Nỗ lực hoàn thiện thể chế tài chính trong giai đoạn 2016-2020

Trước bối cảnh kinh tế - xã hội trong nước và thế giới có nhiều thuận lợi nhưng cũng không ít khó khăn, thách thức đặt ra, nhận thức được ý nghĩa, tầm quan trọng của việc hoàn thiện chế chế tài chính, thời gian qua, Lãnh đạo Bộ Tài chính thường xuyên quan tâm, chỉ đạo và tổ chức thực hiện nghiêm túc các quy định về đề xuất, lập chương trình xây dựng pháp luật; nghiên cứu, xây dựng, tổng kết, đánh giá tác động chính sách; soạn thảo, lấy ý kiến của các chủ thể chịu sự tác động trực tiếp của văn bản quy phạm pháp luật.

Trên cơ sở chủ trương, định hướng của Đảng và Nhà nước, Chiến lược tài chính đến năm 2020 và yêu cầu quản lý nhà nước trong từng thời kỳ, với chức năng là một bộ đa ngành, đa lĩnh vực, có phạm vi quản lý rộng, từ năm 2016 đến hết tháng 6/2020, Bộ Tài chính đã trình Chính phủ trình Quốc hội thông qua 6 luật, 07 nghị quyết về các giải pháp, chính sách tài chính; trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội thông qua 07 nghị quyết; trình Chính phủ ban hành 138 nghị định; trình Thủ tướng Chính phủ ban hành 36 quyết định và ban hành theo thẩm quyền 740 thông tư, trong đó có nhiều văn bản được ban hành nhằm tháo gỡ khó khăn cho hoạt động sản xuất kinh doanh, góp phần thúc đẩy tăng trưởng, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia và từng bước cơ cấu lại ngân sách nhà nước (NSNN)…

Được sự chỉ đạo sát sao của Lãnh đạo Bộ Tài chính, trong giai đoạn 2016-2020, thể chế tài chính được hoàn thiện kịp thời, đồng bộ, ở tất cả các lĩnh vực quản lý của ngành Tài chính. Cụ thể, pháp luật về thuế, phí, lệ phí và quản lý thuế được hoàn thiện theo đúng lộ trình, vừa bảo đảm yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng, vừa đáp ứng yêu cầu cải cách hệ thống thuế, đơn giản hóa thủ tục hành chính, thúc đẩy phát triển sản xuất, tăng khả năng cạnh tranh của hàng hóa sản xuất trong nước, khuyến khích xuất khẩu, đầu tư, đổi mới công nghệ…Điển hình như: Bộ Tài chính đã trình Chính phủ trình Quốc hội thông qua Luật Quản lý thuế năm 2019; Luật Thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu năm 2016; Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thuế Giá trị gia tăng; Luật thuế Tiêu thụ đặc biệt và Luật Quản lý thuế... Qua đó, góp phần tạo môi trường sản xuất, kinh doanh ngày càng thuận lợi; tạo điều kiện khai thác các nguồn lực và sức sản xuất của các thành phần kinh tế.

Cũng trong giai đoạn 2016-2020, pháp luật về tài chính, ngân sách tiếp tục được hoàn thiện theo hướng đẩy mạnh và tăng cường phân cấp quản lý NSNN, bảo đảm tính thống nhất của NSNN và vai trò chủ đạo của ngân sách trung ương; đồng thời, phát huy tính chủ động của ngân sách cấp chính quyền địa phương; đẩy mạnh cải cách hành chính, nâng cao tính minh bạch, công khai trong quản lý ngân sách. Song song với đó, pháp luật về tài chính, ngân sách góp phần quan trọng trong kiểm soát chặt chẽ hoạt động thu, chi ngân sách; tăng cường giám sát việc huy động, phân bổ nguồn lực tài chính; huy động vốn vay, trả nợ, quản lý nợ công, bảo đảm an toàn và an ninh tài chính quốc gia; góp phần thúc đẩy nền kinh tế phát triển; tạo cơ chế để từng bước đổi mới công tác quản lý ngân sách.

Đối với một số lĩnh vực khác như quản lý tài sản công, quản lý nợ công, chứng khoán… hệ thống pháp luật tài chính tiếp tục được hoàn thiện, đáp ứng yêu cầu quản lý, sử dụng hiệu quả các nguồn lực của đất nước, bảo đảm an ninh tài chính quốc gia. Cụ thể như, trong lĩnh vực quản lý tài sản công, Bộ Tài chính đã nghiên cứu, xây dựng trình Chính phủ trình Quốc hội thông qua Luật Quản lý, sử dụng tài sản công năm 2017. Sự ra đời của Luật Quản lý, sử dụng tài sản công đã mở rộng phạm vi tài sản công để điều chỉnh tất cả các loại tài sản công theo quy định tại Điều 53 Hiến pháp năm 2013; thể chế việc quản lý tài sản công với vị trí là nguồn lực quan trọng để phát triển kinh tế - xã hội; tăng cường công khai, minh bạch gắn với các quy định về xử lý vi phạm pháp luật về tài sản công và trách nhiệm của người đứng đầu khi để xảy ra vi phạm; đổi mới hệ thống tiêu chuẩn, định mức tài sản công; bổ sung một số hình thức mới trong đầu tư, xây dựng, mua sắm, sử dụng, xử lý tài sản công.

Trong lĩnh vực quản lý nợ công, Bộ Tài chính đã nghiên cứu, xây dựng trình Chính phủ trình Quốc hội thông qua Luật Quản lý nợ công. Điều này đã khắc phục tồn tại, vướng mắc, thiếu đồng bộ, bất cập trong quá trình thực hiện Luật Quản lý nợ công năm 2009 và đảm bảo tính khả thi, ổn định, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý, sử dụng vốn vay, đảm bảo an ninh tài chính quốc gia; hoàn thiện chính sách quản lý, tạo cơ sở pháp lý đồng bộ giữa quản lý nợ công với quản lý ngân sách và đầu tư công; huy động vốn đầy đủ, kịp thời cho đầu tư phát triển kinh tế - xã hội. Đồng thời, đảm bảo an toàn, bền vững nợ và an ninh tài chính quốc gia; nâng cao hiệu quả sử dụng vốn vay; tạo điều kiện thực hiện quản lý nợ chủ động.

Trong lĩnh vực chứng khoán, Luật Chứng khoán (sửa đổi) đã góp phần hoàn thiện thể chế, chính sách về chứng khoán, tiếp cận các chuẩn mực và thông lệ quốc tế, thu hút đầu tư trong nước và nước ngoài, đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế sâu rộng, góp phần triển khai hiệu quả các điều ước, cam kết quốc tế mà Việt Nam là thành viên, trong đó có các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới; khắc phục những tồn tại, hạn chế sau hơn 10 năm thi hành Luật Chứng khoán, đáp ứng yêu cầu phát triển tất yếu của thị trường chứng khoán nói riêng và kinh tế - xã hội nói chung trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp 4.0.

Đặc biệt, trong sáu tháng đầu năm 2020, trước tình hình kinh tế trong nước gặp nhiều khó khăn do ảnh hưởng của dịch Covid-19 kèm theo những tác động không thuận lợi của kinh tế thế giới, Bộ Tài chính đã chủ động nghiên cứu trình Chính phủ, trình Quốc hội thông qua 03 nghị quyết tại Kỳ họp thứ 9 (tháng 5/2020); trình Chính phủ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội thông qua 02 nghị quyết và đang trình Chính phủ để trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành 03 nghị quyết. Đồng thời, trình Chính phủ ban hành 12 nghị định, trình Thủ tướng Chính phủ ban hành 02 quyết định và ban hành theo thẩm quyền 70 thông tư...

 Để kịp thời hỗ trợ người dân và doanh nghiệp trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19, thời gian qua, Bộ Tài chính đã phối hợp với các bộ, ngành rà soát, xây dựng và ban hành 17 thông tư điều chỉnh giảm mức thu phí, lệ phí. Qua đó, giảm 30 khoản phí, 14 khoản lệ phí với tổng số tiền giảm lên tới khoảng 1.000 tỷ đồng/năm.

Trong số 30 khoản phí, 14 khoản lệ phí được điều chỉnh giảm mức thu, nhiều khoản phí, lệ phí có mức giảm cao như: Lệ phí đăng ký doanh nghiệp giảm 70%; Phí công bố thông tin doanh nghiệp giảm 67%; Các khoản phí thẩm định cấp giấy phép hoạt động bưu chính, phí cấp giấy phép hoạt động của tổ chức tín dụng, phí thẩm định dự án đầu tư xây dựng, phí thẩm định thiết kế dự án xây dựng, phí và lệ phí trong lĩnh vực chứng khoán giảm từ 50% đến 70% mức thu...

Việc giảm phí, lệ phí đã góp phần tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân hoạt động trong các lĩnh vực nông nghiệp, công nghiệp, thương mại, đầu tư, xây dựng, giao thông, y tế, tư pháp...

Mặc dù, số lượng văn bản, đề án thuộc chương trình xây dựng pháp luật do Bộ Tài chính chủ trì với khối lượng rất lớn, nhiều nội dung phức tạp, nhưng kết quả hoàn thành Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh và Chương trình công tác của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ trong giai đoạn 2016-2020 của Bộ Tài chính đều đảm bảo hoàn thành với tỷ lệ cao, thường trên 95%. Việc triển khai thực hiện nhiệm vụ xây dựng pháp luật theo những định hướng và giải pháp đồng bộ đã tạo chuyển biến căn bản trong việc nâng cao chất lượng văn bản quy phạm pháp luật tài chính, các dự án luật, nghị quyết của Quốc hội; pháp lệnh, nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội do Bộ Tài chính chủ trì soạn thảo trong giai đoạn này, đáp ứng được các tiêu chí về tính đồng bộ, thống nhất, khả thi và công khai, minh bạch. Qua đó, đã góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật, thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, cũng như tác động tích cực đến đời sống kinh tế - xã hội của đất nước, đối phó linh hoạt với các thách thức từ khủng hoảng và suy thoái kinh tế; kịp thời tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy sản xuất kinh doanh, bảo đảm an sinh xã hội.

Định hướng hoàn thiện thể chế tài chính trong giai đoạn 2020 - 2025

Trong giai đoạn 2020-2025, bối cảnh kinh tế trong nước và thế giới diễn biến phức tạp và khó lường do ảnh hưởng của dịch Covid-19, chiến tranh thương mại giữa các quốc gia lớn và tác động của Cách mạng công nghiệp 4.0 đến toàn bộ nền kinh tế nói chung và ngành Tài chính nói riêng. Cùng với quá trình hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, các hiệp định thương mại tự do, đặc biệt là các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới mà Việt Nam đã ký kết và bắt đầu có hiệu lực, do đó tăng trưởng kinh tế sẽ chịu tác động mạnh mẽ từ cạnh tranh chiến lược giữa các cường quốc đang ngày càng gay gắt; nhiều rủi ro tiềm ẩn có thể gây ra bất ổn kinh tế vĩ mô, tác động gián tiếp đến tăng trưởng kinh tế... 

Nhiệm vụ xây dựng, hoàn thiện thể chế tài chính trong thời gian tới là hết sức nặng nề, đòi hỏi ngành Tài chính cần tiếp tục hoàn thiện thể chế tài chính với một số trọng tâm sau:

- Đối với pháp luật về thuế: Tiếp tục thể chế hóa quan điểm, chủ trương của Đảng và chính sách của Nhà nước về hoàn thiện chính sách thuế nhằm cơ cấu lại nguồn thu NSNN mà Bộ Chính trị và Quốc hội đã đặt ra tại các Nghị quyết số 07-NQ/TW ngày 18/11/2016 về chủ trương, giải pháp cơ cấu lại NSNN, quản lý nợ công để bảo đảm nền tài chính quốc gia an toàn, bền vững và Nghị quyết số 25/2016/QH14 ngày 09/11/2016 về kế hoạch tài chính 5 năm quốc gia giai đoạn 2016-2020... Đảm bảo đúng bản chất của từng sắc thuế, đảm bảo tính nhất quán, rõ ràng, giải quyết những vấn đề bất cập, tháo gỡ khó khăn cho hoạt động sản xuất kinh doanh, đơn giản hóa thủ tục hành chính để tạo thuận lợi cho người nộp thuế... Đảm bảo mục tiêu hội nhập kinh tế quốc tế, phù hợp với xu hướng phát triển, qua đó góp phần nâng cao khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam; đồng thời, chống thất thu NSNN, chống gian lận thương mại, chuyển giá...

- Đối với pháp luật về tài chính, ngân sách: Tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện thể chế phân cấp quản lý NSNN đảm bảo tính thống nhất, công bằng, hiệu quả của NSNN, bảo đảm vai trò chủ đạo của ngân sách trung ương. Trên cơ sở đổi mới phương thức phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi giữa ngân sách trung ương và ngân sách địa phương công bằng, hiệu quả phù hợp thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và thông lệ quốc tế; từng bước bỏ phương thức quản lý lồng ghép giữa các cấp NSNN, tăng trách nhiệm, quyền hạn, tính chủ động của Hội đồng nhân dân cấp tỉnh trong quản lý sử dụng NSNN theo quy định pháp luật về NSNN; giao Hội đồng nhân dân cấp tỉnh thẩm quyền quyết định một số khoản thu, nhiệm vụ chi phù hợp với tình hình thực tế và trình độ phát triển kinh tế - xã hội, năng lực quản lý của địa phương và đảm bảo hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, người dân và doanh nghiệp.

- Đối với pháp luật về quản lý bảo hiểm: Nghiên cứu hoàn thiện, sớm trình Chính phủ trình Quốc hội thông qua Luật Kinh doanh bảo hiểm (sửa đổi); đồng thời, xây dựng các văn bản hướng dẫn thi hành theo hướng tăng cường quản lý rủi ro, đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế, nâng cao tính chủ động và chịu trách nhiệm của các doanh nghiệp bảo hiểm trong hoạt động kinh doanh, quản trị rủi ro và quản trị nhân lực; hoàn thiện phương thức quản lý nhà nước theo hướng đơn giản hóa các thủ tục hành chính; tăng cường công tác hậu kiểm thông qua công tác thanh tra, kiểm tra, tăng cường kết nối với các cơ quan quản lý, tích cực, chủ động hội nhập, hợp tác quốc tế.

- Đối với pháp luật về tài chính doanh nghiệp: Tổng kết đánh giá toàn diện Luật Quản lý, sử dụng vốn nhà nước đầu tư vào sản xuất kinh doanh tại doanh nghiệp để nghiên cứu, xây dựng và trình Chính phủ trình Quốc hội thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quản lý, sử dụng vốn nhà nước đầu tư vào sản xuất kinh doanh tại doanh nghiệp phù hợp với chủ trương của Nghị quyết số 12-NQ/TW ngày 03/6/2017 của Hội nghị Trung ương 5 (Khóa XII) về tiếp tục cơ cấu lại, đổi mới và nâng cao hiệu quả doanh nghiệp nhà nước.

- Đối với pháp luật về dự trữ nhà nước: Tổng kết đánh giá những bất cập, hạn chế của Luật Dự trữ quốc gia để sớm sửa đổi, bổ sung hoàn thiện danh mục hàng dự trữ quốc gia; hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về hàng dự trữ và các định mức kinh tế kỹ thuật hàng dự trữ quốc gia; quy hoạch tổng thể hệ thống kho dự trữ quốc gia và quy hoạch chi tiết mạng lưới kho dự trữ quốc gia... Đồng thời, xây dựng, hoàn thiện chính sách huy động các nguồn lực ngoài ngân sách trung ương cho dự trữ quốc gia; tăng cường khuyến khích xã hội hóa đối với hoạt động dự trữ quốc gia...

Những năm qua, công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế tài chính đã đạt được những kết quả đáng khích lệ, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, kịp thời tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy phát triển sản xuất kinh doanh, bảo đảm an sinh xã hội, đáp ứng yêu cầu cải cách hành chính và hiện đại hóa, đổi mới phương thức quản lý; đồng thời, cũng đáp ứng yêu cầu và góp phần thúc đẩy hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng.

Trong thời gian tới, Bộ Tài chính xác định, tiếp tục hoàn thiện thể chế tài chính là một trong những nhiệm vụ trọng tâm hàng đầu đối với ngành Tài chính. Đây là nhiệm vụ hết sức nặng nề với yêu cầu ngày càng cao, nhưng từ những kết quả và kinh nghiệm đã tích lũy trong công tác xây dựng pháp luật trong những năm qua, cùng với sự nỗ lực của toàn Ngành thì thể chế tài chính sẽ không ngừng được hoàn thiện để góp phần quan trọng vào sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.