽ được VSDC cũng như các bên gửi ký số doanh nghiệp trước khi gửi cho các bên liên quan.

Đối với Quy chế đăng ký và chuyển quyền sở hữu chứng khoán: Việc gửi một số thông báo nghiệp vụ cho TVLK như đăng ký chứng khoán lần đầu, điều chỉnh tăng/giảm số lượng chứng khoán đăng ký, điều chỉnh thông tin về sàn giao dịch, hoặc điều chỉnh thông tin người sở hữu chứng khoán đã lưu ký sẽ được thực hiện bằng điện nghiệp vụ kèm file dữ liệu thông báo hạch toán chứng khoán về tài khoản của nhà đầu tư (nếu có), thay vì văn bản giấy như trước đây. Nghiệp vụ chuyển quyền sở hữu (CQSH) chứng khoán cũng được VSDC gửi điện xác nhận hồ sơ CQSH thay vì gửi văn bản giấy như trước, đồng thời quy định rõ trách nhiệm của TVLK trong việc kiểm tra và xác nhận tính hợp lệ của hồ sơ trước khi gửi hồ sơ đến VSDC. Đặc biệt, đối với việc CQSH cổ phiếu, quyền phát sinh từ số cổ phiếu này (nếu có) từ tài khoản của nhà đầu tư nước ngoài là tổ chức đặt lệnh mua cổ phiếu không yêu cầu có đủ tiền khi đặt lệnh sang tài khoản tự doanh của CTCK sẽ không yêu cầu hồ sơ bản giấy, TVLK bên chuyển và bên nhận gửi điện đề nghị chuyển quyền sở hữu trong khung thời gian quy định và VSDC xác nhận chuyển nhượng ngay trong ngày qua điện nghiệp vụ.

Đối với Quy chế thực hiện quyền: Việc gửi và nhận các thông tin, danh sách thuộc nghiệp vụ thực hiện quyền giữa VSDC và TVLK được thực hiện qua Cổng giao tiếp trực tuyến. Đối với quyền mua, TVLK gửi điện chuyển nhượng quyền mua thay vì nộp hồ sơ bản giấy và VSDC xử lý trong ngày thay vì 02 ngày như hiện nay. Các quyền nhận thanh toán bằng tiền, quy chế mới đã rút ngắn thời gian tổ chức đăng ký chứng khoán chuyển tiền cổ tức đã lưu ký cho VSDC. Các quyền thực hiện trước khi chứng khoán bị hủy đăng ký như: hoán đổi cổ phiếu, thanh toán trái phiếu gốc, chuyển đổi trái phiếu chuyển đổi, chứng khoán được theo dõi ở trạng thái chờ hủy tại ngày làm việc liền sau ngày đăng ký cuối cùng, ngày đăng ký chuyển đổi trái phiếu cho đến khi VSDC thực hiện hủy đăng ký chứng khoán trên hệ thống lưu ký.

VSDC tổ chức kiểm thử toàn diện, đảm bảo hệ thống KRX vận hành ổn định từ "go-live"

Song song với việc hoàn thiện quy chế, VSDC đã phối hợp với hai Sở Giao dịch Chứng khoán tổ chức nhiều đợt kiểm thử toàn diện cùng các thành viên thị trường và nhà thầu, đảm bảo toàn bộ các kịch bản giao dịch, xử lý nghiệp vụ và chuyển đổi dữ liệu đều vận hành ổn định. Tổng cộng có 96 thành viên đã tham gia kiểm thử, bao gồm cả phương thức kết nối WebUI và STP. "Sự phối hợp tích cực từ các CTCK, ngân hàng lưu ký và đối tác công nghệ đã góp phần quan trọng giúp dự án đảm bảo đúng tiến độ, vận hành suôn sẻ ngay từ khi hệ thống chính thức hoạt động", bà Bình đánh giá.

Để đảm bảo hệ thống vận hành an toàn và ổn định khi "go-live", bà Bình chia sẻ: VSDC đã huy động nguồn lực nội bộ triển khai giám sát kỹ thuật chặt chẽ, đồng thời thiết lập cơ chế hỗ trợ kỹ thuật tại chỗ. Đặc biệt, trong ba tháng đầu tiên sau khi hệ thống KRX vận hành, VSDC sẽ cử cán bộ phối hợp cùng đội ngũ chuyên gia của nhà thầu để kịp thời xử lý các tình huống phát sinh về hoạt động đăng ký, lưu ký, bù trừ và thanh toán chứng khoán.

Với nền tảng công nghệ tiên tiến, hệ thống KRX được kỳ vọng sẽ tăng cường sự liên kết giữa các Sở giao dịch, VSDC, thành viên thị trường và ngân hàng thanh toán, nhờ tính năng tự động hóa và khả năng chia sẻ thông tin nhanh chóng. Theo bà Bình, "Hệ thống mới sẽ rút ngắn thời gian xử lý, nâng cao hiệu quả vận hành, đồng thời tăng cường tính minh bạch và an toàn cho toàn TTCK Việt Nam".

Có thể thấy, sự kiện hệ thống KRX chính thức vận hành không chỉ đánh dấu bước tiến lớn về công nghệ, mà còn là nền tảng then chốt để TTCK Việt Nam nâng tầm phát triển, tạo đà thu hút dòng vốn đầu tư quốc tế trong giai đoạn mới.