Thông tin trên được các chuyên gia của Ngân hàng Thế giới (WB) công bố tại hội thảo cải thiện chỉ số môi trường kinh doanh tại Việt Nam, do Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) tổ chức sáng 12/3.

Hội thảo nhằm giới thiệu sâu về kỹ thuật đánh giá 10 chỉ số xếp hạng môi trường kinh doanh của WB, đưa ra những thay đổi trong phương pháp đánh giá thời gian tới và đề xuất các giải pháp giúp Việt Nam cải thiện chỉ số.

Theo WB, sự minh bạch về giá điện thể hiện qua cách nhà cung ứng điện thông báo tới khách hàng, nhất là khi có thay đổi về giá. Chẳng hạn, nhà cung ứng điện có tổ chức tham vấn quần chúng khi tăng giá và có thông báo tới khách hàng trước khi áp dụng bảng giá mới hay không?

Còn về sự ổn định, WB sẽ xem xét tần suất, thời gian mất điện; cách thức nhà cung ứng điện xử lý tình trạng mất điện và việc kiểm tra, giám sát của cơ quan quản lý với tình trạng mất điện. Đặc biệt, chỉ tiêu này còn xem xét cả cả cơ chế đền bù với những thiệt hại do mất điện gây ra.

Theo TS Nguyễn Đình Cung, Viện trưởng CIEM, thực hiện Nghị quyết 19/NQ-CP ngày 18/3/2014 của Chính phủ về cải thiện môi trường kinh doanh, chỉ số tiếp cận điện của Việt Nam đã có những cải thiện đáng kể khi Bộ Công Thương và EVN đều có sự chủ động nỗ lực. Nhưng, chỉ số này không chỉ phụ thuộc vào EVN, Bộ Công Thương mà còn nhiều cơ quan khác.

Và điều đáng tiếc, theo vị Viện trưởng, là buổi hội thảo sáng về điện lại không có mặt đại diện của EVN hay Bộ Công Thương. Trong khi đó, tại phiên làm việc chiều cùng ngày về xuất nhập khẩu, đại diện Tổng cục Hải quan đã tham gia sớm và đặt rất nhiều câu hỏi với các chuyên gia của WB.

Theo tính toán của các cơ quan chức năng của Việt Nam, thời gian tiếp cận điện năng sau những nỗ lực cải thiện hiện chỉ còn 70 ngày, so với 115 ngày trước đây như số liệu của WB. Chính phủ còn đặt mục tiêu cao hơn cho năm 2016, đó là kéo giảm còn 35 ngày. Nhưng những thay đổi nói trên trong phương pháp đánh giá của WB được dự báo sẽ là thách thức không nhỏ cho mục tiêu của Việt Nam.

Chi phí đấu điện tại Việt Nam gấp 1.400% thu nhập

Theo báo cáo của WB về môi trường đầu tư kinh doanh năm 2013-2014, chỉ số tiếp cận điện của Việt Nam xếp thứ 135/189 quốc gia được xếp hạng. Để có điện, mỗi doanh nghiệp tại Việt Nam phải hoàn thành 6 thủ tục, thời gian để làm những thủ tục này và được cấp phép lên tới 115 ngày, chi phí tốn 1.432,8% mức thu nhập bình quân đầu người.

Trong tình huống nghiên cứu điển hình của WB tại TP.HCM, một doanh nghiệp bắt buộc phải làm 6 thủ tục để được tiếp cận điện, gồm: Nộp hồ sơ xin đấu nối điện và chờ Công ty điện lực TP.HCM xét duyệt (mất 30 ngày); khách hàng được công ty điện lực kiểm tra thực địa (1 ngày); được duyệt thiết kế và được cấp phép đào đường, vỉa hè để đấu nối dây ngầm do Sở GTVT cấp (15 ngày); thuê một công ty thiết kế và tiến hành thi công ngoài trời, lắp đặt máy biến thế (65 ngày); cơ quan phòng cháy chữa cháy cấp giấy chứng nhận thiết kế đạt yêu cầu an toàn (30 ngày); được lắp công tơ và đấu nối điện (7 ngày).

“Chi phí để đấu nối điện tại Việt Nam tụt hậu hơn nước khác rất nhiều, đặc biệt các nước có thu nhập cao”, chuyên gia WB đánh giá. Chi phí ở các nước dẫn đầu bảng xếp hạng chỉ 44,1% mức thu nhập bình quân đầu người.

Về nguyên nhân, các chuyên gia cho rằng ngoài số lượng thủ tục còn khá nhiều, (các nước thuận lợi chỉ có 3 thủ tục), thì các doanh nghiệp còn phải làm việc với nhiều đơn vị, cơ quan khác nhau (như giao thông, phòng cháy chữa cháy, chính quyền địa phương…) để được hạ ngầm cáp, đào đường, phê duyệt thiết kế… Và “trong khi nhiều thủ tục tại các nước chỉ đơn giản là thông báo cho cơ quan chức năng, thì Việt Nam lại yêu cầu phải có sự phê duyệt, cho phép từ các cơ quan đó”, chuyên gia WB nói.